Legenda Incurtzaduras | Legenda Sìmbulos

càbere , vrb: càpere, capi, càpiri Definitzione su istare de sa cosa aintru de un'istrégiu cunsiderandho sa cantidade, nau fintzes de sa gente in su logu, in su tretu / pps. càbidu, càpidu, càpiu / indic. imp. 1ˆ p. pl. capaiaus; càbere de cusséntzia = èssere in dovere de… Sinònimos e contràrios cabire, iltare Frases in su coru miu ci capis tui isceti ◊ abbàtiga sa lana ca bi ndhe cabet àtera in s’isterzu! ◊ no s’ischit comente podiat càpere cussu tazu de zente in su postale! ◊ dhis at prenu sa bértula de totu s'òru chi dhui capiat ◊ in s'isterzu prenu no bi cabet àteru ◊ fiat unu càuli aici mannu chi asuta dhoi capiat unu regimentu! ◊ dhoi fiat unu lacu mannu chi dhoi capera un’ómini crocau ◊ su logu fiat istrintu e a cracu de pari prus de tres no dhoi capaiaus 2. ti cabet de cusséntzia a li dare su mantenimentu, e si no ndhe li daes ti faghes leare in buca Ètimu ltn. capere Tradutziones Frantzesu contenir Ingresu to contain Ispagnolu caber Italianu contenére, aver pósto Tedescu enthalten, fassen.

cabulàre , vrb: acabulare* 1 Definitzione sighire, camminandho, e passare prus ainnanti de un'àteru, de unu tretu, fintzes passare camminandho e bastat, passare su tempus; èssere o arresurtare prus de unu tanti; a logos, arrecuire, furriare, torrare a domo, fintzes mòrrere Sinònimos e contràrios barigare, colare, passae, probassai / iscabulare / recòrdere, contoniai Frases su fizu creschindhe at cabuladu a su babbu ◊ a como che amus cabuladu chimbe contoneras ◊ pro chi apat su tempus cabuladu, los sento sempre bios cudhos bellos consizos ◊ apenas issos ndhe cabuleint in sa boltada de s'istradone, cudhu imbucheit a cadhu fuendhe ◊ su tempus càbulat lestru ◊ su cànnau mi che càbulat dae manos e su màsciu leat fua! 2. su chi iscries no depet cabulare sas duas pàzines 3. su sero semus cabulados a bidha ◊ su frade si ammalaideit e intro de unu mese che fit cabuladu! Tradutziones Frantzesu franchir, dépasser, excéder Ingresu to cross Ispagnolu superar Italianu varcare, valicare, eccèdere Tedescu passieren, übersteigen.

cabussonàre , vrb Sinònimos e contràrios cadramissare Tradutziones Frantzesu se cabrer Ingresu to hunch, to rear Ispagnolu encabritarse Italianu aggroppare, impennarsi Tedescu sich aufbäumen.

cacàre , vrb: cagai, cagare Definitzione andhare de su corpus, fàere de bisóngiu, imbuidare is istentinas de totu su chi no ant suspiu de s'alimentu digiriu / andhare a unu logu che a cagare = a manos iscutas, a manu límpia, sentza de portai is ainas chi serbint Sinònimos e contràrios brutare, cascasinare, istercorare, permessare Frases sa zustíssia…, su mandrone no papat po no cagare! Ètimu ltn. cacare Tradutziones Frantzesu déféquer Ingresu to defecate Ispagnolu defecar Italianu defecare Tedescu defäkieren.

cacariàre , vrb: cracariare, crocoriare Definitzione su cantare chi faent is pudhas, fàere cacàrios Sinònimos e contràrios calcarare, cocolae, iscacarare Frases pariat una pudha cacariandhe ◊ una corronca est fuida crocoriendhe Tradutziones Frantzesu caqueter, coasser Ingresu to make a din, to croak Ispagnolu cacarear, croar Italianu schiamazzare, crocchiare, gracidare Tedescu schnattern, quaken.

