Ditzionàriu in línia
de sa limba e de sa cultura sarda

càbere , vrb: càpere, capi, càpiri Definition su istare de sa cosa aintru de un'istrégiu cunsiderandho sa cantidade, nau fintzes de sa gente in su logu, in su tretu / pps. càbidu, càpidu, càpiu / indic. imp. 1ˆ p. pl. capaiaus; càbere de cusséntzia = èssere in dovere de… Synonyms e antonyms cabire, iltare Sentences in su coru miu ci capis tui isceti ◊ abbàtiga sa lana ca bi ndhe cabet àtera in s’isterzu! ◊ no s’ischit comente podiat càpere cussu tazu de zente in su postale! ◊ dhis at prenu sa bértula de totu s'òru chi dhui capiat ◊ in s'isterzu prenu no bi cabet àteru ◊ fiat unu càuli aici mannu chi asuta dhoi capiat unu regimentu! ◊ dhoi fiat unu lacu mannu chi dhoi capera un’ómini crocau ◊ su logu fiat istrintu e a cracu de pari prus de tres no dhoi capaiaus 2. ti cabet de cusséntzia a li dare su mantenimentu, e si no ndhe li daes ti faghes leare in buca Etymon ltn. capere Translations French contenir English to contain Spanish caber Italian contenére, aver pósto German enthalten, fassen.

cabulàre , vrb: acabulare* 1 Definition sighire, camminandho, e passare prus ainnanti de un'àteru, de unu tretu, fintzes passare camminandho e bastat, passare su tempus; èssere o arresurtare prus de unu tanti; a logos, arrecuire, furriare, torrare a domo, fintzes mòrrere Synonyms e antonyms barigare, colare, passae, probassai / iscabulare / recòrdere, contoniai Sentences su fizu creschindhe at cabuladu a su babbu ◊ a como che amus cabuladu chimbe contoneras ◊ pro chi apat su tempus cabuladu, los sento sempre bios cudhos bellos consizos ◊ apenas issos ndhe cabuleint in sa boltada de s'istradone, cudhu imbucheit a cadhu fuendhe ◊ su tempus càbulat lestru ◊ su cànnau mi che càbulat dae manos e su màsciu leat fua! 2. su chi iscries no depet cabulare sas duas pàzines 3. su sero semus cabulados a bidha ◊ su frade si ammalaideit e intro de unu mese che fit cabuladu! Translations French franchir, dépasser, excéder English to cross Spanish superar Italian varcare, valicare, eccèdere German passieren, übersteigen.

cabussonàre , vrb Synonyms e antonyms cadramissare Translations French se cabrer English to hunch, to rear Spanish encabritarse Italian aggroppare, impennarsi German sich aufbäumen.

cacàre , vrb: cagai, cagare Definition andhare de su corpus, fàere de bisóngiu, imbuidare is istentinas de totu su chi no ant suspiu de s'alimentu digiriu / andhare a unu logu che a cagare = a manos iscutas, a manu límpia, sentza de portai is ainas chi serbint Synonyms e antonyms brutare, cascasinare, istercorare, permessare Sentences sa zustíssia…, su mandrone no papat po no cagare! Etymon ltn. cacare Translations French déféquer English to defecate Spanish defecar Italian defecare German defäkieren.

cacariàre , vrb: cracariare, crocoriare Definition su cantare chi faent is pudhas, fàere cacàrios Synonyms e antonyms calcarare, cocolae, iscacarare Sentences pariat una pudha cacariandhe ◊ una corronca est fuida crocoriendhe Translations French caqueter, coasser English to make a din, to croak Spanish cacarear, croar Italian schiamazzare, crocchiare, gracidare German schnattern, quaken.

