Ditzionàriu in línia
de sa limba e de sa cultura sarda

cambarài , vrb: camerai, camerare Definitzione pinnigare, leare a unu su chi tenet, totu o in parte, comente faet s'istadu, sa giustítzia, faendhosindhe mere in parte de calecunu dépidu Tradutziones Frantzesu s'approprier, confisquer Ingresu to confiscate Ispagnolu requisar, expropriar Italianu incamerare Tedescu einziehen.

cambàre , vrb Definitzione abbarrare, istare o lassare agoa, asegus, a una bandha, immentigare, sartare cosa lassandhodha chentza fàere; foedhandho de cosa chi si betat de un'istrégiu (abba, binu, late e cosas deasi), pèrdere, in su sensu chi una parte de sa cosa chi si betat no calat totu impare cun s'àteru ma torrat coment'e agoa in costas de s'istrégiu chi s'imbuidat e po cussu orruet a fora de s'istrégiu prenendho; rfl: èssere o fàere prus pagu de un'àteru Sinònimos e contràrios acadiare, acogiai, codiare, coigiare, ilmentigare, incoizare, lassai, scaresci / scabidai Frases l'apo sighidu e cambadu, a isse, ca deo camino prus lestru ◊ betendhe su late dae s'isterzu at cambadu e che ndhe at rutu a terra ◊ coita, no ti cambes, ca sinono est peus a sighire sos àteros! 2. seberade su menzus e cambade su malu! ◊ s'olia l'ant collida male: ndh'ant cambadu meda ◊ chentza nos ndhe sapire amus cambadu un'àrbure de olia chentza collida ◊ derisero apo cambadu sa lughe de fora alluta ◊ in binza amus cambadu fundhos chentza binnennados: tocat de andhare a s'atenta! ◊ so torradu ca apo cambadu cosa chi depia leare! 3. so essidu e apo cambadu sa lughe alluta ◊ abbàida si acobore apo cambadu sas craes mias in domo tua! 4. cussos za no si cambant: si lis daes una cosa, nessi ateretantu ti ndhe torrant! ◊ pro mandronia za no ti cambas, tue puru! Tradutziones Frantzesu rester derrière qqn., qqch., être derrière Ingresu to leave out Ispagnolu dejarse atrás Italianu tralasciare, distanziare, lasciarsi diètro qlcs., qlc., stare diètro Tedescu auslassen, hinter sich lassen.

cambiài , vrb: cambiare, cammiare, ciambare, giambare Definitzione giare, nàrrere, fàere àteru, cosa diferente a càmbiu, una cosa in parte de un'àtera, fintzes in su sensu de pònnere bestimentu diferente, pigare àtera abbitúdine, un'àtera filada (e àteru mezu), crèdere in àteru; andhare de unu logu a un'àteru po istare / cambiare dinari = dare moneda russa in càmbiu de minudos, assignos cun moneda currente, fintzas una moneda cun àtera de istadu diferente Sinònimos e contràrios furriai, mudai, tramudai Frases seo semper sa própia e no apo cammiau ◊ no bi càmbiat mai cussu: dortu fit e dortu si che morit! ◊ tui puru depis cambiai, ca no ndi potzu prus de sa strolichéntzia cosa tua! ◊ su tempus a bortas càmbiat de una die a s'àtera ◊ carchi cosa ciambavat peri dae unu vichinadu a s'àteru ◊ e ite n'iscit mamma tua ci càmmias istrada?◊ immoi andaus a si acabbai de cambiai, ca parit chi portu s'inghisciadura! 2. no teniast duus annus candu ndi seus cambiaus a innòi ◊ su pastore ch'est ciambendhe su bestiàmine a s'àtera pastura ◊ apenas chi podimus noche cambiamus a sa domo noa ◊ a Fulanu che l'ant cambiadu a triballare in àtera bidha ◊ bae e càmbiadi ca essimus a cumandhu! ◊ innanti mi sàmuno e apustis mi che càmbio ◊ andhendhe a Núoro in trenu, in Macumere si càmbiat 3. candu dh'apu nau de aici at cambiau de idea Sambenados e Provèrbios prb: marxani càmbiat a pilu ma no a trassas Ètimu itl. Tradutziones Frantzesu changer Ingresu to change Ispagnolu cambiar, trasladar Italianu cambiare, sostituire, trasferire Tedescu wechseln, versetzen.