caciàe, caciài , vrb: caciare 1, catzare 1 Definitzione torrare de s'istògomo sa cosa chi unu at papau; èssere a conos; orròschere a unu Sinònimos e contràrios arrevesciai, bombare, bòmbere, bombitai, butare, gòmbere, istercorare / bocare Maneras de nàrrere csn: catzàrendhe sos ogros = fai a gana lègia meda; catzare sàmbene = fai sacrifícius mannus, ispudai sànguini Frases fichirinci is didus in buca e circa de ndi caciai totu! ◊ candho zughet sa frebba no rezet nudha: totu su chi mànigat ndhe catzat ◊ lampu a efetu malu chi mi at fatu cussu fragu: pro ndhe catzare sos ogros!… 2. catzat sàmbene, su póveru, e suore e su ricu nachi est sou su lugore! ◊ sos ojos ti si unfrent e che funtanas catzent fogu e nie! 3. su trenu est coladu catzendhe fogu e fumu ◊ sos comunistas za sunt rujos, ma no catzant fogu ◊ rica funtana, sighis a catzare? Ètimu itl. cacciare Tradutziones Frantzesu vomir Ingresu to vomit Ispagnolu vómitar Italianu vomitare, riméttere, rigurgitare Tedescu erbrechen.

caciàre , vrb: cassae, catzare Definitzione bogare, fàere istesiare, fuire, andhare atesu; leare o bogare calecuna cosa chi no serbit; prnl., lograre una cosa disigiada (nau fintzes de bisóngiu, óbbrigu) Sinònimos e contràrios irbersulare, irghelare, iscabbúllere, iscastedhare, ispitzigare, leai, mòere, pristare, sputzai | ctr. auntzare, inciulai, batire, chèrrere, cramare, pònnere Maneras de nàrrere csn: catzàresi su capoto = bogaresiche su capoto; catzàresi su sonnu = iscidaisindi; catzàresi unu disizu, sa preítia, su bisonzu, sa muga, unu dépidu, un'óbbrigu, su sidi, su machine; catzàresi o ischíresi catzare sa musca = èssiri bellu a si difèndiri; catzàresi s'impinnu, sa promissa = fai sa cosa impromítia, fai su chi est de doveri; catzare sos canes = fàgherelos asseliare chi no diant a subra a ccn.; catzare fogu = èssiri arrabiaus, fogosus in su fai Frases càtzache dai domo cussa zente e tue etotu achipi a su trabàgliu! (A.P.Appeddu)◊ sos malafatores che cherent catzados ◊ catzadichela cuss'erba chi ti est atacada a sa camisa! ◊ catza su cane, no mi móssighet!◊ at iscutu sos cartzones po dhis cassae su pruine 2. apo fatu custu pro mi caciare su disígiu ◊ sunt pagos sos chi si podent catzare dogni gustu ◊ ch'est pigadu a s'àrbure: za si l'at catzadu su disizu de sa figu!…◊ si no cherides intèndhere peràulas malas, catzàdebbos s'óbbrigu e bos lassant in pasu ◊ andho a santu Bainzu de Portu a mi catzare s'impinnu ◊ cun custu dinari nos catzamus sos dépidos ◊ a fizu meu candho teniat deghessete annos mi l'apo catzadu e mandhadu a imparare un'arte ◊ sont essitos deretos catzanne focu Ètimu itl. cacciare Tradutziones Frantzesu chasser, enlever Ingresu to drive out, to take out Ispagnolu alejar, echar Italianu scacciare, espèllere, tògliere, eliminare Tedescu vertreiben, ausschließen.

cacigài , vrb: acacigai, caltzigai, carcigai, carcigare, caticare, catigare, catziare 1, catzigae, catzigare Definitzione pistare, istrecare sa cosa passandhochedhi apitzu, cracare cun is peis, pònnere is peis apitzu; fàere male, isfrutare a unu Sinònimos e contràrios abbaticare, acarcangiai, addongare, apatigai, apetillai, apeutare, incalcare, iscarcanzare, ischitzare, istraitzare Maneras de nàrrere csn: a cantu podet caticare ocru = a cantu podet afíere ogru, bídere atesu, meda; tènnere su chelu a bíere e sa terra a catigare = póveru chentza nudha, a s'úrtimu etzessu Frases is giorronadas suas fiant a binnennare, catziare àniga, mirare cupones, prentzare binatza (R.Sardella)◊ tantu ca abba e ludu gei ndhe càtzigas cantu ndhe at catzigadu babbu meu!… 2. fintzas sa frommígula, si la càtigant, si girat 3. fit diventada manna a cantu podiat caticare ocru Ètimu ltn. coactare Tradutziones Frantzesu fouler, piétiner Ingresu to trample on Ispagnolu pisar Italianu calpestare Tedescu zertreten.

