Legenda Incurtzaduras | Legenda Sìmbulos

briàre , vrb: brigai, brigare Definitzione giare unu certu, una briga, nàrrere cosa a unu, pigare a ccn. a tzérrios o cun arrennegu; nàrrere foedhos malos s'unu a s'àteru, tènnere murrúngiu mannu, a boghes e a gherra puru Sinònimos e contràrios abbetiae, aciociai, brigociae, certai, ghirtare, irvapiare, iscancamurrare, pabarotare, trilliare Frases fiant brighendi prima de cummentzai sa riunioni ◊ a briare chin tecus no bi at gustu ◊ cun sos cumpanzos tuos no ti brighes! ◊ sa mama l'at brigadu, a su pitzinnu, ca fit ora meda in ziru ◊ ci babbu e mama mi brigant tegno passiéncia ◊ aiat brigau s'amigu ca dh'aiat lassau solu ◊ murrunzade ma no bos brighedas!◊ brigadas apare si seis cun sa bighina, chi no dha bio prus in domo tua? 2. dae candho ant brigadu no sunt prus, cussas famíllias, e mancu si faedhant ◊ abbàssiami sas boghes, chi parimus brighendhe! Sambenados e Provèrbios prb: si unu no cheret duos no brigant Ètimu itl. brigare Tradutziones Frantzesu réprimander, tancer, rabrouer, se disputer, se quereller Ingresu to dispute Ispagnolu reprochar, echar la bronca, pelear Italianu redarguire, rimbrottare, bisticciare, diverbiare, litigare Tedescu ausschelten, streiten.

briconàre , vrb Sinònimos e contràrios grangeare, ingannai Tradutziones Frantzesu séduire Ingresu to seduce Ispagnolu seducir Italianu sedurre Tedescu verführen.

brigliài, brigliàre , vrb: brillai, brillare Definitzione su èssere lúghidu, su giare o mandhare coment'e lughe meda, pampada, nau de una cosa Sinònimos e contràrios grigliare, lúchere, lutzigare, prelliai Frases brígliat de bonu ardore dogni foghile ◊ giogu de madrepellas totu a intàgliu in sas doradas cordas piús brígliat (Cubeddu)◊ brígliant sas fiamaridas in s'iferru Ètimu spn., itl. Tradutziones Frantzesu briller Ingresu to shine Ispagnolu brillar Italianu brillare Tedescu glänzen.

brincàe, brincài , vrb: abbrincai 1, brincare, brinchiare Definitzione andhare a brínchidos che a su lèpere, movendhosi faendho su passu prus longu de candho si caminat, artziandhosindhe deunudotu de terra po passare de una parte a s'àtera de ccn. cosa o tretu, po artzare a calecuna cosa (fintzes a cuadhu); calare de artu a terra totu a unu cropu; faendho unu trebballu, lassare calecunu tretu o parte chentza fàere, faendhodhu a tretos / brincare (de logu artu) a pes crobados = cun is peis unius, a manera de pigai su pesu cantu s'unu s'àteru Sinònimos e contràrios brinchitare, giancai, saltai, sciampitai / bíncere, ingannai / cambare Frases no brinches in su tauladu ca faghes tzocos! ◊ su fogu at brincadu fintzas s'istrada ◊ a brincare de artu meda bi at de s'irdoare! ◊ a conca arta cada malu montricu as brinchiau ◊ a bi la faghes a che brincare cussu muru? ◊ brinca a cadhu e curre a bidha! 2. la cumponet a su nessi uguale, prite no bi at mortale chi lu brincat, màssimu si si trincat unu litru de binu ◊ a mie no mi brincas, no! Ètimu spn. brincar Tradutziones Frantzesu sauter Ingresu to jump Ispagnolu saltar Italianu saltare, balzare, scavalcare Tedescu springen, überspringen, einen Sprung tun.

brinchetàre , vrb: brinchidai, brinchidare, brinchietare, brinchitare Definitzione andhare o istare a brinchidedhos, brincare Sinònimos e contràrios brincae, brinchillai, cadraminciare, sciampitai, subesciare Frases sa pudha passat in carrela brinchitendhe ◊ is angionis funt brinchidendi ◊ custu béciu brínchidat che unu pibitziri ◊ cudhu brínchidat che unu cerbu ◊ càndhero dhi ant giau cussos giogos, su piciochedhu si est postu a brinchidare ◊ candho fustis piciochedhos de deghe o dóighi annos andhaiaus a brinchidare in is muredhos Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu sautiller Ingresu to hop about Ispagnolu brincar Italianu salterellare Tedescu hüpfen.

