bufonài , vrb: bufonare Definitzione
pigare a unu a errisu, a brullas, a cullonu, a bregúngia, a befa
Sinònimos e contràrios
abbefiare,
befai,
brugliare,
ciascare,
collonare
Frases
ti ses bufonadu de tanta zente, tue! ◊ a bufonare cun su fogu est comente a si chircare sa morte ◊ bos ndhe sezis bufonendhe, de isse ◊ peri su babbu at bufonau a su fizu prus mannu ca fit galu a códias a si cojubare
Ètimu
itl.
buffonare
Tradutziones
Frantzesu
bouffonner,
plaisanter
Ingresu
to play the fool,
to laugh at
Ispagnolu
vacilar
Italianu
burlare,
buffoneggiare
Tedescu
verspotten,
Possen reißen.
bufutzàre , vrb Definitzione
bufare, alligrare a binu (o àteru deasi)
Sinònimos e contràrios
acirrai,
aciumai,
bíbere,
bufae,
bufetare,
bumbare
Frases
est allegru che pítzalu ca at bufutzadu (G.Ruju)◊ sos seros los ispiliat cun cuss'angazu de su compare bufutzendhe e riendhe a sa maconatza
Ètimu
srd.
Tradutziones
Frantzesu
boire
Ingresu
to sip
Ispagnolu
beber
Italianu
bevicchiare
Tedescu
saufen.
bugiardàre , vrb Definitzione
trebballare calecuna cosa a iscrapedhu po dhi giare una bisura
Sinònimos e contràrios
aggarbai
Frases
est bugiardendhe sa zente essendhe bia
Tradutziones
Frantzesu
modeler,
sculpter
Ingresu
to mould,
to sculpt
Ispagnolu
moldear,
esculpir
Italianu
modellare,
scolpire
Tedescu
modellieren,
behauen.
bugliàre , vrb: (bu-gli-a-re)
buliare Definitzione
murigare o mòvere a forte, pònnere a tréulu; bogare a fora
Sinònimos e contràrios
abbolojare,
abborotai,
abbuligiai 1,
istriulare,
sciumbullai
/
bulliare
Frases
su muntone de su trigu in s'azola si bugliaiat cun triutos pro lu bentulare ◊ nois buliamos s'abba de sas funtanas cun càlamos de ruo ◊ s'abba de su riu est buliada ◊ cantas renas bei at in sa marina, dólimas ti si potant buliare! (Cucca)◊ su bentu sighit a buliare donzi cosa ◊ s'impeleu mi búliat su sàmbene
2.
nois buliamis sas ciàciaras a rios
Tradutziones
Frantzesu
bouleverser
Ingresu
to upset
Ispagnolu
revolver
Italianu
sconvòlgere
Tedescu
erschüttern,
durcheinenderbringen.
bugliàre 1 , vrb: (bu-glia-re) buliai
Definitzione
fàere o nàrrere brullas / búglia bugliendhe = pariat ca no fiat berus e fiat berus etotu
Sinònimos e contràrios
brugliare,
bufonai,
buglitare,
chestiare,
ischeltiare
Frases
cun su binu candho est bonu no cheret chi si bi búgliet, ca poi chi si che ingúgliet si búgliat de su padronu! (Piras)◊ intrat búglia bugliendhe e s'imbreagat
Sambenados e Provèrbios
prb:
búglia búglia si narat sa veridade
Ètimu
srd.
Tradutziones
Frantzesu
plaisanter
Ingresu
to joke
Ispagnolu
bromear
Italianu
scherzare
Tedescu
scherzen.
bullài , vrb: bullare Definitzione
pònnere su bullu, su timbru a unu paperi, marcare is misuras a manera chi s'iscat chi funt giustas e singialent bene is cantidades; fintzes imbrutare, pònnere singiale a pistadura
Sinònimos e contràrios
marcare,
punciai
Frases
misura e pesu funt duas cosas e dogna tanti tocant bulladas (Urru)◊ nd'est beniu cun d-unu metru sentza de bullai!
