bolizàre , vrb: abbuligiai 1,
bolluzare,
boluzare,
bulizare,
bullizare,
bullugiare,
bullujare,
bullutzare,
bulluzare,
buluzare Definitzione
murigare, mòvere e avolotare, nau pruschetotu foedhandho de abba o cosas deasi; fàere burdellu
Sinònimos e contràrios
abbolojare,
abborotai,
abbussiare,
ammoroscare,
bugliare,
intruai,
istriulare,
sciambullai,
trubulare,
trullare,
trumbugliai
/
abbaunzare
Frases
ant boluzadu sa funtana, boluzadu est su trainu ◊ si bulluzat su mare, dae subra l'inchimerant sas nues… in pag'ora est un'inferru! ◊ su rivu curriat in mesu de pretas biancas, bullutzatu
Ètimu
itl.
bollire
Tradutziones
Frantzesu
troubler
Ingresu
to numb
Ispagnolu
enturbiar
Italianu
intorbidare
Tedescu
trüben.
boltàre , vrb: bortare,
bortiare,
vortare Definitzione
furriare a s'àtera parte, fache a ccn. po agiudu, po foedhare; fàere fúrriu, cambiare; pigaresidha contras a chie cumandhat, contras a ccn.
Sinònimos e contràrios
colojare,
furriai
/
cambiai,
imbortare
Maneras de nàrrere
csn:
bortàresi a su ferru ruju = no tènniri arrispetu po nudha e po nisciunus; boltare sos chervedhos = ammachiaisí
Frases
sos mazores no ischiant a cale santu si bortare e dubba chi si lis presentat unu ◊ si ch'est bortadu a s'àtera bandha candho at bidu a mie ◊ bolta a nois sos ògios tuos!
2.
onzi dimóniu si est boltadu a santu ◊ farina de tiàulu si boltat in telau ◊ s'allegria mea como si mi fit bortiandhe in tristura ◊ sa balentia dae valore che l'ant bortata in cosa leza ◊ a s'intèndhere su frúsciu de su trenu s'àinu si est boltadu a dimóniu! ◊ si tiat bortare su tempus, tandho fortzis tiat sanare
3.
fint medas sos bandhios chi si bortabant in d-unu chin pastores e carbonarjos in cussos litos
4.
sos minores si sunt boltendhe a sos mannos ◊ fache discostare sa runtzinalla chi si m'est bortada ◊ li at atunchiau s'istrópiu de s'orgógliu e tandho si est bortau ◊ su poledhu, candho si sapiat zente colàndheli serente, si bortabat a càrchides
5.
si sutzedit calchi cosa no boltes culpas a mie!
6.
est gai isurzidu chi si bortat a su ferru ruju (G.Ruju)
7.
in custu carrasegare ses boltendhe sos chervedhos
Ètimu
ltn.
*voltare
Tradutziones
Frantzesu
tourner,
se retourner
Ingresu
to turn against s.o.,
to rebel
Ispagnolu
darse vuelta
Italianu
voltare,
rivoltarsi
Tedescu
wenden,
sich auflehnen.
boltulàre , vrb: bortulare,
botulare,
vortulare Definitzione
furriare o fàere orrúere a terra, orrúere, betare apare sa cosa chentza órdine perunu lassandhodha posta a tréulu, pònnere sa cosa farrancas a susu
Sinònimos e contràrios
botulare,
corriare,
fruschinare,
imbrotulare,
iscrucuedhai,
isvortulare,
lodhurare,
tambulare
Frases
ant boltuladu su logu a fundhu in susu ◊ si su padronu tiat ischire in cale ora benit su ladru, tiat bizare e no si tiat lassare bortulare sa domo ◊ s'ampulla si est male posta che podet bortulare ◊ cussa cosa fit ritza ma ch'est bortulada
Ètimu
ltn.
*vol(u)tulare
Tradutziones
Frantzesu
renverser
Ingresu
to overturn
Ispagnolu
revolver,
volcar,
mezclar
Italianu
rivoltare,
rovesciare
Tedescu
umkehren,
umwerfen.
bombardài , vrb: bombardare,
bombordare,
bumbardare Definitzione
betare bombas
Sinònimos e contràrios
abbombiai
Frases
me in Gonnus is americanus iant bombardau e iant fatu prus de centu mortus ◊ una noti iant bombardau su castedhu e ndi furiant arrutus is murus e ant tudau totu ◊ sos Americanos sunt bombardenne in Irak ◊ su tzocu mi fateit pensare a cussa nave de gherra chi bombardaiat
Tradutziones
Frantzesu
bombarder
Ingresu
to shell,
to bomb
Ispagnolu
bombardear
Italianu
bombardare
Tedescu
bombardieren.