brinchillài, brinchilliài , vrb Definitzione brincare, istare a brínchidos, a su brinca brinca; si narat fintzes in su sensu de si dha passare chentza male Sinònimos e contràrios brinchitare, cadrabudhai, sciampitai, subesciare Frases su pipiu brinchillat e giogat che un'angionedhu ◊ su pisci brinchílliat ◊ sa piciochedha… ge brinchílliat: gioghendi in cortili est!◊ s'est ingortu e dhi est incrésciru mera: ita naras, ca dhoi at brinchilliau?! 2. po s’ora ge seus a bellixedhu, ge brinchillaus!… Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu sautiller Ingresu to hop Ispagnolu brincar, retozar Italianu saltellare Tedescu hüpfen.

brioníre , vrb Definitzione bogare pigionatzos, cambos noos, nau de is linnas, de naes segadas in tretu grussu Sinònimos e contràrios apillonai, brionare, briorare, broculare, brotai, brundhire, incorumedhai, pigionaciare, puzonire / nàschere Frases sos bentos malos ti ant irratada, ma deves brionire torra! ◊ inue su sole ispalghet grinas de incantu totu brionit e prendhet a oro che pispiadu de càlighe santu (G.Stara) 2. candho iscumparint sas furas e brionit s'onestade torro a bolare ◊ brionit s'aficu Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu bourgeonner, pousser des bourgeons Ingresu to sprout Ispagnolu brotar, germinar Italianu germogliare Tedescu sprossen.

brochèra , nf Definitzione màchina po fàere brochetos de cimentu Tradutziones Frantzesu machine à blocs (de béton) Ingresu machine used to produce cement blocks Ispagnolu máquina para hacer bloques Italianu blocchièra Tedescu Blockmaschine.

brofolàre , vrb: abbrufulai, brufuai, brufulai, brufulare, brufuliare, bufulai, bunfulae Definitzione si narat de su búdhidu chi pesat sa pulenta, cosa cagiada, o àtera cosa posta a budhire, nau fintzes in su sensu de birare a fora Sinònimos e contràrios abbrodhiare, abbrubudhai, acrocuai, aggargalai, aggorgotai, amprudhiare, atrafudhai, borbogliare, froculare, groggolare, gurgulliare Frases intendhat, mammai, brufuendi su cafei: currat debressi! ◊ budhat bene sa padedha mia: si s'anzena brúfulat no mi ne impoltat! ◊ in sa forredha, sa cafetera brufúliat istídhigos de cafei faendho fríere sa braja ◊ at agatau su pane aghedandho totu brufuliau de su tianu ◊ sa cuba est brofolandhe 2. fiat brufuendi che unu broticu e cacendi e isturridendi ◊ no m'iscòntzisti, ca seu giai brufuendi! Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu bouillonner, gargouiller Ingresu to gurgle Ispagnolu gorgotear, borbollar Italianu gorgogliare Tedescu gurgeln.

brotài, brotàre , vrb Definitzione su essire o bogare is cambos noos de is matas; su essire fora de s'abba de una vena Sinònimos e contràrios afroghedhare, apillonai, brionare, brionire, broculare, brundhire, ibbrotare, incorumedhai, puzonire, rebbrotai / benai, bundhare, tzurruare Frases est che àlvure chena piús brotare fruas ◊ sas àrbures sunt brotendhe linna noa ◊ bi at unu fiore brotendhe ◊ sas fruedhas sunt brotendhe torra 2. s'abba budhindhe ndhe brotat su bullu dae su labiolu ◊ ndhe brotat de abba frisca, cussa funtana!…◊ li brotaiat su sàmbene dae nares 3. e cantas curreladas ti faghias cantendhe cantu in coro brotaias! ◊ li brotat dae coro s'augúriu prus bellu ◊ incantos divinos brotat sa terra Ètimu ctl., spn. Tradutziones Frantzesu jaillir, prendre sa source, naître Ingresu to spring Ispagnolu brotar, manar Italianu scaturire Tedescu sprossen, quellen.

