A | B | C | D | E | F | G | H | I | J | L | M | N | O | P | R | S | T | TZ | U | V | X | Z
Legenda Incurtzaduras | Legenda Sìmbulos

ibrebàre , vrb Definitzione bogare s'erba de is laores, prus che àteru a marra o cun àtera ferramenta Sinònimos e contràrios irderbai*.

ibregungidàtzu , agt, nm Definitzione chi o chie no sentit bregúngia nudha nudha, caricotu Sinònimos e contràrios abbirgonzadu, discaradu, ibregungiu, imbregungiu, sbragungiu | ctr. bergungiosu, timiditu Ètimu srd.

ibregungíre , vrb: ibrigonzire, ibrigungiri, irbirgonzire, irbregungiri, irbregunzire, irbrigonzire, sbregungiri Definitzione bogare in bregúngia, brigare a unu faendhodhu a bregúngia, de ndhe tènnere bregúngia Sinònimos e contràrios abbilgonzare, abbirgonzire, afachilare, atzantarare, ilvilgonzare, rividire Frases ses andhau a irbregunzire sa bidha! Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu couvrir de honte Ingresu to shame Ispagnolu avergonzar, abochornar Italianu svergognare Tedescu beschämen.

ibregungíu , pps, agt: ifirgonzidu, irbigonziu, irvirgonzidu, irvirgonziu, isbrigunziu, isfrigonzidu, isvrigungiu, sbragungiu Definitzione de ibregungire; fintzes chi no sentit bregúngia nudha e chi po cussu faet fintzes cosas de ndhe dèpere àere bregúngia Sinònimos e contràrios abbirgonzadu, discaradu, sbragungiu 2. acàbbala de bochinare, irbigonziu! ◊ medas féminas de oje sont isfrigonzidas ◊ irvirgonzidos, improvisadores, nachi: custos cheriant zogados a pumatas! ◊ oe sa gente est isvrigungia ◊ isbrigunzia, a Roma ti che depias andhare a fàere custas fainas?!…

ibrigonzíre, ibrigungíri ibregungíre

ibúa, ibúe , avb: aba* 2, ebua Definitzione inditat logu inue s'istat o si andhat, de ue si benit Sinònimos e contràrios acantu 3, innoi, inuba, uba, unde Frases che lompent a ibue teniat una binza e un'erimedhu ◊ ibue dhue at abba frisca? ◊ nàdemi ibue est pro chi la pota chircare!◊ no isco ibue che cuare su frascu.

ibúllu , nm Definitzione su s'irgulare, su èssere tzatzaos Sinònimos e contràrios ilvúliu*.

icadrapiàda , nf: iscadrapiada Definitzione s'arrasigadura fata a cropu cun calecuna cosa tostada Sinònimos e contràrios arraschiata, arraschiatura, iscadrapiadura, iscadràpiu Ètimu srd.

íche , avb: che*, inche, inci Definitzione avb. de logu indeterminau, prus che àteru postu totu a unu cun su vrb. (in forma de imperativu o de gerúndiu): is tres formas a solas (innanti de su verbu) s’impreant torradas agiummai sèmpere a che, nche, nci; si narat fintzes cun su significau de anca 2, itl. da…, presso di… 2. soe inche sorre mia ◊ su pitzinnu est inche mene (G.F.Sedda).

ichinchídha , nf, nm: ischendita, ischentidha, ischindidha, ischindídhia, ischindita, ischinnita, ischinnitza, ischintidha, ischintídhia, ischintídhiu, ischintiza, ischintiridha, ischintridha, ischintzidha, issintidha, istinchídhia Definitzione biculedhu de cosa alluta chi brínchidat de su fogu, mescamente segundhu sa linna, o de su ferru abbrigau a meda, o sardandho a elétricu e fintzes de duos filos nuos cun sa currente candho si benint apare chentza passare in d-un’aparíciu Sinònimos e contràrios chinchidha, cinciriga, cispa, flaria, fraidha, ischinchiridha, istenchidha, istintidha, làntica, pispidha, schinchidha, scringhidha, tighinisa Frases sas ischintzidhas de su focu artziabant a chelu ◊ bides in chelu lughendhe un'ispera che ischinnita de diamante ◊ che pedra catzavogu, a su colpu ndhe làmpinat s'ischintidha ◊ su bentu est truvendhe ischintiridhas de fogu ◊ si sulas, framma e ischintizas bolant Ètimu ltn. scintilla Tradutziones Frantzesu étincelle Ingresu spark Ispagnolu chispa Italianu scintilla Tedescu Funke.

