briàre , vrb: brigai,
brigare Definizione
giare unu certu, una briga, nàrrere cosa a unu, pigare a ccn. a tzérrios o cun arrennegu; nàrrere foedhos malos s'unu a s'àteru, tènnere murrúngiu mannu, a boghes e a gherra puru
Sinonimi e contrari
abbetiae,
aciociai,
brigociae,
certai,
ghirtare,
irvapiare,
iscancamurrare,
pabarotare,
trilliare
Frasi
fiant brighendi prima de cummentzai sa riunioni ◊ a briare chin tecus no bi at gustu ◊ cun sos cumpanzos tuos no ti brighes! ◊ sa mama l'at brigadu, a su pitzinnu, ca fit ora meda in ziru ◊ ci babbu e mama mi brigant tegno passiéncia ◊ aiat brigau s'amigu ca dh'aiat lassau solu ◊ murrunzade ma no bos brighedas!◊ brigadas apare si seis cun sa bighina, chi no dha bio prus in domo tua?
2.
dae candho ant brigadu no sunt prus, cussas famíllias, e mancu si faedhant ◊ abbàssiami sas boghes, chi parimus brighendhe!
Cognomi e Proverbi
prb:
si unu no cheret duos no brigant
Etimo
itl.
brigare
Traduzioni
Francese
réprimander,
tancer,
rabrouer,
se disputer,
se quereller
Inglese
to dispute
Spagnolo
reprochar,
echar la bronca,
pelear
Italiano
redarguire,
rimbrottare,
bisticciare,
diverbiare,
litigare
Tedesco
ausschelten,
streiten.
briconàre , vrb Sinonimi e contrari
grangeare,
ingannai
Traduzioni
Francese
séduire
Inglese
to seduce
Spagnolo
seducir
Italiano
sedurre
Tedesco
verführen.
brigliài, brigliàre , vrb: brillai,
brillare Definizione
su èssere lúghidu, su giare o mandhare coment'e lughe meda, pampada, nau de una cosa
Sinonimi e contrari
grigliare,
lúchere,
lutzigare,
prelliai
Frasi
brígliat de bonu ardore dogni foghile ◊ giogu de madrepellas totu a intàgliu in sas doradas cordas piús brígliat (Cubeddu)◊ brígliant sas fiamaridas in s'iferru
Etimo
spn., itl.
Traduzioni
Francese
briller
Inglese
to shine
Spagnolo
brillar
Italiano
brillare
Tedesco
glänzen.
brincàe, brincài , vrb: abbrincai 1,
brincare,
brinchiare Definizione
andhare a brínchidos che a su lèpere, movendhosi faendho su passu prus longu de candho si caminat, artziandhosindhe deunudotu de terra po passare de una parte a s'àtera de ccn. cosa o tretu, po artzare a calecuna cosa (fintzes a cuadhu); calare de artu a terra totu a unu cropu; faendho unu trebballu, lassare calecunu tretu o parte chentza fàere, faendhodhu a tretos / brincare (de logu artu) a pes crobados = cun is peis unius, a manera de pigai su pesu cantu s'unu s'àteru
Sinonimi e contrari
brinchitare,
giancai,
saltai,
sciampitai
/
bíncere,
ingannai
/
cambare
Frasi
no brinches in su tauladu ca faghes tzocos! ◊ su fogu at brincadu fintzas s'istrada ◊ a brincare de artu meda bi at de s'irdoare! ◊ a conca arta cada malu montricu as brinchiau ◊ a bi la faghes a che brincare cussu muru? ◊ brinca a cadhu e curre a bidha!
2.
la cumponet a su nessi uguale, prite no bi at mortale chi lu brincat, màssimu si si trincat unu litru de binu ◊ a mie no mi brincas, no!
Etimo
spn.
brincar
Traduzioni
Francese
sauter
Inglese
to jump
Spagnolo
saltar
Italiano
saltare,
balzare,
scavalcare
Tedesco
springen,
überspringen,
einen Sprung tun.
brinchetàre , vrb: brinchidai,
brinchidare,
brinchietare,
brinchitare Definizione
andhare o istare a brinchidedhos, brincare
Sinonimi e contrari
brincae,
brinchillai,
cadraminciare,
sciampitai,
subesciare
Frasi
sa pudha passat in carrela brinchitendhe ◊ is angionis funt brinchidendi ◊ custu béciu brínchidat che unu pibitziri ◊ cudhu brínchidat che unu cerbu ◊ càndhero dhi ant giau cussos giogos, su piciochedhu si est postu a brinchidare ◊ candho fustis piciochedhos de deghe o dóighi annos andhaiaus a brinchidare in is muredhos
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
sautiller
Inglese
to hop about
Spagnolo
brincar
Italiano
salterellare
Tedesco
hüpfen.