camedhàre , vrb Definitzione acapiare, giúnghere apare, pònnere impare; atzapulare, cosire su camedhu o atzàpulu a unu trastu Sinònimos e contràrios collegai | ctr. iscrobai Frases los ant camedhados totos duos apare 2. sos caltzones los gighiat camedhados e tapulados finas a no bi àere trama de su sestadu Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu relier, réunir, assembler Ingresu to join Ispagnolu unir, enlazar, conectar, conexionar Italianu collegare insième Tedescu verbinden.

caminài, caminàre , vrb: camminai, camminari Definitzione andhare, mòvere, fàere camminu, tretu; andhare impresse Sinònimos e contràrios andai / acoidai | ctr. firmai Maneras de nàrrere csn: camminare iscòscia iscòscia = allarghendi unu pagu is cambas, coment'e iscoscendisí; caminare a memei = a s'imbàtoro; caminare a pepita = andai a pincaredhu Frases is pipios ant cumenciau a camminare ◊ caminendhe caminendhe at aciapadu un'ómine ◊ femus calmus in su camminari, in su papari e in totu ◊ est andau ma, cammina cammina, no at agatau nudha etotu ◊ no podiu mancu camminai de su dolori a is genugus!◊ Elias aiat caminau dae bidha a su cubile pentíndhesi e fachendhe disinnos 2. si caminas za coitas a lòmpere ◊ za ant caminadu faghindhe sa faina!…◊ càstia cantu est caminendi cussu càmiu: no arrennèsciu a ndi dhu sorigai! ◊ lébiu che frina, pro caminare fit unu curreu 3. est camminandho iscòscia iscoscia ca dh’at iscardiu in precas sa sedha benindho a cuadhu ◊ si fiant acuaos e caminaiant a memei in mesu a is matas Ètimu ltn. *camminare Tradutziones Frantzesu marcher Ingresu to walk Ispagnolu caminar, andar Italianu camminare, marciare Tedescu gehen.

camorrài , vrb Definitzione fàere camorra, giúghere s'ingannu Sinònimos e contràrios ingannai Frases s'unu istat camorrendi a s'altru ◊ a Gigina Licu dha camorrat! Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu duper Ingresu to cheat Ispagnolu estafar Italianu imbrogliare Tedescu betrügen.

campadítu, campadítzu , agt Definitzione chi si dha campat, chi no istat bene meda ma mancu male Sinònimos e contràrios campadore, campadógiu, campajolu Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu qui vivote Ingresu who is able to make ends meet Ispagnolu quien va tirando Italianu che riesce a vívere, a campare Tedescu sich durchs Leben schlagen.

campàe , vrb: campai, campare Definitzione èssere o istare bios; giare a unu (o tènnere) su chi dhi serbit po si fàere sa vida; arresparmiare a unu calecuna cosa de malu; sighire a èssere bios fintzes in dificurtade manna / èssere a su mori chi campas = morindhe e chentza mòrrere, a su mori mori, minimendhe Sinònimos e contràrios bívere, campire / badrare, colare, sarbare | ctr. mòrrere Frases unu o campat o morit ◊ l'at asséndhidu maladia mala chi no bi campat ◊ comente faghent a campare chentza triballu? ◊ míseru a chie si che andhat: sos bibos za si campant! ◊ sos chi si sunt campados devent àere isvilupadu resisténscia a sos velenos ◊ a campare si campat de triballu 2. Leonora, istràvia, istúgia, campadí de erba e pani! ◊ mandronatzu, l'est campendhe sa muzere! ◊ ti ses mortu acudendi a su trabballu po campai is fillus ◊ noso teneus totus família de campae ◊ sa mama andhaiat a tribagliare pro si campare sa fiza ◊ sas terras chi teniant los at campados 3. de brullas de tontus Deus ti ndi campit! ◊ Deus si ndi campit de su priogu risuscitau! ◊ Deus ti ndhe campet de dannos goi! ◊ campaimí su cuadhu, ca mi est caru che is ogus! 4. cudhu chi pariat chi si che moriat si est campadu, s'àteru chi pariat sanu e forte si ch'est mortu ◊ gai malàidu cussu no campat! 5. sa vochedha sua fit a su mori chi campas Tradutziones Frantzesu vivre Ingresu to live Ispagnolu vivir Italianu campare, vìvere, scampare, sopravvìvere Tedescu leben.

