Legenda Incurtzaduras | Legenda Sìmbulos

cagliài , vrb: cagliare, callare, calliai, calliare, chellare, chelliai Definitzione (intrs.) firmare de foedhare, istare o fàere istare a sa muda, citios / callare a sa muda = abarrai citiu Sinònimos e contràrios acaidare, assamudare, atzitare, atzitire, cedae, citire | ctr. faedhare Frases si bis, de cagliai bonu est chi procuris! ◊ aiat postu sos amigos in frisciolu, bei leaiat gustu e si caglieit mudu ◊ callamila, no mi ndhe sigas mancu a nàrrere! ◊ de faedhare mai no si chellat narendhe male de dogni persone (A.Zedde)◊ como chella a sa muda! ◊ Maistu, faedhos chellare custos chi sunt abboghinandho!◊ càlladi, calla, chi faghes menzus!◊ tue chelladi, isoloriada, e tue, Andrí, setzidi in cue e lassadha cantare a cussa! 2. chellaos chellaos, aiant cominciau a trantzire su fenu pro arribbare a s'àtera bandha Sambenados e Provèrbios prb: carta cantat e língua càgliat Ètimu spn. Tradutziones Frantzesu se taire Ingresu to be silent Ispagnolu callar Italianu tacére Tedescu verschweigen.

caglientài , vrb: callentai, callentare, cazentare, chellentare Definitzione giare o fàere caentu in calecunu logu o a calecuna cosa, fàere crèschere sa temperadura: nau de animale fémina, bènnere in more, in calore / callentai is origas a unu = mazare, iscúdere Sinònimos e contràrios acalorgiae, acalorire, caentare, cheghentare, iscaentare, iscaldire | ctr. ifridare Frases est callentendusí in su fogu ◊ su soli callentat meda me in s'istadi ◊ est callentendusí is didus cun su súlidu ◊ pigas unu poghedhu de ollu e dhu callentas ◊ cussu fragu bellu chellentat su nasu e su coro! 2. chi si callentat, cuss'animali, dhi ghetaus su mascu Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu chauffer Ingresu to heat Ispagnolu calentar Italianu riscaldare Tedescu wärmen.

cajonàre , vrb: acajonare* Sinònimos e contràrios intzimiai Frases cussu bantzigonzu li cajonat dolimentos mannos Tradutziones Frantzesu causer, occasionner Ingresu to cause Ispagnolu causar, provocar Italianu cagionare Tedescu verursachen.

calafatài, calafatàre , vrb: calavatare, callifatai, carafatare, caravatare, colivetai, colovetai Definitzione istangiare, tupare is istampighedhos de sa linna o de àteru (es. de is barcas, carradas e àteru) Sinònimos e contràrios imbovai, istagnai Frases caravatendhe in s'ànima feridas chi tempus no at pótidu cunzare Ètimu itl. Tradutziones Frantzesu calfater Ingresu to caulk Ispagnolu calafatear, empegar, embrear Italianu calafatare Tedescu abdichten.

calamài , vrb: acalamai, calamiai, calemai, callamai, caramai Definitzione calàresi de su sicore, po mancamentu de abba, de fortzas Sinònimos e contràrios acalabiare, allartzanai, allebigiare, allizare, irdebbilitare / ammaculiare, apirchizonare Maneras de nàrrere csn: unu frori caramau, calamiau, follas callamadas = tzédidu, tzédidas de su sicore; c. s'atza = dòrchere, pèrdere s'ata (in suspu, sa capatzidade de s'impònnere, de faedhare) Frases s'est calemada sa mata 2. gopai Giuanni, bosu gei seis de bon'arratza e no si calamat s'atza che gortedhu arruinau! ◊ seu caramada: no tengu balia de nudha, cun cussu pentzamentu! Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu se flétrir, affaiblir, se faner Ingresu to dry up, to wither, to weaken Ispagnolu marchitarse Italianu appassire, infiacchire Tedescu ermatten, welken.

calamistràre , vrb Definitzione fàere improdhos, calamistros Sinònimos e contràrios abbaunzare, aciapuciae, aciarollai, aciorobedhare, afioncai, allarodhai, improdhai, incalamistrare, indrovigare Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu gâcher Ingresu to mess Ispagnolu chapucear Italianu pasticciare Tedescu beklecksen.

calandrài , vrb Definitzione trebballare s'orrobba a calandra Ètimu spn. Tradutziones Frantzesu calandrer Ingresu to mangle Ispagnolu calandrar, laminar Italianu manganare Tedescu mangeln.