brinchillài, brinchilliài , vrb Definizione
brincare, istare a brínchidos, a su brinca brinca; si narat fintzes in su sensu de si dha passare chentza male
Sinonimi e contrari
brinchitare,
cadrabudhai,
sciampitai,
subesciare
Frasi
su pipiu brinchillat e giogat che un'angionedhu ◊ su pisci brinchílliat ◊ sa piciochedha… ge brinchílliat: gioghendi in cortili est!◊ s'est ingortu e dhi est incrésciru mera: ita naras, ca dhoi at brinchilliau?!
2.
po s’ora ge seus a bellixedhu, ge brinchillaus!…
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
sautiller
Inglese
to hop
Spagnolo
brincar,
retozar
Italiano
saltellare
Tedesco
hüpfen.
brioníre , vrb Definizione
bogare pigionatzos, cambos noos, nau de is linnas, de naes segadas in tretu grussu
Sinonimi e contrari
apillonai,
brionare,
briorare,
broculare,
brotai,
brundhire,
incorumedhai,
pigionaciare,
puzonire
/
nàschere
Frasi
sos bentos malos ti ant irratada, ma deves brionire torra! ◊ inue su sole ispalghet grinas de incantu totu brionit e prendhet a oro che pispiadu de càlighe santu (G.Stara)
2.
candho iscumparint sas furas e brionit s'onestade torro a bolare ◊ brionit s'aficu
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
bourgeonner,
pousser des bourgeons
Inglese
to sprout
Spagnolo
brotar,
germinar
Italiano
germogliare
Tedesco
sprossen.
brochèra , nf Definizione
màchina po fàere brochetos de cimentu
Traduzioni
Francese
machine à blocs (de béton)
Inglese
machine used to produce cement blocks
Spagnolo
máquina para hacer bloques
Italiano
blocchièra
Tedesco
Blockmaschine.
brofolàre , vrb: abbrufulai,
brufuai,
brufulai,
brufulare,
brufuliare,
bufulai,
bunfulae Definizione
si narat de su búdhidu chi pesat sa pulenta, cosa cagiada, o àtera cosa posta a budhire, nau fintzes in su sensu de birare a fora
Sinonimi e contrari
abbrodhiare,
abbrubudhai,
acrocuai,
aggargalai,
aggorgotai,
amprudhiare,
atrafudhai,
borbogliare,
froculare,
groggolare,
gurgulliare
Frasi
intendhat, mammai, brufuendi su cafei: currat debressi! ◊ budhat bene sa padedha mia: si s'anzena brúfulat no mi ne impoltat! ◊ in sa forredha, sa cafetera brufúliat istídhigos de cafei faendho fríere sa braja ◊ at agatau su pane aghedandho totu brufuliau de su tianu ◊ sa cuba est brofolandhe
2.
fiat brufuendi che unu broticu e cacendi e isturridendi ◊ no m'iscòntzisti, ca seu giai brufuendi!
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
bouillonner,
gargouiller
Inglese
to gurgle
Spagnolo
gorgotear,
borbollar
Italiano
gorgogliare
Tedesco
gurgeln.
brotài, brotàre , vrb Definizione
su essire o bogare is cambos noos de is matas; su essire fora de s'abba de una vena
Sinonimi e contrari
afroghedhare,
apillonai,
brionare,
brionire,
broculare,
brundhire,
ibbrotare,
incorumedhai,
puzonire,
rebbrotai
/
benai,
bundhare,
tzurruare
Frasi
est che àlvure chena piús brotare fruas ◊ sas àrbures sunt brotendhe linna noa ◊ bi at unu fiore brotendhe ◊ sas fruedhas sunt brotendhe torra
2.
s'abba budhindhe ndhe brotat su bullu dae su labiolu ◊ ndhe brotat de abba frisca, cussa funtana!…◊ li brotaiat su sàmbene dae nares
3.
e cantas curreladas ti faghias cantendhe cantu in coro brotaias! ◊ li brotat dae coro s'augúriu prus bellu ◊ incantos divinos brotat sa terra
Etimo
ctl., spn.