campaniàre , vrb Definitzione fàere su campianarzu, su reberde, s'abbetiosu, tènnere campiania Sinònimos e contràrios arrogantare Tradutziones Frantzesu témoigner de l'arrogance Ingresu to be arrogant Ispagnolu ser arrogante Italianu èsser arrogante Tedescu arrogant sein.

campaniàre 1 , vrb: acampaniare, acampionare, campianare, campionare Definitzione pònnere bene, assentare sa cosa a manera de torrare totu giusta cun àteras, agiustare, istesiare o apartare po no giare ifadu o no tènnere dannu; nau de ccn., essire deghile, bellu, creschendho; pònnere de acórdiu Sinònimos e contràrios adaretzai, arremonire, assantai, cumpòniri, frànghere | ctr. isordulare Maneras de nàrrere csn: campiànadi! = trocidindi!, istrizi!; beni s'à… no campionas, no?! = (nendhe a s'àinu) a ti adderetas o nono?!, assèntadi, adderètadi!; campianàresi apare = pònneresi de acordu, arranzare una chistione; campianàreche a ccn. = collirechelu, bogarechelu dae su mundhu, bochírelu; campianare a ccn. = atèndiri, contivigiare; campiò!… = atentu, aundi ses passendi!; campaniare un'ofesa = chircare de si fàghere perdonare faghindhe carchi cosa de bonu, pònnere rimédiu a un'ofesa; no bi n'at unu chi campàniat su logu! = funt unu peus de s'àteru, no dhoi nd'at unu bonu Frases apo campionadu sa linna pro la prèndhere a fasche ◊ si podent campaniare sas fadhinas cun sa tinta, in custa faina ◊ no campionat, no cudha màchina, ancora in s'àtera corsia bidindhe màchinas beníndheli de fronte?! 2. campiònadi, cantu chi ses cun sas ancas istérridas chi no lassas logu! ◊ nos semus campaniados apare ◊ campiana cussa pedra ca nos betat! ◊ campiànadi, chi sunt currendhe sos cadhos! ◊ bi at piantas chi si las tocas paret chi ti timant e chi campionent e chi si doghent (M.Pira)◊ su mortu fit campionadu in su baule 3. cussa zòvana si ch'est campaniada ◊ custu boe est bonu meda e campionat s'àteru ◊ custu zòvanu campionat sa famíllia: sos àteros no ndhe balent a nudha ◊ su pitzinnu paret feutzu: isperamos chi creschindhe campàniet! 4. cantandhe bisonzat de ischire picare su filu, de ischire campianare candho s'arréjonu si cheret imbèrghere pro lu ghirare a tretos suos Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu mettre en ordre Ingresu to arrange, to tidy up, to reconcile Ispagnolu ordenar, arreglar, poner en orden Italianu ordinare, méttere bène in órdine Tedescu aufräumen.

campitzàre , vrb: campizare, camputzare Definitzione campare comente male si podet, chentza fortza meda Sinònimos e contràrios arramputzare, campugiai, campurigiai Frases de cudhu mannau chi campizaiat sos mandroníglios no si ndhe agatat zenia! ◊ campizat sa crabita a trazu de su chintorzu ◊ fit zentighedha chi campitzaiat cun pagu e nudha Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu vivoter Ingresu to live from hand to mouth Ispagnolu ir tirando Italianu campicchiare Tedescu sich mühselig durchschlagen.

