bolizàre , vrb: abbuligiai 1,
bolluzare,
boluzare,
bulizare,
bullizare,
bullugiare,
bullujare,
bullutzare,
bulluzare,
buluzare Definizione
murigare, mòvere e avolotare, nau pruschetotu foedhandho de abba o cosas deasi; fàere burdellu
Sinonimi e contrari
abbolojare,
abborotai,
abbussiare,
ammoroscare,
bugliare,
intruai,
istriulare,
sciambullai,
trubulare,
trullare,
trumbugliai
/
abbaunzare
Frasi
ant boluzadu sa funtana, boluzadu est su trainu ◊ si bulluzat su mare, dae subra l'inchimerant sas nues… in pag'ora est un'inferru! ◊ su rivu curriat in mesu de pretas biancas, bullutzatu
Etimo
itl.
bollire
Traduzioni
Francese
troubler
Inglese
to numb
Spagnolo
enturbiar
Italiano
intorbidare
Tedesco
trüben.
boltàre , vrb: bortare,
bortiare,
vortare Definizione
furriare a s'àtera parte, fache a ccn. po agiudu, po foedhare; fàere fúrriu, cambiare; pigaresidha contras a chie cumandhat, contras a ccn.
Sinonimi e contrari
colojare,
furriai
/
cambiai,
imbortare
Modi di dire
csn:
bortàresi a su ferru ruju = no tènniri arrispetu po nudha e po nisciunus; boltare sos chervedhos = ammachiaisí
Frasi
sos mazores no ischiant a cale santu si bortare e dubba chi si lis presentat unu ◊ si ch'est bortadu a s'àtera bandha candho at bidu a mie ◊ bolta a nois sos ògios tuos!
2.
onzi dimóniu si est boltadu a santu ◊ farina de tiàulu si boltat in telau ◊ s'allegria mea como si mi fit bortiandhe in tristura ◊ sa balentia dae valore che l'ant bortata in cosa leza ◊ a s'intèndhere su frúsciu de su trenu s'àinu si est boltadu a dimóniu! ◊ si tiat bortare su tempus, tandho fortzis tiat sanare
3.
fint medas sos bandhios chi si bortabant in d-unu chin pastores e carbonarjos in cussos litos
4.
sos minores si sunt boltendhe a sos mannos ◊ fache discostare sa runtzinalla chi si m'est bortada ◊ li at atunchiau s'istrópiu de s'orgógliu e tandho si est bortau ◊ su poledhu, candho si sapiat zente colàndheli serente, si bortabat a càrchides
5.
si sutzedit calchi cosa no boltes culpas a mie!
6.
est gai isurzidu chi si bortat a su ferru ruju (G.Ruju)
7.
in custu carrasegare ses boltendhe sos chervedhos
Etimo
ltn.
*voltare
Traduzioni
Francese
tourner,
se retourner
Inglese
to turn against s.o.,
to rebel
Spagnolo
darse vuelta
Italiano
voltare,
rivoltarsi
Tedesco
wenden,
sich auflehnen.
boltulàre , vrb: bortulare,
botulare,
vortulare Definizione
furriare o fàere orrúere a terra, orrúere, betare apare sa cosa chentza órdine perunu lassandhodha posta a tréulu, pònnere sa cosa farrancas a susu
Sinonimi e contrari
botulare,
corriare,
fruschinare,
imbrotulare,
iscrucuedhai,
isvortulare,
lodhurare,
tambulare
Frasi
ant boltuladu su logu a fundhu in susu ◊ si su padronu tiat ischire in cale ora benit su ladru, tiat bizare e no si tiat lassare bortulare sa domo ◊ s'ampulla si est male posta che podet bortulare ◊ cussa cosa fit ritza ma ch'est bortulada
Etimo
ltn.
*vol(u)tulare
Traduzioni
Francese
renverser
Inglese
to overturn
Spagnolo
revolver,
volcar,
mezclar
Italiano
rivoltare,
rovesciare
Tedesco
umkehren,
umwerfen.
bombardài , vrb: bombardare,
bombordare,
bumbardare Definizione
betare bombas
Sinonimi e contrari
abbombiai
Frasi
me in Gonnus is americanus iant bombardau e iant fatu prus de centu mortus ◊ una noti iant bombardau su castedhu e ndi furiant arrutus is murus e ant tudau totu ◊ sos Americanos sunt bombardenne in Irak ◊ su tzocu mi fateit pensare a cussa nave de gherra chi bombardaiat
Traduzioni
Francese
bombarder
Inglese
to shell,
to bomb
Spagnolo
bombardear
Italiano
bombardare
Tedesco
bombardieren.
