A | B | C | D | E | F | G | H | I | J | L | M | N | O | P | R | S | T | TZ | U | V | X | Z
Legenda Incurtzaduras | Legenda Sìmbulos

lollughinàre , vrb Definitzione istare naendho lollúghines, iscimprórios, bodhetas Sinònimos e contràrios afoghilare, crastulai, criticai, contularjare, lolluinare, pidanciulai, piscinargiai, zudicare Ètimu srd.

lollúghine , nm: lullúghine Definitzione cosas de lollus, de gente bamba, de pagu contu; fintzes cosa chi si narat a murrúngiu, su pisibisi chi si faet foedhandho a iscusi (fintzes a bodheta) Sinònimos e contràrios balossímini, isabóriu, ischipudhàmene, isambrúliu, lolluine, pisibisi 1, pispisu, tonteria 2. abbizósicu e letranchicurtzu, fit a lollúghines, masticàndhesi una tzica a trachedhu de dentes Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu bêtise, sottise Ingresu silliness Ispagnolu tontería Italianu sciocchézza Tedescu Dummheit.

lollughinósu , agt, nm Definitzione chi o chie acostumat a nàrrere lollúghines, iscimprórios, bodhetas Sinònimos e contràrios iscusiadore, lollughinadore Terminologia iscientìfica ntl Ètimu srd.

lolluinàre , vrb Sinònimos e contràrios afoghilare, contularjare, crastulai, criticai, lollughinare, lorodhare, pidanciulai, piscinargiai, zudicare Ètimu srd.

lolluíne , nm Definitzione cosas de lollus, de gente bamba Sinònimos e contràrios bodheta, isabóriu, isambrúliu, isempiúmene, lollúghine, pisibisi 1, pispisu, scimpresa, tronia Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu idiotie, histoire blague Ingresu stupidity, fib Ispagnolu tontería Italianu scempiàggine, fandònia Tedescu Dummheit.

lólluru , nm Sinònimos e contràrios gena, ifadamentu, ifadu, ifestu, impéltinu, lassamistai, nischitzu Frases si fit aviendhe chena pagare, ma unu fegone perdulàriu li deit lólluru nerzèndheli chi unu candho bufetat depet pagare puru Ètimu srd.

loloína , nf Definitzione su alloloinai, genia de furriamentu de conca, de iscimíngiu Sinònimos e contràrios alluadura, atambainamentu Ètimu srd.

lolótzu , nm Definitzione calidade de àghina po papare Terminologia iscientìfica frt.

lombèdha lambèdha

lomberischédhu , nm Definitzione lómboru piticu Sinònimos e contràrios gromeredhu.

lómberu , nm: lómboru, lómburu, lómeru, lómuru, lúmburu Definitzione filu po tessíngiu imbodhigau a bisura de bòcia / lómberu de abis = puzone de abe, candho si faghet a unu túturu paret unu lorumedhu; min. lomberischedhu Sinònimos e contràrios arrumbuloni, giomo, gromeredhu, grómeru*, lombiscedhu, lórimu Frases bi at magasinos de lòmberos e tessinzu ◊ su moentedhu si at papau sa funi: lobai sa prova, duus lumburonis de trama!…◊ si pigat su filóngiu de duus lómburus po fari su trotoedhu ◊ chini nd’at pigau su lúmburu de cotoni asulatzu? Tradutziones Frantzesu pelote Ingresu ball (of thread) Ispagnolu ovillo Italianu gomìtolo Tedescu Knäuel.

lombiscédhu , nm Sinònimos e contràrios arrumbuloni, giomo, grómeru, lómberu.

lómboru lómberu

lombrína , nf: lumbrina Definitzione genia de pische de mare, faet mannu, a ispertiadas a bisura de umbra in fiancos: si podet agatare fintzes in abba druche (l. de canali); a una calidade dhi narant l. imperiali o de scóliu Sinònimos e contràrios ombrina Terminologia iscientìfica psc Ètimu crsn. lumbrina.

lómburu, lómeru lómberu

lomíngiu , nm: allomíngiu, lumíngiu Definitzione ingiúliu, àteru númene chi si ponet a unu, prus che àteru po befa, a impróveru Sinònimos e contràrios addíciu, annomíngiu*, aproégliu, improperju, istevíngiu, paranòmini Frases antigamenti su lumíngiu si aciungiat a nòmini e sangunau po podi connosci bèni sa persona ◊ casi totus is lumíngius sunt ispassiosus.