Traduzioni
Francese
jaillir,
prendre sa source,
naître
Inglese
to spring
Spagnolo
brotar,
manar
Italiano
scaturire
Tedesco
sprossen,
quellen.
brugiàre , vrb: abbrugiai,
brujare,
brusare,
brusiare,
bruxare Definizione
passare o fàere a fogu, calare a chinisu sa cosa; perdimentare sa cosa; nau de su chi faet su fritu, sicare sa cosa; pistidhire meda; nau de su cimentu, chi no afortit, no intostat e si sicat a pruine / brusiare s'erva birde = nàrrere male de unu
Sinonimi e contrari
abbrajare,
abbruscare,
abburare,
afocazare,
fruxare
/
sperditziai
Frasi
bucas sididas, laras bruxadas ◊ sas matas chi as brujadu t'isetant pro t'impicare! ◊ sa calura de s'istiu brúgiat sa cosa ◊ su sole ruju che a su fogu brúgiat finas sa pedra ◊ si pesesit unu fogu e brusesit su laore ◊ ponet fogu, brusat pasturas e laores e si dha pigat cun sos animales puru!
2.
sa limba de cussu pudidinosu brúsiat s'erva birde!
Etimo
itl.
Traduzioni
Francese
brûler
Inglese
to burn
Spagnolo
quemar,
arder
Italiano
bruciare,
àrdere,
scottare,
ustionare
Tedesco
verbrennen,
ausdörren.
brugliàre , vrb: brullai,
brullare,
brullari,
burlai,
burlare,
burulare Definizione
nàrrere o fàere brullas, pigare a brullas, siat po erríere e siat, fintzes, po nàrrere calecuna cosa chi si tenet duritu a nàrrere
Sinonimi e contrari
bufonai,
brulletare,
chestiare,
ciascare,
ischeltiare
Modi di dire
csn:
brulla brullendhe… s'ogru boghendhe = fàghere brullas chi ofendhent, chi faghent dannu; b. a unu = leàrelu a brullas pro l'allegrare, pro lu fàghere a ríere, pro l'istraviare candho est tropu orioladu; cun santos e cun macos no cheret chi si bi brullet = is santus ca meressint arrispetu, is macus ca no cumprendint
Frasi
cun su tiau no boit a brullai! ◊ torraiant a su rivu ridenne e brullànnesi ◊ invece de ti ndhe burulare, míntemi in parte de sos milliones! ◊ cun macus e cun santus no fait a brullai ◊ no mi brulles ca ndhe apo pagu gana! ◊ issu fut ferenau, ma is amigos no dhu lassànt un'iscuta chentza dhu brullare
Traduzioni
Francese
railler,
plaisanter
Inglese
to play a trick
Spagnolo
bromear
Italiano
burlare
Tedesco
verspotten,
aufziehen.
brundèssiri , vrb Definizione
cumpàrrere o èssere brundhu, de colore
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
blondoyer
Inglese
to turn yellow
Spagnolo
ser rubio
Italiano
biondeggiare
Tedesco
blond sein.
bruscàre , vrb: buscai,
buscare Definizione
andhare in crica de calecuna cosa, ma fintzes agatare calecuna cosa, arregòllere, acabidare; atzitzandho is canes si narat in su sensu de aciapare, cassare
Sinonimi e contrari
arribbuscai,
buscaciare,
buschedhare,
chilcare,
coberai,
cruscuzare
/
acatare,
cassai,
tènnere
Frasi
su títulu de su líbberu pariat chi bi aiat pótidu bruscare calchi algumentu ◊ su retratu de mamma l'aia bruscadu in sa credentza ◊ su cane ti buscat e ti agatat ue sisiat chi t'imbuses ◊ busca in totu sos chizolos de domo tua una pupiedha e si l'agatas remónila! ◊ andhant buschendhe s'àrvure bona pro bi fàghere linna
2.
su pejus fit a buscare su sèmene, ca serbiat pro manicare ◊ miràdelu in suore totu isfatu pro buscare su pane netzessàriu! ◊ gei circas, ma gei buscas puru! ◊ custa cosa l'apo chircada totue ma no ndhe apo buscadu ◊ dinari meda azis buscadu pro sa festa?
3.
lah, Murrixedhu, acracadhu! buscamidhu!
Etimo
spn.
Traduzioni
Francese
chercher,
procurer,
trouver
Inglese
to look for,
to find,
to procure
Spagnolo
buscar
Italiano
cercare,
procacciare,
trovare,
scovare
Tedesco
suchen,
besorgen,
finden.
brutàre , vrb Definizione
andhare de su corpus, fàere de bisóngiu, imbrutare de ladamíngiu o fintzes de o cun css. cosa
Sinonimi e contrari
cacare,
permessare
/
bombitare
/
abbrutai,
acardangiai,
imbratare,
incadhossai,
insodrigai,
musucare
Frasi
tziorcu in s'iscuru si pistat, si gustat, si lubat de isserru e chene brutare no istat (F.Satta)◊ sos meres de su mundhu sunt brutandhe sa vida ◊ sos puzones assuconados costumant a si brutare: finas issos si cagant!