bòmbere , vrb Definizione
caciare, torrare de s'istògomo sa cosa chi unu at papau, nau fintzes in su sensu de bogare cosa meda; èssere a conos, àere gana de caciare; orròschere a unu; pagare o prànghere po su male fatu: s'impreat prus che àteru a pps. (bómbidu, bómbiu) o a inf. / bòmberenche su frocu de s'ànima = catzàrendhe sos ogros, caciaindi totu
Sinonimi e contrari
arrevesciai,
bombare,
bombitai,
butare,
caciae,
gòmbere,
istercorare
/
marigai
Frasi
est a cónios e comintzandhe a bòmbere ◊ sa miniera aiat incomintzatu a bòmbere abba chi s'aiat piligatu rocas, funnos e donzi cosa ch'imbeniat ◊ ambos duos si aiant apompiatu su chi nche aiat bómbitu su frastinzu
2.
como los apo bómbidos custos argas de muntonarzu chi no ischint fàghere àteru si no dare ifadu a s'àteru!
3.
addaghi mi che segas ben'ene sa passéntzia che la bombes totu a una bia!
Etimo
ltn.
vomere
Traduzioni
Francese
vomir,
avoir du dégoût pour…
Inglese
to vomit,
to loathe sthg
Spagnolo
vomitar
Italiano
vomitare,
avére qlc. a nàusea
Tedesco
brechen,
vor etwas Ekel empfinden.
bombiàre , vrb Definizione
coment'e torrare agoa su sonu candho agatat ananti ccn. cosa
Sinonimi e contrari
arreddobbai,
arrembombai,
atumbidai,
intumbidare,
intumbire
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
résonner,
retentir
Inglese
to rumble
Spagnolo
retumbar,
resonar
Italiano
rimbombare
Tedesco
dröhnen.
bombitài, bombitàre , vrb: bumbitare,
vomitai Definizione
caciare, torrare de s'istògomo sa cosa chi unu at papau; bogare a fora a meda coment'e caciadura; èssere a conos, àere gana de caciare
Sinonimi e contrari
arrevesciai,
bombare,
bòmbere,
butare,
caciae,
conare,
gòmbere,
istercorare
Frasi
su carabbineri che at bombitadu su chi zuchiat in corpus bidindhe cudhu cun su leputzedhu ficadu in su coro
2.
acudesit su trenu bombitendhe fumentu, ca tandho fit a vapore
Etimo
itl.
Traduzioni
Francese
vomir
Inglese
to vomit
Spagnolo
vomitar
Italiano
vomitare
Tedesco
brechen.
bordài , vrb: abbordai,
brodai,
brodare Definizione
fàere mustras, disegnos, figuras cun d-una genia de cosidura a filu de diferente colore po bellesa in is trastos, in is orrollos / b. a tamburru, a ramus, a granu de órgiu
Sinonimi e contrari
alamarare,
obrare
Frasi
abberi, pitzinnedhu innotzente, sa bertuledha chi mama tua at brodadu cun filos de oro! (G.Maieli)
Etimo
spn., ctl.
bordar, brodar
Traduzioni
Francese
broder
Inglese
to embroider
Spagnolo
bordar
Italiano
ricamare
Tedesco
sticken.
bordigiài, bordigiàre , vrb Definizione
andhare a biraorba, furriandho de parte, navigandho a bentu contràriu
Frasi
su bastimentu torrat a bordigiai ◊ navighendhe a vela istesa cun fieresa bordigendhe
Traduzioni
Francese
louvoyer
Inglese
to tack
Spagnolo
bordear
Italiano
bordeggiare
Tedesco
lavieren.
borriàre , vrb: abborriare Definizione
su si pesare a boghes chi faent is àinos
Sinonimi e contrari
abborrochinare,
barroinae,
borrare,
borrighinare,
corrinai,
orriare
Frasi
fit unu finimundhu s'aininu burdellu: sos àinos dae fundhu borriaiant totu (Pealesu)
Terminologia scientifica
bga
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
braire
Inglese
to bray
Spagnolo
rebuznar
Italiano
ragliare
Tedesco
iahen.
borrighinàre , vrb: borrochinare,
burruxinari Definizione
istare a corrighinos, a borróilos, nau prus che àteru de bestiàmene bulu / ite ses borrochinandhe?! = ita tenis a tzérrius?!