Ichnúsa , nf Definitzione númene chi is Grecos in s’antigóriu iant giau a sa Sardigna Frases o sarda zoventude, o sarda zente, Ichnusa sa terra ’e su nuraghe devet narrer: A fora sos tirannos!

iciòcoro , nm: isciòcoro, issòcoro Definitzione cimacioci, genia de erba chi faet fògias mannas, ladas, tzudhosas, arrasposas, frorighedhu grogo: sa candhelita modhe, unu pagu marigosa, est bona a papare Sinònimos e contràrios artiòcoro, ciòcere, cioci, ciòcoro, culurassu, entiòcoro, fiòcaru, intiòcoro, soci, tucaredhu, tziòcoro* / cdh. sciòcaru Terminologia iscientìfica rbz, Helminthotheca echioides Tradutziones Frantzesu picride fausse-vipérine Ingresu bristly oxtongue Ispagnolu arpell, arpellet Italianu aspràggine o lattaròla pungènte Tedescu Natterkopfartiges, Bitterkraut.

iciugàre , vrb Definitzione istrugare, segare sa conca de su tzugu Sinònimos e contràrios degogliai, isconcai Frases Erode at fatu iciugare a Giuanni Batista Ètimu srd.

ícru , nm: bicru*, ígiu, iglu, igru, igu, ircu Definitzione su fedu de una baca candho est de pagu tempus, fintzes a pagos meses, siat mascu o fémina Sinònimos e contràrios fricu Frases pigant bacas de late e de arare, mannos cadhos e boes de tirare e ircos e vitellas ingrassadas.

icudhéi , avb: incudhae, incudhai, incudhane, incudhani, ingudhani, ingudhanis, ingudheni, ingudhenis, incudheis, incudheni, inicudhei Definitzione in cudhu logu: avb. de logu atesu de chie est foedhandho e de chie est iscurtandho Sinònimos e contràrios acudhae, deinní, incudhéniche, incudhéchisi, incudhóriche, iniendhe Frases che l'at giuta a incudhae subra ue no esistit ne fàmine e ne fritu ◊ unu dha spítzuat a innòi, s'atru a ingudhanis, fintzas a candu si ghetant apari! ◊ fint partidos chie a innoghe, chie a incudhane ◊ ispítzua de innòi, tasta de ingudhani, dhi est incumintzau a praxi Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu là, delà Ingresu there Ispagnolu allá, allí Italianu là, di là Tedescu dort.

icúi , avb: iggue, igue, igui, incua, incuche, incuci, incue, incui, incuna, incuni, ingui, inigui Definitzione in cue, in cuche: su logu acanta (no sèmpere in sensu materiale) a chie est iscurtandho Sinònimos e contràrios acue, cube, inèlondhe, inguna | ctr. innoce Frases sa corsària de sos coros est igue ◊ no est comente naras tue: sempre peus inoghe est de igue! ◊ incuci a fradi miu dh'ant invitau coment'e bagadiu ◊ essitindhe da'incua, brinca sa cresura! (G.Farris)◊ dhu portant a un'ispéntuma e incuna nci dhu betant ◊ pentzaiaus ca sa cosa finiat incui Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu là, ici Ingresu there Ispagnolu allá, allí Italianu lì Tedescu dort, da.

ída , nf Definitzione totu su logu chi si biet de ue si càstiat Sinònimos e contràrios bista.

ída 1 , nf Definitzione nue manna càrriga de abba Frases lah, is idas funt arribbendi: isperaus chi protzat! (G.Murgia)

idaesécus , avb Definitzione in daesegus, apalas.

idalài, idalàri , vrb: irdalai, isdalare, sdalai Definitzione segare o ispuntare s’ala, is alas, fèrrere a s’ala; nau de gente, immarrire meda, pònnere o tènnere unu dolore chi no lassat camminare o trebballare Sinònimos e contràrios iderrigari, isalare 2. s'àbbile fit débbile e totu isdalada ◊ soi totu irdalada, soi morendumí! Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu rogner les ailes Ingresu to clip (wings) Ispagnolu cortar las alas Italianu tarpare le ali Tedescu beschneiden.