cadagulàre , vrb Definitzione giare craches Sinònimos e contràrios calchidare, carcinai Tradutziones Frantzesu ruer Ingresu to kick (out) Ispagnolu patalear (persona), patear, cocear (animale) Italianu scalciare Tedescu ausschlagen.

cadeliàre , vrb: cadoliare Definitzione àere sa cosa a fortza de sacrifíciu; arrespramiare sa cosa (ma fintzes cuvrenare sa persona, pausare); istare a míndhigu, cun tropu pagu cosa, in su bisóngiu Sinònimos e contràrios acolomizare, arresparmiai, avitare, istraviare 1 | ctr. perdimentare, sperditziai Maneras de nàrrere csn: pane cadeliadu = fatu a fortza de triballu; cadeliàresi de su fàmine = mòrriri de su fàmini po sa mandronia, po su pagu trabballai Frases apo cadeliadu e marasadu chena profetu, che mísera zente 2. si ses iltraca, cadéliadi! ◊ cussa fémina si ndhe iltat totaganta cadeliada, chena essire mai Tradutziones Frantzesu gagner de quoi vivre à la sueur de son front Ingresu to gain with sacrifice Ispagnolu gañar con sacrificio Italianu guadagnare con sacrifìcio Tedescu mühsam verdienen.

cadhicàre , vrb: cadhigare, cuadhigai Definitzione cicire e andhare a cuadhu; coment'e cicire a cuadhu in su sensu de intrare apare sa natura de s'ómine cun cussa de sa fémina; fàchere sas malas artes / abbarrare a pedra de cadhigare = a pedra de setzi a cuadhu, durare meda, tempos e tempórios Sinònimos e contràrios cabadhare 1 / codhai, futire, saltiare, zúchere Frases a sas duas de sero ant cadhigadu cun sas campanas sonendhe si podiant intopare sos Frantzesos 4. cadhicatinche a sa màchina! Ètimu ltn. caballicare Tradutziones Frantzesu féconder, forniquer Ingresu to fornicate Ispagnolu montar, cabalgar, montar, cubrir, acaballar Italianu montare, gallare, fornicare, coire Tedescu decken, befruchten, Unzucht treiben.

cadhinàre , vrb Definitzione andhare, mòvere che unu cadhinu o cricu, orrumbulare Sinònimos e contràrios arrembulai, arrodulare, codulare, cullullare, istirigare, istrodhulare, lodhurare, loturare, lumburare, torrulare, trodhulare Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu rouler Ingresu to roll Ispagnolu rodar Italianu rotolare Tedescu hinunterrollen.

cadimàre , vrb Definitzione abbrandhare proendho, cessare de pròere Sinònimos e contràrios istansciare Tradutziones Frantzesu cesser de pleuvoir Ingresu to stop raining Ispagnolu gotear Italianu spiòvere Tedescu aufhören zu regnen.

cadrabudhài , vrb: cadrampoai, cadrebudhai, cadrapudhare, cardabbudhare, cradampulare Definitzione cúrrere, andhare a brínchidos, brinchidare a giogu, po alligria Sinònimos e contràrios brinchillai, cadraminciare, ischeltiare, subesciare / cadredhai Tradutziones Frantzesu sautiller, s'ébattre Ingresu to hop Ispagnolu brincar Italianu saltellare, ruzzare Tedescu hüpfen, herumtollen.

cadraminciàre , vrb Definitzione andhare brinchidandho, nau de is cuadhos, o de unu chi est alligru Sinònimos e contràrios brinchillai, brinchitare, cadrabudhai, cradamissare, ischeltiare, subesciare Frases parent in silvas líbberas crabolas cadramincendhe coment'e pudhedras (B.Fiori) Tradutziones Frantzesu sautiller Ingresu to skip Ispagnolu brincar Italianu saltellare Tedescu hüpfen.

cadramissàre , vrb: cradamissare, cratamissare Definitzione nau de un'animale (su cuadhu), pesare istrantàgiu in is peis de asegus, inartandho is de ananti; andhare a brínchidos Sinònimos e contràrios impinnai / cadrabudhai, cadraminciare Frases cadramissat fatendhe in terra tres palmos de intacu Tradutziones Frantzesu se cabrer Ingresu to rear (up) Ispagnolu encabritarse, empinarse Italianu impennarsi (del cavallo) Tedescu sich bäumen.