Sinonimi e contrari
abborriare,
ammuilare,
barroinae,
borrare,
borridare,
corrighinare,
corrinai,
muniae
Frasi
is mallorus funt burruxinendi
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
mugir
Inglese
to moo
Spagnolo
mugir
Italiano
muggire
Tedesco
muhen.
borulàre 1 , vrb Definizione
fàere crocólios in bentre, in istentinas
Sinonimi e contrari
currulare
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
gargouiller
Inglese
to gurgle
Spagnolo
borbotear,
gorgotear
Italiano
borbogliare
Tedesco
knurren.
bos , prn: bosi,
vos Definizione
prn. de sa de duas personas pl. (o de arrespetu po una persona manna, po una persona chi no si connoschet) postu coment'e cumplementu: a boso, a bois, a bosatrus, a fustei
Sinonimi e contrari
si
Frasi
bos fato andhare, bos so nendhe, bos cherzo a domo, bos so iscurtendhe, bos dao custu ◊ custu est su líbburu chi bosi presentaus ◊ beh, adiosu: zeo bosi lasso ca tenzo de atèndhere!
Etimo
ltn.
vos
Traduzioni
Francese
vous
Inglese
to you
Spagnolo
vos
Italiano
vi (prn)
Tedesco
euch,
Sie,
Ihnen.
botài , vrb: botare Definizione
pigare a befa, betare botas, foedhare a befa de ccn.
Sinonimi e contrari
diciare,
isciafetai
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
plaisanter,
badiner,
persifier
Inglese
to joke (about s.o.,
stg.)
Spagnolo
picar,
vacilar
Italiano
motteggiare
Tedesco
spötteln.
botzicàre , vrb rfl Definizione
lòmpere a pitzu a unu po dhi fàere male
Sinonimi e contrari
afarcai,
allupiri,
atzurrire,
intriglire
/
carriai
Frasi
si li sunt botzicaos sos canes ◊ sa martinica si li est botzicada a supra e li at irbinarjau sas bestes
2.
issu ligabat a pisíliche sas ballizas e si las botzicabat a pala
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
se jeter (sur),
se lancer (sur)
Inglese
to throw oneself
Spagnolo
abalanzarse
Italiano
avventarsi
Tedesco
sich stürzen.
bragài , vrb: abbragare 1,
bragare Definizione
fàere braga, èssere cuntentone de una cosa, de sèi etotu, su si pigare a bàntidu o su si giare bàntidos
Sinonimi e contrari
lantarinare,
spamparrai
Frasi
fit bragandhe ca giuchiat sa camisa ammedonada a beculeris mannos ◊ una corròncia si che tzacat braghendhe in mesu de sos paones, bestida cun pumas de paone ◊ de su monte chi tenent ant resone a si ndhe bragare
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
faire le m'as- tu-vu,
faire le fanfaron
Inglese
to boast
Spagnolo
hacer el fanfarrón
Italiano
spacconeggiare,
fare lo spocchióso
Tedesco
prahlen.
bravantài, bravantàre , vrb Definizione
fàere su brafanteri
Sinonimi e contrari
bravanteriai,
bravatonare,
ismagliatzare,
ladrare
Frasi
si est bravantau chi mi at basau
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
faire le bravache,
se vanter
Inglese
to boast,
to brag
Spagnolo
jactarse
Italiano
braveggiare,
millantare
Tedesco
prahlen,
angeben.
bravatonàre , vrb Definizione
fàere su brafanteri
Sinonimi e contrari
bravantai,
bravatzare,
ismagliatzare
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
faire le bravache
Inglese
to grag
Spagnolo
jactarse
Italiano
braveggiare
Tedesco
prahlen.
brevàre , vrb: brivai,
brivare,
privai Definizione
leare calecuna cosa a unu lassandhodhu chentza nudha, o fintzes fàere a mancu de calecuna cosa; ordinare de no fàere o de no papare calecuna cosa / pps. brivadu, brivu
Sinonimi e contrari
controire,
ispossidiri,
preubbire
Frasi
si est feu a si brivare de su tantu chi pro su vívere est netzessidade, s'istruvusciare est peus ateretantu! (A.Paba)◊ si est brivadu de su chi teniat pro lu dare a unu bisonzosu ◊ si mi brivant de te comente apo a fàghere! ◊ s'astrintura ti faghet brivare de dogni cosa e patire che colora! ◊ su tempus mi at brivadu de disaogu
2.
su dotore dh'at brevadu de bufare binu ◊ no t'istimo, columbu, ca babbu mi at brivadu ◊ su dutore li at brivadu de fumare
Etimo
itl.
Traduzioni
Francese
priver,
interdir,
défendre
Inglese
to deprive,
to forbid
Spagnolo
privar,
prohibir
Italiano
privare,
proibire
Tedesco
berauben,
verbieten.
brevetàre , vrb Definizione
assegurare un'imbentu a chie dh'at fatu a manera chi no si ndhe aprofitet àtere
Traduzioni
Francese
breveter
Inglese
to patent
Spagnolo
patentar
Italiano
brevettare
Tedesco
patentieren.