calcài , vrb: acracai, calcare, carcai, carcare, cracai, cracare 1, cascare 2 Definitzione ispínghere de pitzu a bàsciu, fàere pesu de pitzu, mescamente cun is peis; atripare, cúrrere aifatu a ccn. po iscúdere, mossigare e àteru, fintzes iscrocorigare, bociare in iscola Sinònimos e contràrios abbarrigare, abbaticare, catigare, incalcare, ischitzare / corpare, fichire, istriulare, perseghire / iscorcorigare Maneras de nàrrere csn: cracai s'àxina = catigare sa ua a fàghere binu; cracai orbaci = iscarchiare; giogai a cracai = a su tene tene, a tènnere; cracare a boghes = abboghinare, itzerriai Frases Turcus e Morus, che frumi calau, a cuadhu si ghetant, a isproni cracau! ◊ fut cun sa berrita cracada in faci ◊ custu est piriciou cracau me in domu ◊ no fait mancu a papai ambuàcia comenti festus una borta… chi dhus crachint in pràcia, dhus crachint! ◊ gei ndi portat de cambas po cracai, cussu curridori!… 2. chi benit s'esatori, cracadhi ferru! ◊ de diora meda est chi ti nci as cracau in cropus cussa fita manna de civraxu!…◊ crachissinci su didu in buca fintzas a sa gannarotza, ca gei dhi fait efetu! 3. a su gatixedhu, candu bandat a sui, sa mama dhu cracat, ca est istitendidhu ◊ tocat a cracai a perda sa craba, chi si nche istésiat ◊ lah ca ti cracat su sintzu, ca dhoi nd'at meda! ◊ dhoi apu agatau animalis in bíngia e dhus apu cracaus 4. is duus sirbonis ant cracau a si mossiai s'unu cun s'atru 5. cracat a boghes e artzat is manos a chelu: iat bintu su pannu! Ètimu ltn. calcare Tradutziones Frantzesu fouler, tasser Ingresu to press Ispagnolu pisar Italianu calcare, pigiare Tedescu treten.

calcaràre , vrb: carcarare, carcariare, cascarare, cracalai, cracaliai, cracariai Definitzione fàere cra! cra!, su cantare chi faent is pudhas, is crobos; fàere cascasina? Sinònimos e contràrios agrogostiare, cacariare, carcagliare, cocolae, cracaciai, iscrocolliare Frases sas pudhas sunt calcarendhe ◊ sas pudhas sunt totu bichendhe e cascarendhe a murmutinu ◊ sas pudhas si ponzeint a carcarare pariat pissighíndhelas su matzone ◊ ite faghides in cue, a cascarare che ranas ispetanne s'abba? 2. candho càscarat calchi pudhighina, luego issa est cun s'iscóbulu in manu a mundhare Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu caqueter, glousser Ingresu to make a din Ispagnolu cacarear Italianu schiamazzare, crocchiare Tedescu gackern.

calcariàre , vrb Definitzione su cobèrrere de su pudhu cun sa pudha Sinònimos e contràrios insedhai Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu féconder Ingresu to fertilize (eggs) Ispagnolu gallear Italianu gallare (il fecondare del gallo) Tedescu befruchten.

calchedhàre , vrb: carchedhare, crachedhare Definitzione tirare craches, mòvere a cropu is cambas, pistare is peis a terra coment'e protesta Sinònimos e contràrios acromai, acumbuai, arrampedhai, arrebbellai, arrebedhai, calchidare, callidare, carcinai, iscumbarare, screnciai Frases est carchedhendhe che un'ambidha ◊ como chi ti apo in manu so cuntentu, o ti altzes o ti fales o carchedhes! Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu regimber Ingresu to kick (out) Ispagnolu recalcitrar, cocear Italianu ricalcitrare Tedescu ausschlagen.

calchidàre , vrb: carchidare, carchitare, caschidare 1, crachidare Definitzione giare craches, pigare a craches Sinònimos e contràrios acalciare, acromai, acumbuai, arrampedhai, arrebbellai, calchedhare, calchizare, callidare, carcinai, iscumbarare, screnciai Frases s'àinu a bortas càrchidat puru ◊ peri su poledhu càrchidat e órriat ◊ podera bene su pè de s'àinu po lu ferrare: mih chi cràchidat! 2. che cadhos si fuint repellados, alburados e postos a crachidare Ètimu ltn. calcitrare Tradutziones Frantzesu ruer Ingresu to kick Ispagnolu cocear, recalcitrar Italianu scalciare, ricalcitrare Tedescu ausschlagen.

calchizàre , vrb Definitzione giare craches, pigare a craches Sinònimos e contràrios acumbuai, arrampedhai, arrebbellai, calchedhare, calchidare, carcinai, screnciai Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu donner des coups de pied, ruer Ingresu to kick Ispagnolu cocear Italianu scalciare Tedescu ausschlagen.