caciàe, caciài , vrb: caciare 1, catzare 1 Definition torrare de s'istògomo sa cosa chi unu at papau; èssere a conos; orròschere a unu Synonyms e antonyms arrevesciai, bombare, bòmbere, bombitai, butare, gòmbere, istercorare / bocare Idioms csn: catzàrendhe sos ogros = fai a gana lègia meda; catzare sàmbene = fai sacrifícius mannus, ispudai sànguini Sentences fichirinci is didus in buca e circa de ndi caciai totu! ◊ candho zughet sa frebba no rezet nudha: totu su chi mànigat ndhe catzat ◊ lampu a efetu malu chi mi at fatu cussu fragu: pro ndhe catzare sos ogros!… 2. catzat sàmbene, su póveru, e suore e su ricu nachi est sou su lugore! ◊ sos ojos ti si unfrent e che funtanas catzent fogu e nie! 3. su trenu est coladu catzendhe fogu e fumu ◊ sos comunistas za sunt rujos, ma no catzant fogu ◊ rica funtana, sighis a catzare? Etymon itl. cacciare Translations French vomir English to vomit Spanish vómitar Italian vomitare, riméttere, rigurgitare German erbrechen.

caciàre , vrb: cassae, catzare Definition bogare, fàere istesiare, fuire, andhare atesu; leare o bogare calecuna cosa chi no serbit; prnl., lograre una cosa disigiada (nau fintzes de bisóngiu, óbbrigu) Synonyms e antonyms irbersulare, irghelare, iscabbúllere, iscastedhare, ispitzigare, leai, mòere, pristare, sputzai | ctr. auntzare, inciulai, batire, chèrrere, cramare, pònnere Idioms csn: catzàresi su capoto = bogaresiche su capoto; catzàresi su sonnu = iscidaisindi; catzàresi unu disizu, sa preítia, su bisonzu, sa muga, unu dépidu, un'óbbrigu, su sidi, su machine; catzàresi o ischíresi catzare sa musca = èssiri bellu a si difèndiri; catzàresi s'impinnu, sa promissa = fai sa cosa impromítia, fai su chi est de doveri; catzare sos canes = fàgherelos asseliare chi no diant a subra a ccn.; catzare fogu = èssiri arrabiaus, fogosus in su fai Sentences càtzache dai domo cussa zente e tue etotu achipi a su trabàgliu! (A.P.Appeddu)◊ sos malafatores che cherent catzados ◊ catzadichela cuss'erba chi ti est atacada a sa camisa! ◊ catza su cane, no mi móssighet!◊ at iscutu sos cartzones po dhis cassae su pruine 2. apo fatu custu pro mi caciare su disígiu ◊ sunt pagos sos chi si podent catzare dogni gustu ◊ ch'est pigadu a s'àrbure: za si l'at catzadu su disizu de sa figu!…◊ si no cherides intèndhere peràulas malas, catzàdebbos s'óbbrigu e bos lassant in pasu ◊ andho a santu Bainzu de Portu a mi catzare s'impinnu ◊ cun custu dinari nos catzamus sos dépidos ◊ a fizu meu candho teniat deghessete annos mi l'apo catzadu e mandhadu a imparare un'arte ◊ sont essitos deretos catzanne focu Etymon itl. cacciare Translations French chasser, enlever English to drive out, to take out Spanish alejar, echar Italian scacciare, espèllere, tògliere, eliminare German vertreiben, ausschließen.

cacigài , vrb: acacigai, caltzigai, carcigai, carcigare, caticare, catigare, catziare 1, catzigae, catzigare Definition pistare, istrecare sa cosa passandhochedhi apitzu, cracare cun is peis, pònnere is peis apitzu; fàere male, isfrutare a unu Synonyms e antonyms abbaticare, acarcangiai, addongare, apatigai, apetillai, apeutare, incalcare, iscarcanzare, ischitzare, istraitzare Idioms csn: a cantu podet caticare ocru = a cantu podet afíere ogru, bídere atesu, meda; tènnere su chelu a bíere e sa terra a catigare = póveru chentza nudha, a s'úrtimu etzessu Sentences is giorronadas suas fiant a binnennare, catziare àniga, mirare cupones, prentzare binatza (R.Sardella)◊ tantu ca abba e ludu gei ndhe càtzigas cantu ndhe at catzigadu babbu meu!… 2. fintzas sa frommígula, si la càtigant, si girat 3. fit diventada manna a cantu podiat caticare ocru Etymon ltn. coactare Translations French fouler, piétiner English to trample on Spanish pisar Italian calpestare German zertreten.