lòmini , nm: lúmbene, lúmene, lúmine Definitzione genia de foedhu chi distinghet s'unu de s'àteru personas, animales e cosas po su chi tenent de diferente in sa sustàntzia, in su èssere: si podet agatare in formas diferentes segundhu si inditat su mascu o sa fémina (o pentzau coment'e de mascu o de fémina), e càmbiat segundhu si inditat unu ebbia o prus de unu, cosa chi si faet aciunghendho una /s/ a su sing. chentz'àteru cambiamentu (foras is númenes mascos chi essint in /u/ e a sa logudoresa ca mudant custa essia a /o/ in su pl.: donu > donos, mentres chi a sa campidanesa abbarrat guale: donu > donus)/ genias de númene: l. personale (no s'impreat si no po unu ebbia de una matessi genia, comente sunt is númenes de persona, de bidhas, citades, de logos, e s'iscrient cun lítera majúscula), l. comunu (si narat de unidades diferentes de una matessi genia), l. colletivu (inditat tantos pigaos totus impare coment'e una cosa ebbia: es. fiotu, pópulu, tallu), upm. (inditat sèmpere cosas o animales piticos e medas o a dónnia modu prus de unu in su sing. etotu: s'olia, sa murta, sa frommiga, sa néspula, su pilu, su pisu, e càmbiant a pl. solu candho depent precisare su tanti – duas olias, pagas néspulas, tres fògias – o si su númene si narat de is matas e no de su frutu, es. aus pudau is olias, apo prantadu sos arantzos)/ a lumen tentu = pretzisamente, nendhe o fontomendhe su númene; su lumen de s'ou = s'arbu de s'ou Sinònimos e contràrios nòmene* Frases ecu una guàldia po mi pigai su lòmini! ◊ fit un'ainedhu tantu terriosu chi su mere dhi aiat postu "Riotu" a lúmene ◊ allizériga, Segnore, cussas amarguras chi no ant lúmine! ◊ a lúmine issoro ti ndhe prego ◊ solu su lúmbene ti est abbarradu 2. su binti oto de zennarju a lumen tentu pro cantu duro mi ndhe apo a ammentare! ◊ a mesu de santandria a lumen tentu sos distimonzos totu ant convocau.

lomínu, lommínu , nm: alluminu, luminu Definitzione àstula de linna (o àteru, a fustigu) cun sa conca isciusta in tzúrfuru e fòsforu, adata po si allúere frigandhodha allestru in cosa arrasposa e asciuta / (nau de ccn.) èssere che a su luminu = bastat pagu po si dha pigare oféndhiu! Sinònimos e contràrios allumavogu, allumetu, allúmiu, luchitu 1, lumitu Frases si at agatadu in manu unu bículu de lomminu mesu brujadu ◊ seo morindhomiche che unu luminu ◊ Pepe est chei su luminu: guai chi si biat tzirigadu! Ètimu itl. lumino Tradutziones Frantzesu allumette Ingresu match Ispagnolu fósforo Italianu fiammìfero, cerino Tedescu Streichholz.

lompàtzu lampàtu

lòmpere, lòmpi , vrb: allòmpiri, ciòmpere*, còmprere, giòmpere, lòmpiri, zòmpere Definitzione andhare e arribbare a unu logu, a unu tretu, a unu certu puntu; nau de frutos e cosas chi creschent, arribbare a su puntu de èssere bonos a papare, a incungiare; portare, acostire una cosa; betare is manos a unu po dh'iscúdere, o a una cosa po ndhe dha pinnigare, po si dha papare Sinònimos e contràrios acodie, arribbai, assuprire, avrastare, illompi / abberare, achiare, crompire, impertiae, ingranire / aporrire, batire / assachitzare, atacai, crazugai Maneras de nàrrere csn: tzucau e lómpiu = puntu e mortu; no s'ídere mai lómpidu = tènniri tropu pressi, lassaisí pigai de su pressi, de sa furighedha; lòmpere sos annos = fai is annus; piga sa manu e lompimidhoi!… = a pinnigu est!…, ch'est atesu meda! Frases lompe a domo de mamma tua ca ti cheret cumandhu! ◊ si ch'est lómpidu isse innanti meu e no mi at lassadu nudha ◊ s'abba ch'est lómpida, in su surcu ◊ ajó ca est lompendi su síndhigu! ◊ a ite ora ses lómpidu a bidha? ◊ binchet su pannu chie lompet innantis de sos àteros ◊ geo lompo a Austis e bio chi funt inie, poi che sódigo a bidha 2. sa cariasa lompet in maju ◊ sa cosa semenada a regadiu no lompet frutu 3. lompemindhe cussa cosa! ◊ a ue no lompes a manos, a bodhire sa figu lea s'unchinu ◊ bai e lompididhoi e torra luegus! ◊ bae, za ti che la lompo deo, a domo tua, custa cosa! ◊ Deus bos lompat a su disizu bostru! 4. fis bona cantu su mele, e como dae su fele lompes a mi rafiare! ◊ si li lompo lu lasso fritu che nie!… 5. addaghi si che ponet una cosa in conca no s'idet mai lómpidu! Tradutziones Frantzesu arriver, parvenir, mûrir, parvenir à maturation Ingresu to reach, to ripen Ispagnolu llegar, madurar Italianu giùngere, pervenire, maturare Tedescu ankommen, reifen.