calculài, calculàre , vrb: carculare, craculai Definitzione pònnere in contu, crèdere o cunsiderare de importu; fàere contos, càrculos matemàticos Sinònimos e contràrios cunciberare, sumari / computai, contae, contizare Frases nemos lu càlculat, a isse, siscuru! ◊ ita est, fémina de craculai cussa puru?! ◊ a s'amigu chi méritat istima devias nessi a isse calculare (A.Casula)◊ intendho chi sos babbais sunt fatendhe a litru intreu: ite ministros de Deu los cherides calculare?! ◊ un'ómine non las càrculat nemmancu, custas istralleras, antzis bi gruspit a supra ◊ a mei no m'iat a èssiri craculau mai nemus Ètimu itl. Tradutziones Frantzesu estimer Ingresu to appreciate Ispagnolu calcular, estimar Italianu apprezzare, calcolare Tedescu schätzen, berechnen.

calendài, calendàre , vrb Definitzione pònnere, iscríere in su calendàriu is cosas de fàere, is atóbios, e àteru, po ammentu, po dhas fàere sa die diata Sinònimos e contràrios addiae, calendarizare Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu dater Ingresu to date Ispagnolu fechar, datar Italianu datare, calendarizzare Tedescu datieren.

calendarizàre , vrb Definitzione pònnere, iscríere in su calendàriu is cosas de fàere, is atóbios Sinònimos e contràrios addiae, calendai Tradutziones Frantzesu dater Ingresu to calendarize Ispagnolu calendarizar Italianu calendarizzare Tedescu einen Terminplan festlegen.

calèschere , vrb Definitzione erríere a praxere, intostare de s'errisu Frases su imbetzare no ti daet gustu tale de ndhe calèschere! Ètimu ltn. *caleschere Tradutziones Frantzesu rire à s'en tenir les côtes Ingresu to split one's sides laughing Ispagnolu reírse a carcajadas Italianu rìdere a crepapèlle Tedescu sich tot lachen.

calibbrài, calibbràre , vrb Definitzione medire e regulare a càlibbru Sinònimos e contràrios regulare Tradutziones Frantzesu calibrer Ingresu to gauge Ispagnolu calibrar, medir, aforar (tarare) Italianu calibrare Tedescu eichen.

calpíre , vrb: acarpire, carfire, carpire, caspire, crapire 1, crapiri Definitzione passare in mesu de calecuna cosa o cun calecuna cosa, trapassare una cosa; apèrrere una cosa coment'e isperrandhodha, fresare su pane carasu isperrandhodhu a gurtedhu in is oros po istacare is duos pígios; segare is panes de sa pasta cumossada Sinònimos e contràrios rúpere, sarcie, sumire / fresai, tzacai Frases carpiat purpa e ossu su càntigu chi mandhaizis ◊ linna tosta: la podet carpire solu sa bistrale manna ◊ s'abba chi at fatu at carpidu terra meda ◊ carchi tubbu perdindhe at carpidu su muru, sa bòveda ◊ inoghe fit unu buscu de chercos, élighes, rú e mudeju chi azigu bi carpiat sa colora! 2. sas cochidores fint chie sétia in ghenna de furru, chie pronta po carfire in sa prugajola ◊ su pane fit cotu, carfiu, carasau e fatu a piras Ètimu ltn. carpere Tradutziones Frantzesu pénétrer, fissurer Ingresu to penetrate Ispagnolu penetrar, hender Italianu penetrare, fessurare Tedescu durchdringen, eindringen.

caltàre , vrb: caltzai, caltzare, cartare, cartzai, cartzare, cratzai 2 Definitzione fàere o pònnere iscarpas, cartu (o ferros a peis a is animales), pònnere is mígias; intrare o pònnere acotzu a calecuna cosa po dh'afortigare mescamente in sa parte bàscia, in su pei Sinònimos e contràrios imbotai | ctr. iscurtzai Maneras de nàrrere csn: cartare s'arbada, su picu = annúnghere unu bículu de ferru a sa punta cossumida; cartare unu muru = irboidare a tretu tretu su fundhamentu suta de unu muru fràigu fatu prenendhe su bóidu a muru etotu; cartzai de ogus a unu = abbaidàrelu in frimmu, a fitu a fitu, meda; cartàresi suta a ccn. = istrumpaidhu a terra ponendidhu asuta pro dhu iscúdiri Frases nos cartamus bene, no andhamus iscurtzos, no! ◊ a nois nos cartat su tale mastru ◊ si cratzat e s'iscrutzat ◊ dèu de fillus ndi tèngiu ses e no arrennèsciu mai a dhus cratzai ◊ su frailàgliu devet cartare s'ebba chin ferros novos ◊ custu est su primu cosinzu chi apo cartzau 2. su fundhamentu de custu muru l'amus totu cartadu a bículu bículu pro crèschere s'istàntzia de artària abbassiendhe su pamentu ◊ atzegadu de su fele, si lu at cartadu suta e li at dadu cosa de irbrenugadas 3. commo seus sennoricas e nosi depeus abbituare cartzadas Ètimu ltn. calceare Tradutziones Frantzesu chausser Ingresu to put on Ispagnolu calzar Italianu calzare Tedescu anziehen.

«« Torra a chircare