bòmbere , vrb Definitzione
caciare, torrare de s'istògomo sa cosa chi unu at papau, nau fintzes in su sensu de bogare cosa meda; èssere a conos, àere gana de caciare; orròschere a unu; pagare o prànghere po su male fatu: s'impreat prus che àteru a pps. (bómbidu, bómbiu) o a inf. / bòmberenche su frocu de s'ànima = catzàrendhe sos ogros, caciaindi totu
Sinònimos e contràrios
arrevesciai,
bombare,
bombitai,
butare,
caciae,
gòmbere,
istercorare
/
marigai
Frases
est a cónios e comintzandhe a bòmbere ◊ sa miniera aiat incomintzatu a bòmbere abba chi s'aiat piligatu rocas, funnos e donzi cosa ch'imbeniat ◊ ambos duos si aiant apompiatu su chi nche aiat bómbitu su frastinzu
2.
como los apo bómbidos custos argas de muntonarzu chi no ischint fàghere àteru si no dare ifadu a s'àteru!
3.
addaghi mi che segas ben'ene sa passéntzia che la bombes totu a una bia!
Ètimu
ltn.
vomere
Tradutziones
Frantzesu
vomir,
avoir du dégoût pour…
Ingresu
to vomit,
to loathe sthg
Ispagnolu
vomitar
Italianu
vomitare,
avére qlc. a nàusea
Tedescu
brechen,
vor etwas Ekel empfinden.
bombiàre , vrb Definitzione
coment'e torrare agoa su sonu candho agatat ananti ccn. cosa
Sinònimos e contràrios
arreddobbai,
arrembombai,
atumbidai,
intumbidare,
intumbire
Ètimu
srd.
Tradutziones
Frantzesu
résonner,
retentir
Ingresu
to rumble
Ispagnolu
retumbar,
resonar
Italianu
rimbombare
Tedescu
dröhnen.
bombitài, bombitàre , vrb: bumbitare,
vomitai Definitzione
caciare, torrare de s'istògomo sa cosa chi unu at papau; bogare a fora a meda coment'e caciadura; èssere a conos, àere gana de caciare
Sinònimos e contràrios
arrevesciai,
bombare,
bòmbere,
butare,
caciae,
conare,
gòmbere,
istercorare
Frases
su carabbineri che at bombitadu su chi zuchiat in corpus bidindhe cudhu cun su leputzedhu ficadu in su coro
2.
acudesit su trenu bombitendhe fumentu, ca tandho fit a vapore
Ètimu
itl.
Tradutziones
Frantzesu
vomir
Ingresu
to vomit
Ispagnolu
vomitar
Italianu
vomitare
Tedescu
brechen.
bordài , vrb: abbordai,
brodai,
brodare Definitzione
fàere mustras, disegnos, figuras cun d-una genia de cosidura a filu de diferente colore po bellesa in is trastos, in is orrollos / b. a tamburru, a ramus, a granu de órgiu
Sinònimos e contràrios
alamarare,
obrare
Frases
abberi, pitzinnedhu innotzente, sa bertuledha chi mama tua at brodadu cun filos de oro! (G.Maieli)
Ètimu
spn., ctl.
bordar, brodar
Tradutziones
Frantzesu
broder
Ingresu
to embroider
Ispagnolu
bordar
Italianu
ricamare
Tedescu
sticken.
bordigiài, bordigiàre , vrb Definitzione
andhare a biraorba, furriandho de parte, navigandho a bentu contràriu
Frases
su bastimentu torrat a bordigiai ◊ navighendhe a vela istesa cun fieresa bordigendhe
Tradutziones
Frantzesu
louvoyer
Ingresu
to tack
Ispagnolu
bordear
Italianu
bordeggiare
Tedescu
lavieren.
borriàre , vrb: abborriare Definitzione
su si pesare a boghes chi faent is àinos
Sinònimos e contràrios
abborrochinare,
barroinae,
borrare,
borrighinare,
corrinai,
orriare
Frases
fit unu finimundhu s'aininu burdellu: sos àinos dae fundhu borriaiant totu (Pealesu)
Terminologia iscientìfica
bga
Ètimu
srd.
Tradutziones
Frantzesu
braire
Ingresu
to bray
Ispagnolu
rebuznar
Italianu
ragliare
Tedescu
iahen.
borrighinàre , vrb: borrochinare,
burruxinari Definitzione
istare a corrighinos, a borróilos, nau prus che àteru de bestiàmene bulu / ite ses borrochinandhe?! = ita tenis a tzérrius?!
Sinònimos e contràrios
abborriare,
ammuilare,
barroinae,
borrare,
borridare,
corrighinare,
corrinai,
muniae
Frases
is mallorus funt burruxinendi
Ètimu
srd.
Tradutziones
Frantzesu
mugir
Ingresu
to moo
Ispagnolu
mugir
Italianu
muggire
Tedescu
muhen.
borulàre 1 , vrb Definitzione
fàere crocólios in bentre, in istentinas
Sinònimos e contràrios
currulare
Ètimu
srd.