2.
si daes sa peràula e no la muntenes ses bulladu, mih!
3.
sas mudandhas sunt bullatas (G.Cabras)
Ètimu
itl.
Tradutziones
Frantzesu
timbrer,
marquer
Ingresu
to stamp
Ispagnolu
sellar,
timbrar
Italianu
bollare
Tedescu
stempeln,
abstempeln.
bulliàre , vrb Definitzione
bogare a fora, essire o fuliare atesu cun fortza, de botu
Sinònimos e contràrios
betae,
botulare,
foliai,
frundhire,
ilbulliare,
irbentulai,
iscavulai,
salliai,
iscelliare,
scabiossai
Frases
cussos che cherent bulliados fora, ca sunt malos a pagare! ◊ ti ndhe búllio sas dentes a iscantarzada! ◊ sa màchina chi l'at rugadu che l'at bulliadu atesu ◊ si li leghet in sa cara sa bramosia chi l'est bulliandhe dae s'ànima ◊ apo postu su late a còghere, mi ch’est bulliadu e che at mortu fintzas su fogu
Ètimu
srd.
Tradutziones
Frantzesu
flanquer
Ingresu
to hurl
Ispagnolu
arrojar
Italianu
scaraventare
Tedescu
schleudern.
bullíre , vrb: pullire Definitzione
nau de is matas, bogare pigiones, cambos noos; nau de un'iferta, brotare, bogare, isparare
Sinònimos e contràrios
brionire,
briorare,
broculare,
brotai
Frases
as a bullire dae raighinas, ma sunt sempre fruedhas pirastrinas! (Cubeddu)
Tradutziones
Frantzesu
prendre sa source
Ingresu
to spring up
Ispagnolu
brotar
Italianu
pullulare
Tedescu
hervorsprießen.
bumbugliàre , vrb Definitzione
sa moida chi faet s'abba, coment'e budhindho, candho calat a meda in is errios
Sinònimos e contràrios
bumbullonare,
gurgulliare
Frases
su bumbugliare de trainos e rios, in iscóglios sos búrulos marinos ◊ s'abba bumbúgliat falendhe in sos rios
Ètimu
srd.
Tradutziones
Frantzesu
bouillonner,
gargouiller
Ingresu
to gurgle
Ispagnolu
gorgotear
Italianu
gorgogliare
Tedescu
gurgeln.
bumbuliscàre , vrb Definitzione
fàere su gurgulisci, sa crocoladura in su gúturu, genia de samunóngiu chi si faet poderandho abba o meighina in su gúturu serrau e faendho essire pagu pagu de ària
Sinònimos e contràrios
gargarizai
Tradutziones
Frantzesu
se gargariser
Ingresu
to gargle
Ispagnolu
gargarizar
Italianu
gargarizzare
Tedescu
gurgeln.
bundhàre , vrb: abbundai* Definitzione
giare, produire, bogare a meda, nau mescamente de funtanas, de terras e àteru
Sinònimos e contràrios
abbenai,
abbundiri,
rebbucare 1
| ctr.
mancai 1
Frases
asciuta su sucutu de cussos ojos chi sunt bundhendhe làgrimas! ◊ bundhat sa vida in noa gioventura, bundhet sa terra frutos e laores! ◊ frisca continu ti bundhet sa vena de maju bellu in lughe e armonia (P.Casu)◊ sa funtana de Luitu sichit a bundhare ◊ in beranu s'erba bundhat ◊ custa est terra chi bundhat
Tradutziones
Frantzesu
abonder
Ingresu
to produce plenty of
Ispagnolu
abundar
Italianu
produrre mólto,
in abbondanza
Tedescu
viel hervorbringen.
burrusciàre , vrb: abburrusciare Definitzione
consumare sa cosa, mescamente chentza bisóngiu, a tropu, perdendhodha
Sinònimos e contràrios
aperdimentare,
distrúere,
irbaire,
isburrusciare,
ispazetare,
ispèldere,
istravuciare,
sparafiai
Tradutziones
Frantzesu
gaspiller
Ingresu
to squander
Ispagnolu
despilfarrar,
derrochar,
dilapidar
Italianu
scialacquare
Tedescu
vergeuden.
busàre , vrb Definitzione
girare, furriare, mòvere coment'e a molinadura; trebballare a busa
Sinònimos e contràrios
businare,
busitare,
girai,
musinare 1
Frases
busare sa marrocula ◊ su marroculone fit un'ispetàculu a lu bider busendhe intro de s'apusentu ◊ ballendhe, comare busat che sedatu in sedatajola!