brugiàre , vrb: abbrugiai, brujare, brusare, brusiare, bruxare Definitzione passare o fàere a fogu, calare a chinisu sa cosa; perdimentare sa cosa; nau de su chi faet su fritu, sicare sa cosa; pistidhire meda; nau de su cimentu, chi no afortit, no intostat e si sicat a pruine / brusiare s'erva birde = nàrrere male de unu Sinònimos e contràrios abbrajare, abbruscare, abburare, afocazare, fruxare / sperditziai Frases bucas sididas, laras bruxadas ◊ sas matas chi as brujadu t'isetant pro t'impicare! ◊ sa calura de s'istiu brúgiat sa cosa ◊ su sole ruju che a su fogu brúgiat finas sa pedra ◊ si pesesit unu fogu e brusesit su laore ◊ ponet fogu, brusat pasturas e laores e si dha pigat cun sos animales puru! 2. sa limba de cussu pudidinosu brúsiat s'erva birde! Ètimu itl. Tradutziones Frantzesu brûler Ingresu to burn Ispagnolu quemar, arder Italianu bruciare, àrdere, scottare, ustionare Tedescu verbrennen, ausdörren.

brugliàre , vrb: brullai, brullare, brullari, burlai, burlare, burulare Definitzione nàrrere o fàere brullas, pigare a brullas, siat po erríere e siat, fintzes, po nàrrere calecuna cosa chi si tenet duritu a nàrrere Sinònimos e contràrios bufonai, brulletare, chestiare, ciascare, ischeltiare Maneras de nàrrere csn: brulla brullendhe… s'ogru boghendhe = fàghere brullas chi ofendhent, chi faghent dannu; b. a unu = leàrelu a brullas pro l'allegrare, pro lu fàghere a ríere, pro l'istraviare candho est tropu orioladu; cun santos e cun macos no cheret chi si bi brullet = is santus ca meressint arrispetu, is macus ca no cumprendint Frases cun su tiau no boit a brullai! ◊ torraiant a su rivu ridenne e brullànnesi ◊ invece de ti ndhe burulare, míntemi in parte de sos milliones! ◊ cun macus e cun santus no fait a brullai ◊ no mi brulles ca ndhe apo pagu gana! ◊ issu fut ferenau, ma is amigos no dhu lassànt un'iscuta chentza dhu brullare Tradutziones Frantzesu railler, plaisanter Ingresu to play a trick Ispagnolu bromear Italianu burlare Tedescu verspotten, aufziehen.

brundèssiri , vrb Definitzione cumpàrrere o èssere brundhu, de colore Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu blondoyer Ingresu to turn yellow Ispagnolu ser rubio Italianu biondeggiare Tedescu blond sein.

bruscàre , vrb: buscai, buscare Definitzione andhare in crica de calecuna cosa, ma fintzes agatare calecuna cosa, arregòllere, acabidare; atzitzandho is canes si narat in su sensu de aciapare, cassare Sinònimos e contràrios arribbuscai, buscaciare, buschedhare, chilcare, coberai, cruscuzare / acatare, cassai, tènnere Frases su títulu de su líbberu pariat chi bi aiat pótidu bruscare calchi algumentu ◊ su retratu de mamma l'aia bruscadu in sa credentza ◊ su cane ti buscat e ti agatat ue sisiat chi t'imbuses ◊ busca in totu sos chizolos de domo tua una pupiedha e si l'agatas remónila! ◊ andhant buschendhe s'àrvure bona pro bi fàghere linna 2. su pejus fit a buscare su sèmene, ca serbiat pro manicare ◊ miràdelu in suore totu isfatu pro buscare su pane netzessàriu! ◊ gei circas, ma gei buscas puru! ◊ custa cosa l'apo chircada totue ma no ndhe apo buscadu ◊ dinari meda azis buscadu pro sa festa? 3. lah, Murrixedhu, acracadhu! buscamidhu! Ètimu spn. Tradutziones Frantzesu chercher, procurer, trouver Ingresu to look for, to find, to procure Ispagnolu buscar Italianu cercare, procacciare, trovare, scovare Tedescu suchen, besorgen, finden.