Tradutziones
Frantzesu
gargouiller
Ingresu
to gurgle
Ispagnolu
borbotear,
gorgotear
Italianu
borbogliare
Tedescu
knurren.
bos , prn: bosi,
vos Definitzione
prn. de sa de duas personas pl. (o de arrespetu po una persona manna, po una persona chi no si connoschet) postu coment'e cumplementu: a boso, a bois, a bosatrus, a fustei
Sinònimos e contràrios
si
Frases
bos fato andhare, bos so nendhe, bos cherzo a domo, bos so iscurtendhe, bos dao custu ◊ custu est su líbburu chi bosi presentaus ◊ beh, adiosu: zeo bosi lasso ca tenzo de atèndhere!
Ètimu
ltn.
vos
Tradutziones
Frantzesu
vous
Ingresu
to you
Ispagnolu
vos
Italianu
vi (prn)
Tedescu
euch,
Sie,
Ihnen.
botài , vrb: botare Definitzione
pigare a befa, betare botas, foedhare a befa de ccn.
Sinònimos e contràrios
diciare,
isciafetai
Ètimu
srd.
Tradutziones
Frantzesu
plaisanter,
badiner,
persifier
Ingresu
to joke (about s.o.,
stg.)
Ispagnolu
picar,
vacilar
Italianu
motteggiare
Tedescu
spötteln.
botzicàre , vrb rfl Definitzione
lòmpere a pitzu a unu po dhi fàere male
Sinònimos e contràrios
afarcai,
allupiri,
atzurrire,
intriglire
/
carriai
Frases
si li sunt botzicaos sos canes ◊ sa martinica si li est botzicada a supra e li at irbinarjau sas bestes
2.
issu ligabat a pisíliche sas ballizas e si las botzicabat a pala
Ètimu
srd.
Tradutziones
Frantzesu
se jeter (sur),
se lancer (sur)
Ingresu
to throw oneself
Ispagnolu
abalanzarse
Italianu
avventarsi
Tedescu
sich stürzen.
bragài , vrb: abbragare 1,
bragare Definitzione
fàere braga, èssere cuntentone de una cosa, de sèi etotu, su si pigare a bàntidu o su si giare bàntidos
Sinònimos e contràrios
lantarinare,
spamparrai
Frases
fit bragandhe ca giuchiat sa camisa ammedonada a beculeris mannos ◊ una corròncia si che tzacat braghendhe in mesu de sos paones, bestida cun pumas de paone ◊ de su monte chi tenent ant resone a si ndhe bragare
Ètimu
srd.
Tradutziones
Frantzesu
faire le m'as- tu-vu,
faire le fanfaron
Ingresu
to boast
Ispagnolu
hacer el fanfarrón
Italianu
spacconeggiare,
fare lo spocchióso
Tedescu
prahlen.
bravantài, bravantàre , vrb Definitzione
fàere su brafanteri
Sinònimos e contràrios
bravanteriai,
bravatonare,
ismagliatzare,
ladrare
Frases
si est bravantau chi mi at basau
Ètimu
srd.
Tradutziones
Frantzesu
faire le bravache,
se vanter
Ingresu
to boast,
to brag
Ispagnolu
jactarse
Italianu
braveggiare,
millantare
Tedescu
prahlen,
angeben.
bravatonàre , vrb Definitzione
fàere su brafanteri
Sinònimos e contràrios
bravantai,
bravatzare,
ismagliatzare
Ètimu
srd.
Tradutziones
Frantzesu
faire le bravache
Ingresu
to grag
Ispagnolu
jactarse
Italianu
braveggiare
Tedescu
prahlen.
brevàre , vrb: brivai,
brivare,
privai Definitzione
leare calecuna cosa a unu lassandhodhu chentza nudha, o fintzes fàere a mancu de calecuna cosa; ordinare de no fàere o de no papare calecuna cosa / pps. brivadu, brivu
Sinònimos e contràrios
controire,
ispossidiri,
preubbire
Frases
si est feu a si brivare de su tantu chi pro su vívere est netzessidade, s'istruvusciare est peus ateretantu! (A.Paba)◊ si est brivadu de su chi teniat pro lu dare a unu bisonzosu ◊ si mi brivant de te comente apo a fàghere! ◊ s'astrintura ti faghet brivare de dogni cosa e patire che colora! ◊ su tempus mi at brivadu de disaogu
2.
su dotore dh'at brevadu de bufare binu ◊ no t'istimo, columbu, ca babbu mi at brivadu ◊ su dutore li at brivadu de fumare
Ètimu
itl.
Tradutziones
Frantzesu
priver,
interdir,
défendre
Ingresu
to deprive,
to forbid
Ispagnolu
privar,
prohibir
Italianu
privare,
proibire
Tedescu
berauben,
verbieten.
brevetàre , vrb Definitzione
assegurare un'imbentu a chie dh'at fatu a manera chi no si ndhe aprofitet àtere
Tradutziones
Frantzesu
breveter
Ingresu
to patent
Ispagnolu
patentar
Italianu
brevettare
Tedescu
patentieren.