2.
pustis isparitzadu, si poniat sas otzeras e si seiat in s'oru de sa ziminera a busare
Ètimu
srd.
Tradutziones
Frantzesu
voltiger
Ingresu
to twirl,
to roll
Ispagnolu
revolotear
Italianu
volteggiare,
ruzzolare
Tedescu
kreisen,
rollen.
bustàre , vrb: ustare Definitzione
fàere bustu, papare a mesudie
Sinònimos e contràrios
gustai*,
merendhare,
pràndhere
Frases
andhade a missa, chi a su bustare già bi penso deo! ◊ est tochendhe mesudie e sa zente ghirat a bustare ◊ su mesudie falamus a domo a bustare
Tradutziones
Frantzesu
déjeuner
Ingresu
to dinner
Ispagnolu
almorzar,
comer
Italianu
pranzare
Tedescu
zu Mittag essen.
busudhàre , vrb Definitzione
nàrrere o foedhare de calecuna cosa pentzandho in su malu
Sinònimos e contràrios
assumbrire,
malissare,
sudhare
Frases
sa cosa est picandhe prétziu: sa zente est busudhandhe chi sa neche est de su dòllaru ◊ sa zente busudhat chi cussa súrbile s'est aposentada in su palatu de dommo cumonale ◊ sos carabbineris li sunt compudandhe su locu e sa zente est busudhandhe contu de ricatos
Ètimu
srd.
Tradutziones
Frantzesu
soupçonner,
douter
Ingresu
to suspect
Ispagnolu
sospechar
Italianu
sospettare
Tedescu
verdächtigen.
butàre , vrb Definitzione
torrare de s'istògomo sa cosa chi unu at papau; sartare, essire fora; foedhare male de ccn. / b. sàmbene = fai sacrifícius mannus, ispudai sànguini
Sinònimos e contràrios
arrevesciai,
bòmbere,
bombitai,
caciae,
rebessare
/
afolfigare
Frases
su frailarzu paret unu moro che chi s'inferru ndhe l'apat butadu (P.Casu)◊ est giustu chi s'inferru butet in sinu tou fàmine e peste (P.Mossa)
2.
mi ant tochedhau sa zanna: mi nche butat su coro… no est cosa de bonu! ◊ un'istrepitzu paret chi mi che butet su coro, ma est solu unu lèpore chi mi colat in daennantis ◊ ti ch'est butandhe su dinare dae uricras!
3.
s'ala chi li pistidhat no cumprendhet e butat subra de chie no l'ofendhet ◊ sa buca la zughet che vulcanu butendhe de continu fogu allutu (D.Ena)
Ètimu
itl.
buttare
Tradutziones
Frantzesu
rejeter,
vomir,
rendre,
médire,
dire du mal
Ingresu
to throw up,
to speak badly
Ispagnolu
vomitar
Italianu
rigettare,
sparlare
Tedescu
brechen,
schlecht reden (über+Akk.).
butoníre , vrb Definitzione
foedhandho de matas, bogare, ammadurare butones
Sinònimos e contràrios
abbuturare,
aguxai,
aportzedhare,
indroghie,
ocire,
sbutonai
Frases
in martu sas àrbures sunt totu butonindhe ca sunt apunta a isparare ◊ custos fiores sunt totu butonindhe pro fiorire ◊ sas olias butonint pro fàghere su fiore
Ètimu
srd.