brutàre , vrb Definitzione andhare de su corpus, fàere de bisóngiu, imbrutare de ladamíngiu o fintzes de o cun css. cosa Sinònimos e contràrios cacare, permessare / bombitare / abbrutai, acardangiai, imbratare, incadhossai, insodrigai, musucare Frases tziorcu in s'iscuru si pistat, si gustat, si lubat de isserru e chene brutare no istat (F.Satta)◊ sos meres de su mundhu sunt brutandhe sa vida ◊ sos puzones assuconados costumant a si brutare: finas issos si cagant! 2. est brutandhe su locu chin bustas de pràstica prenas de arga ◊ su bangalarzu si brutat, s'issambentat e s'istrecat Ètimu itl. bruttare Tradutziones Frantzesu déféquer Ingresu to defecate Ispagnolu defecar Italianu defecare Tedescu defäkieren.

bubutàre , vrb Definitzione murigare, pònnere a tréulu, forrogare Sinònimos e contràrios boltulare, corrovai, combutare, farrogai, fodichinare, iforrogare, scorrovonai Frases in sas tulas abradas fachendhe barbacana bubutandhe sa terra cun sas ungras deo so massaju (G.Piga)◊ est bubutandhe sa chisina chin su chichaju ◊ sos porchedhos sunt bubutandhe sas pisturras a sa sughe Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu fouiller Ingresu to search Ispagnolu rebuscar Italianu frugare, trufolare Tedescu stöbern.

buchiài , vrb: abbuchiari, buchiare Definitzione fàere buchiadas, mòvere sa buca comente faet unu in dificurtade arrespirandho, morindho Sinònimos e contràrios acaogare / ispirare 2. su coru miu est giai buchiendi Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu haleter Ingresu to gasp Ispagnolu boquear Italianu boccheggiare Tedescu nach Luft schnappen.

budhíre 1, budhíri , vrb: vudhire Definitzione artzare o pesare su búdhidu comente faet s'abba in istrégiu chi portat fogu asuta; giare un'iscotada a fogu; còere o mantènnere cosa in s'abba budhindho; si narat de su mustu puru, siat candho est in su cupone e siat candho est in sa carrada ma faet ancora ispuma; sentire coment'e abbruxore in sa carre po fogu o àteru Sinònimos e contràrios fudhire Maneras de nàrrere csn: iscapai a b., pesare a b. = pesare su bullu, comintzare a budhire; b. a sollenu = a fogu lenu Frases s'abba no est budhindhe: àrtziali su fogu! ◊ candho s'abba est budhindhe bètache sos macarrones ◊ s'àcua est budhendi a cróculus in sa pingiada ◊ s'erbuzu cheret budhidu, piscadu e cundhidu 2. su binu est budhindhe in sa cuba 3. custu fogu a tropu mi est budhindhe Sambenados e Provèrbios prb: a fortza de budhiri sa pingiada s'iscrobecat Ètimu ltn. bullire Tradutziones Frantzesu bouillir, fermenter Ingresu to boil, to ferment Ispagnolu hervir Italianu bollire, lessare, fermentare Tedescu sieden, kochen, gären.

bufàe, bufài , vrb: bufare, bufari Definitzione suspire e ingurtire cosa a brodu, lícuida, o fintzes cosa modhe meda chi si podet fàere coment'e a bufadura (es. ou) o tostada e pitica de ingurtire cun abba; consumare impresse meda; ispèndhere su dinare in cosas de bufare Sinònimos e contràrios acirrai, aciumai, bíbere, bufutzare Maneras de nàrrere csn: bufare a ticu ticu, a tzichedhus = itl. centellinare; custa cheret bufada! = tocat a bufai e fai festa pro ccn. cosa andada própiu bèni Frases bufare abba, late, binu, licore, birra, gafè ◊ in su tzilleri, bufa chi ti bufo, Zuanne contat sas cosas de su disterru ◊ ahi, belledha, custa cheret bufada!◊ si ses a dolore de conca, búfadi una pastilla 2. su dinari chi buscat si lu bufat in binu Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu boire Ingresu to drink Ispagnolu beber Italianu bére Tedescu trinken, vertrinken.

bufetàe, bufetài, bufetàre , vrb Definitzione istare a su bufa bufa, bufare fatuvatu Sinònimos e contràrios aciumai, bufedhare, bufutzare Frases commo chi soe tatau mi nche falo a gamasinu a bufetare ◊ si fit aviendhe chena pagare, ma unu fegone li nerzeit chi unu candho bufetat depet pagare puru ◊ teniat su víssiu de bufetai Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu boire Ingresu to sip Ispagnolu beber Italianu bevicchiare Tedescu saufen.

«« Torra a chircare