2.
est brutandhe su locu chin bustas de pràstica prenas de arga ◊ su bangalarzu si brutat, s'issambentat e s'istrecat
Etimo
itl.
bruttare
Traduzioni
Francese
déféquer
Inglese
to defecate
Spagnolo
defecar
Italiano
defecare
Tedesco
defäkieren.
bubutàre , vrb Definizione
murigare, pònnere a tréulu, forrogare
Sinonimi e contrari
boltulare,
corrovai,
combutare,
farrogai,
fodichinare,
iforrogare,
scorrovonai
Frasi
in sas tulas abradas fachendhe barbacana bubutandhe sa terra cun sas ungras deo so massaju (G.Piga)◊ est bubutandhe sa chisina chin su chichaju ◊ sos porchedhos sunt bubutandhe sas pisturras a sa sughe
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
fouiller
Inglese
to search
Spagnolo
rebuscar
Italiano
frugare,
trufolare
Tedesco
stöbern.
buchiài , vrb: abbuchiari,
buchiare Definizione
fàere buchiadas, mòvere sa buca comente faet unu in dificurtade arrespirandho, morindho
Sinonimi e contrari
acaogare
/
ispirare
2.
su coru miu est giai buchiendi
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
haleter
Inglese
to gasp
Spagnolo
boquear
Italiano
boccheggiare
Tedesco
nach Luft schnappen.
budhíre 1, budhíri , vrb: vudhire Definizione
artzare o pesare su búdhidu comente faet s'abba in istrégiu chi portat fogu asuta; giare un'iscotada a fogu; còere o mantènnere cosa in s'abba budhindho; si narat de su mustu puru, siat candho est in su cupone e siat candho est in sa carrada ma faet ancora ispuma; sentire coment'e abbruxore in sa carre po fogu o àteru
Sinonimi e contrari
fudhire
Modi di dire
csn:
iscapai a b., pesare a b. = pesare su bullu, comintzare a budhire; b. a sollenu = a fogu lenu
Frasi
s'abba no est budhindhe: àrtziali su fogu! ◊ candho s'abba est budhindhe bètache sos macarrones ◊ s'àcua est budhendi a cróculus in sa pingiada ◊ s'erbuzu cheret budhidu, piscadu e cundhidu
2.
su binu est budhindhe in sa cuba
3.
custu fogu a tropu mi est budhindhe
Cognomi e Proverbi
prb:
a fortza de budhiri sa pingiada s'iscrobecat
Etimo
ltn.
bullire
Traduzioni
Francese
bouillir,
fermenter
Inglese
to boil,
to ferment
Spagnolo
hervir
Italiano
bollire,
lessare,
fermentare
Tedesco
sieden,
kochen,
gären.
bufàe, bufài , vrb: bufare,
bufari Definizione
suspire e ingurtire cosa a brodu, lícuida, o fintzes cosa modhe meda chi si podet fàere coment'e a bufadura (es. ou) o tostada e pitica de ingurtire cun abba; consumare impresse meda; ispèndhere su dinare in cosas de bufare
Sinonimi e contrari
acirrai,
aciumai,
bíbere,
bufutzare
Modi di dire
csn:
bufare a ticu ticu, a tzichedhus = itl. centellinare; custa cheret bufada! = tocat a bufai e fai festa pro ccn. cosa andada própiu bèni
Frasi
bufare abba, late, binu, licore, birra, gafè ◊ in su tzilleri, bufa chi ti bufo, Zuanne contat sas cosas de su disterru ◊ ahi, belledha, custa cheret bufada!◊ si ses a dolore de conca, búfadi una pastilla
2.
su dinari chi buscat si lu bufat in binu
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
boire
Inglese
to drink
Spagnolo
beber
Italiano
bére
Tedesco
trinken,
vertrinken.
bufetàe, bufetài, bufetàre , vrb Definizione
istare a su bufa bufa, bufare fatuvatu
Sinonimi e contrari
aciumai,
bufedhare,
bufutzare
Frasi
commo chi soe tatau mi nche falo a gamasinu a bufetare ◊ si fit aviendhe chena pagare, ma unu fegone li nerzeit chi unu candho bufetat depet pagare puru ◊ teniat su víssiu de bufetai
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
boire
Inglese
to sip
Spagnolo
beber
Italiano
bevicchiare
Tedesco
saufen.