cadagulàre , vrb Definition giare craches Synonyms e antonyms calchidare, carcinai Translations French ruer English to kick (out) Spanish patalear (persona), patear, cocear (animale) Italian scalciare German ausschlagen.

cadeliàre , vrb: cadoliare Definition àere sa cosa a fortza de sacrifíciu; arrespramiare sa cosa (ma fintzes cuvrenare sa persona, pausare); istare a míndhigu, cun tropu pagu cosa, in su bisóngiu Synonyms e antonyms acolomizare, arresparmiai, avitare, istraviare 1 | ctr. perdimentare, sperditziai Idioms csn: pane cadeliadu = fatu a fortza de triballu; cadeliàresi de su fàmine = mòrriri de su fàmini po sa mandronia, po su pagu trabballai Sentences apo cadeliadu e marasadu chena profetu, che mísera zente 2. si ses iltraca, cadéliadi! ◊ cussa fémina si ndhe iltat totaganta cadeliada, chena essire mai Translations French gagner de quoi vivre à la sueur de son front English to gain with sacrifice Spanish gañar con sacrificio Italian guadagnare con sacrifìcio German mühsam verdienen.

cadhicàre , vrb: cadhigare, cuadhigai Definition cicire e andhare a cuadhu; coment'e cicire a cuadhu in su sensu de intrare apare sa natura de s'ómine cun cussa de sa fémina; fàchere sas malas artes / abbarrare a pedra de cadhigare = a pedra de setzi a cuadhu, durare meda, tempos e tempórios Synonyms e antonyms cabadhare 1 / codhai, futire, saltiare, zúchere Sentences a sas duas de sero ant cadhigadu cun sas campanas sonendhe si podiant intopare sos Frantzesos 4. cadhicatinche a sa màchina! Etymon ltn. caballicare Translations French féconder, forniquer English to fornicate Spanish montar, cabalgar, montar, cubrir, acaballar Italian montare, gallare, fornicare, coire German decken, befruchten, Unzucht treiben.

cadhinàre , vrb Definition andhare, mòvere che unu cadhinu o cricu, orrumbulare Synonyms e antonyms arrembulai, arrodulare, codulare, cullullare, istirigare, istrodhulare, lodhurare, loturare, lumburare, torrulare, trodhulare Etymon srd. Translations French rouler English to roll Spanish rodar Italian rotolare German hinunterrollen.

cadimàre , vrb Definition abbrandhare proendho, cessare de pròere Synonyms e antonyms istansciare Translations French cesser de pleuvoir English to stop raining Spanish gotear Italian spiòvere German aufhören zu regnen.

cadrabudhài , vrb: cadrampoai, cadrebudhai, cadrapudhare, cardabbudhare, cradampulare Definition cúrrere, andhare a brínchidos, brinchidare a giogu, po alligria Synonyms e antonyms brinchillai, cadraminciare, ischeltiare, subesciare / cadredhai Translations French sautiller, s'ébattre English to hop Spanish brincar Italian saltellare, ruzzare German hüpfen, herumtollen.

cadraminciàre , vrb Definition andhare brinchidandho, nau de is cuadhos, o de unu chi est alligru Synonyms e antonyms brinchillai, brinchitare, cadrabudhai, cradamissare, ischeltiare, subesciare Sentences parent in silvas líbberas crabolas cadramincendhe coment'e pudhedras (B.Fiori) Translations French sautiller English to skip Spanish brincar Italian saltellare German hüpfen.

cadramissàre , vrb: cradamissare, cratamissare Definition nau de un'animale (su cuadhu), pesare istrantàgiu in is peis de asegus, inartandho is de ananti; andhare a brínchidos Synonyms e antonyms impinnai / cadrabudhai, cadraminciare Sentences cadramissat fatendhe in terra tres palmos de intacu Translations French se cabrer English to rear (up) Spanish encabritarse, empinarse Italian impennarsi (del cavallo) German sich bäumen.