cadredhài , vrb: cadredhare, cardedhai, cardidhari, cradedhare Definitzione fàghere de ancas, mòvere is cambas iscudendho is peis a terra, prus che àteru po tostorrudéntzia o protesta o dolore; istare a su brínchida brínchida Sinònimos e contràrios catrichidhare, ispeinchinare, istrumpidare, matanare, scadronai / iscradedhiare Frases si ndhe pesat calchidendhe e andhat cadredha cadredha ◊ chi dhi ponit sabi, a sa ferida, su sannori gei cadredhat! ◊ dh'at aferrau a sa braba e dh'at fatu cadredhai: fiat acanta a s'imbrutai puru! ◊ su porcu fit male trobeidu e cadredhendhe s'est isortu ◊ is animalis arestis cadridhant si dhus aferras ◊ axiu tenit sa croxueta cardedhendi candu est cassara a soga a conca!… 2. candu su craboni est malu a tenni tocat a cardedhai cun su sulavogu ◊ chi is predis si podiant cojai, cussu no iat a cardedhai meda po agatai fémina Tradutziones Frantzesu se démener Ingresu to fidget Ispagnolu agitar Italianu agitarsi, dimenarsi con i pièdi per insofferènza di qlcs Tedescu sich hin und her bewegen.

cadriàre , vrb Definitzione andhare, mòvere in pitzu de unu logu lisu chentza ndhe pesare is peis Sinònimos e contràrios allescinai, fugire, illascinare, illiscigare, iscadriare, iscalusciare, istrissinare, lascinare, lassingiare, lissiniri Tradutziones Frantzesu glisser Ingresu to slide Ispagnolu deslizar Italianu scivolare, sdrucciolare Tedescu rutschen.

caentàe, caentài, caentàre, caentàri , vrb: cagentare, cagentari, cajentare Definitzione giare o fàere caentu in ccn. logu o a calecuna cosa / caentare sas nàdigas a ccn. = pigaidhu a nadiadas Sinònimos e contràrios acalorire, caglientai, calgentai, cheghentare, iscaentare, iscaldire | ctr. ifridare, sfridai Frases su focu cajentat sa carena isfritia ◊ pica mantas pro nos cucuzare e caentare! ◊ caento s'abba pro sapunare sa criatura ◊ tenent sa linna pro si caentare in s'ierru ◊ corpa ca ti corpo cun cudha bacheta a sa pranta de sa manu… za mi l'at caentada! ◊ s'abba est in su fogu caentendhe Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu chauffer Ingresu to warm Ispagnolu calentar Italianu scaldare Tedescu wärmen.

cagiàre , vrb: cagliai 1, callai, caxae, cazare Definitzione si narat de cosa brodosa, de late, ógiu, e àteru, chi perdendho abba o perdendho calore (o po àteru) si faet prus tostada; nau foedhandho de unu, si narat in su sensu de si currègere, essire sàbiu, lòmpere a calecunu arresurtau bonu Sinònimos e contràrios abbeladinare, acragare, aggromare, alleae, ammallorai, apedrare, apiatare, belare, giagare, impagnire, pazare / medrare, medrire | ctr. iscagiae, sòlbere Maneras de nàrrere csn: callai a ciorbedhu = essire zudissiosu, sàbiu, cabosu, achistiadu che unu mannu; su cagiau = su callau, preta; cagiare s'ógiu in buca = abbarrare trassidos; cazare una cosa de… = cuguzàrela de…, betàreli carchi cosa a meda, fai callagalla de… Frases in zerru, comente faghet fritu s'ozu ermanu si cazat ◊ cosa lassada a budhire meda si che cazat tropu ◊ custu binu callat in s'unga ◊ su lati si est callau ◊ sa minestra ca fut ghetada de diora si est callada 2. l'at bidu chi a fàghere male no cumbenit, ma no bi cazat etotu ◊ l'ischis chi andhat male a fàghere gai, ma no bi cazas, no! ◊ tue no bi as cazadu: naras isambrúlios, iscabulada! ◊ s'ómini callat a ciorbedhu a corant'annus ◊ totinduna chi est callendi a ciorbedhu… s'ómini torrat a pipiu ◊ cussa cantzone est serbia a fàere cazare sos sentimentos de sa zente ◊ addaghi at intesu sa senténtzia dhi est cagiadu s'ógiu in buca! Sambenados e Provèrbios smb: Callai Ètimu itl. cagliare Tradutziones Frantzesu épaissir, coaguler, se cailler Ingresu to thicken Ispagnolu espesar, condensar Italianu addensare, fare dènso, coagulare, rappigliarsi Tedescu sich verdichten, gerinnen.

«« Torra a chircare