campugiài, campugiàre, campugliàre , vrb: campullare, campuzare Definitzione campare a sa bona, male comente si podet Sinònimos e contràrios balivigare, campitzare, campurigiai Frases fint baranta cristianos chi campugliaiant cun pagos fiados a s'ispàstinu ◊ triballant ortos, téula e matone e si campullant sa pòvera vida (P.Lavra)◊ issu si dha campugiàt cun d-una parada de birduras chi bendhiat in pratza Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu vivoter Ingresu to live from hand to mouth Ispagnolu ir tirando Italianu campicchiare Tedescu sich mühselig durchschlagen.

campurigiài , vrb Definitzione campare, tirare chentza grandhe fortza Sinònimos e contràrios arramputzare, balivigare, campitzare, campugiai Frases est bècia e maladiòngia, ma gei si dha campurígiat Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu vivoter Ingresu to scrape a living Ispagnolu ir tirando Italianu vivacchiare Tedescu recht und schlecht leben.

camulàre , vrb Sinònimos e contràrios acaogare, afandhare, afauciae, allacanae, assupai, sufratare Tradutziones Frantzesu languir, haleter Ingresu to languish Ispagnolu languidecer, jadear Italianu languire, ansimare Tedescu ermatten.

camussài , vrb Definitzione giare sa camussa a is pedhes, conciare sa pedhe a manera chi essat coment'e pilosa Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu chamoiser Ingresu to chamois Ispagnolu agamuzar Italianu scamosciare Tedescu sämisch gerben.

canalài , vrb Definitzione segare o iscavare una cosa a canale, fàere a canale Sinònimos e contràrios iscanalai Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu canneler, rainer Ingresu to groove Ispagnolu acanalar, estriar Italianu scanalare Tedescu auskehlen.

cancarài , vrb: cancarare, cancherai, cancherare, cancheriare, chencheriai, cranculae, cranculai Definitzione fàere a cancarrone o intostare de su fritu; fàere dòlere meda cun ccn. iscutulada forte o faendho isfortzu, tocandho Sinònimos e contràrios abbidhiritzai, acancarronae, aggrancare, ateterigare, cancaritare, ingortigai, inteterighedhare / achirdinae, agiatzare, ammarmurai, astragare, belare, cascarare 1, marmurizai / aggangrenare, agghegiare Frases su trigu cheret messadu innantis de si cancarare 2. si lu torras a tocare ti càncaro sa manu! ◊ su fritu mi est cancarendhe sas manos ◊ cudha bòcia de ortigu cranculàt su pei, tirendu! ◊ messendu a fraci crànculat su bratzu 3. itzi chi si lu giughent cua cua prite no lis canchériet sa bua nisciunu, candho su chi est cunsiderat (G.Sini)◊ no dha chencherist sa ferira! Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu rétracter, engourdir, transir Ingresu to numb Ispagnolu entumecer, agarrotar, helar Italianu rattrappire, assiderare, intirizzire Tedescu steif werden.

cancaritàre , vrb Definitzione fàere a cancaritu Sinònimos e contràrios abbidhiritzai, acancarronae, aggrancare, ateterigare, cancarai, ingortigai, inteterighedhare / achirdinae, agiatzare, ammarmurai, astragare, belare, marmurizai Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu engourdir, transir Ingresu to numb limbs Ispagnolu entumecer, aterir Italianu intirizzire, rattrappire le mèmbra Tedescu erstarren.

candèssi, candèssiri , vrb Definitzione fàere biancu nidu, samunandho Sinònimos e contràrios candhizare, scandessi, scandixai Ètimu spn. candecer. Tradutziones Frantzesu blanchir Ingresu to bleach Ispagnolu blanquear Italianu candeggiare Tedescu bleichen.

candèssiri 1 , vrb Definitzione cunfetare frutos coendhodhos cun tzúcuru Sinònimos e contràrios candhire, cufetare Tradutziones Frantzesu confire Ingresu to candy Ispagnolu confitar, escarchar Italianu candire Tedescu kandieren.