cadredhài , vrb: cadredhare, cardedhai, cardidhari, cradedhare Definition fàghere de ancas, mòvere is cambas iscudendho is peis a terra, prus che àteru po tostorrudéntzia o protesta o dolore; istare a su brínchida brínchida Synonyms e antonyms catrichidhare, ispeinchinare, istrumpidare, matanare, scadronai / iscradedhiare Sentences si ndhe pesat calchidendhe e andhat cadredha cadredha ◊ chi dhi ponit sabi, a sa ferida, su sannori gei cadredhat! ◊ dh'at aferrau a sa braba e dh'at fatu cadredhai: fiat acanta a s'imbrutai puru! ◊ su porcu fit male trobeidu e cadredhendhe s'est isortu ◊ is animalis arestis cadridhant si dhus aferras ◊ axiu tenit sa croxueta cardedhendi candu est cassara a soga a conca!… 2. candu su craboni est malu a tenni tocat a cardedhai cun su sulavogu ◊ chi is predis si podiant cojai, cussu no iat a cardedhai meda po agatai fémina Translations French se démener English to fidget Spanish agitar Italian agitarsi, dimenarsi con i pièdi per insofferènza di qlcs German sich hin und her bewegen.

cadriàre , vrb Definition andhare, mòvere in pitzu de unu logu lisu chentza ndhe pesare is peis Synonyms e antonyms allescinai, fugire, illascinare, illiscigare, iscadriare, iscalusciare, istrissinare, lascinare, lassingiare, lissiniri Translations French glisser English to slide Spanish deslizar Italian scivolare, sdrucciolare German rutschen.

caentàe, caentài, caentàre, caentàri , vrb: cagentare, cagentari, cajentare Definition giare o fàere caentu in ccn. logu o a calecuna cosa / caentare sas nàdigas a ccn. = pigaidhu a nadiadas Synonyms e antonyms acalorire, caglientai, calgentai, cheghentare, iscaentare, iscaldire | ctr. ifridare, sfridai Sentences su focu cajentat sa carena isfritia ◊ pica mantas pro nos cucuzare e caentare! ◊ caento s'abba pro sapunare sa criatura ◊ tenent sa linna pro si caentare in s'ierru ◊ corpa ca ti corpo cun cudha bacheta a sa pranta de sa manu… za mi l'at caentada! ◊ s'abba est in su fogu caentendhe Etymon srd. Translations French chauffer English to warm Spanish calentar Italian scaldare German wärmen.

cagiàre , vrb: cagliai 1, callai, caxae, cazare Definition si narat de cosa brodosa, de late, ógiu, e àteru, chi perdendho abba o perdendho calore (o po àteru) si faet prus tostada; nau foedhandho de unu, si narat in su sensu de si currègere, essire sàbiu, lòmpere a calecunu arresurtau bonu Synonyms e antonyms abbeladinare, acragare, aggromare, alleae, ammallorai, apedrare, apiatare, belare, giagare, impagnire, pazare / medrare, medrire | ctr. iscagiae, sòlbere Idioms csn: callai a ciorbedhu = essire zudissiosu, sàbiu, cabosu, achistiadu che unu mannu; su cagiau = su callau, preta; cagiare s'ógiu in buca = abbarrare trassidos; cazare una cosa de… = cuguzàrela de…, betàreli carchi cosa a meda, fai callagalla de… Sentences in zerru, comente faghet fritu s'ozu ermanu si cazat ◊ cosa lassada a budhire meda si che cazat tropu ◊ custu binu callat in s'unga ◊ su lati si est callau ◊ sa minestra ca fut ghetada de diora si est callada 2. l'at bidu chi a fàghere male no cumbenit, ma no bi cazat etotu ◊ l'ischis chi andhat male a fàghere gai, ma no bi cazas, no! ◊ tue no bi as cazadu: naras isambrúlios, iscabulada! ◊ s'ómini callat a ciorbedhu a corant'annus ◊ totinduna chi est callendi a ciorbedhu… s'ómini torrat a pipiu ◊ cussa cantzone est serbia a fàere cazare sos sentimentos de sa zente ◊ addaghi at intesu sa senténtzia dhi est cagiadu s'ógiu in buca! Surnames and Proverbs smb: Callai Etymon itl. cagliare Translations French épaissir, coaguler, se cailler English to thicken Spanish espesar, condensar Italian addensare, fare dènso, coagulare, rappigliarsi German sich verdichten, gerinnen.