Tradutziones
Frantzesu
pousser des bourgeons,
bourgeonner
Ingresu
to bud
Ispagnolu
brotar,
acogollar
Italianu
gemmare
Tedescu
knospen.
butulài, butulàre , vrb Definitzione
fuliare a fora
Sinònimos e contràrios
bessai,
birare,
bocare,
gessai,
revessare
Frases
su bi ndhe pònnere de avassu, totu ndhe butulaiat ◊ butulaincedhu a foras, su piciocu! ◊ medas pensant chi po nci butulai sa miséria de domu dhus agiudit su ischèsciri sa limba sarda!
Ètimu
srd.
Tradutziones
Frantzesu
déborder
Ingresu
to overflow
Ispagnolu
rebosar
Italianu
traboccare,
stravasare
Tedescu
überlaufen,
umgießen.
cabadhàre 1 , vrb Definitzione
cicire o andhare a cuadhu
Sinònimos e contràrios
cabadhicare,
cadhighinare,
incosciai
Frases
cabadhaiant in chelu serenu, binchidores de sa morte
Tradutziones
Frantzesu
monter à cheval
Ingresu
to ride
Ispagnolu
cabalgar
Italianu
cavalcare
Tedescu
reiten.
cabài , vrb: calai,
calare,
calari,
callai 1 Definitzione
andhare de unu logu o de unu tretu artu a unu in bàsciu; menguare de calecuna cosa, bènnere mancu, andhare istorra istorra (fintzes nau de sa salude); orrúere coment'e perdendho is fortzas po sonnu o istrachia; nau cun arrennegu, istare, asseliare in d-unu logu; nau de su tempus, bènnere, arresurtare
Sinònimos e contràrios
abasciai,
abbaltare,
achirrare,
conai,
falare,
ingullire,
menguai,
rúere
| ctr.
alciare,
ampiai,
pigai 1
Maneras de nàrrere
csn:
cabai ogu = tancare ogru, drommire; cabai in sonnu = rúere de su sonnu, bènnere su sonnu; calai su prantu = essire sas làgrimas, prànghere; calaisí a unu = imbrenugàresi, betàresi a unu pro li pedire cosa; calai sa chighirista a unu = irmurrare, fàghere abbassiare sas pretesas de unu; calai de prétziu = imbaratire; calaisincedha = ingullíreche, crere una cosa; calai in benas = piàghere meda (de una cosa); arriu, frúmini calau = riu essidu, bogadu, prenu prenu de abba de comente at próidu meda; calai su pei a ccn. cosa = pònnere su pè subra de ccn. cosa, fintzas istrecai; callabecalla sole = candho su sole si ch'est betendhe, intrendhe
Frases
calandi a bàsciu, de ingunis, ca ndi arruis! ◊ no est cabau un'istídhiu de àcua! ◊ fata, cota e calandedha! ◊ ti ndi cabat sa boada a usu de unu cani arrabiau! ◊ chi nci dhu calint che perda in corropu! ◊ erriu chi calat no pudescit
2.
mi est calara sa vista ◊ a mimi mi est calara sa pressioni ◊ Fulanu at fatu su cala cala fintzas chi si ch'est mortu
3.
a s'iscurigadroxu mi plaxit a castiai sa dí chi calat ◊ su soli nc'est calau
4.
caledi in domo, cantu chi ses semper caladu peri sos magasinos bufenne!
5.
candu mi pigu arrennegu no arrennèsciu a nci cabai nudha! (A.Garau)
6.
ndi dhi est calau su prantu ◊ dhi est calau su sonnu ◊ fatzu meigama: a su piciochedhu naradhu a no fai budrellu, ca ariseu no mi at lassau cabai ogu! ◊ abbellu abbellu dèu puru mi calu in sonnu
7.
gei dhu bis s'annada lègia chi ndi est cabada!
Sambenados e Provèrbios
smb:
Caladu
Tradutziones
Frantzesu
descendre
Ingresu
to lower
Ispagnolu
bajar
Italianu
calare,
scéndere
Tedescu
hinuntergehen.