Ditzionàriu in línia
de sa limba e de sa cultura sarda

cambarài , vrb: camerai, camerare Definition pinnigare, leare a unu su chi tenet, totu o in parte, comente faet s'istadu, sa giustítzia, faendhosindhe mere in parte de calecunu dépidu Translations French s'approprier, confisquer English to confiscate Spanish requisar, expropriar Italian incamerare German einziehen.

cambàre , vrb Definition abbarrare, istare o lassare agoa, asegus, a una bandha, immentigare, sartare cosa lassandhodha chentza fàere; foedhandho de cosa chi si betat de un'istrégiu (abba, binu, late e cosas deasi), pèrdere, in su sensu chi una parte de sa cosa chi si betat no calat totu impare cun s'àteru ma torrat coment'e agoa in costas de s'istrégiu chi s'imbuidat e po cussu orruet a fora de s'istrégiu prenendho; rfl: èssere o fàere prus pagu de un'àteru Synonyms e antonyms acadiare, acogiai, codiare, coigiare, ilmentigare, incoizare, lassai, scaresci / scabidai Sentences l'apo sighidu e cambadu, a isse, ca deo camino prus lestru ◊ betendhe su late dae s'isterzu at cambadu e che ndhe at rutu a terra ◊ coita, no ti cambes, ca sinono est peus a sighire sos àteros! 2. seberade su menzus e cambade su malu! ◊ s'olia l'ant collida male: ndh'ant cambadu meda ◊ chentza nos ndhe sapire amus cambadu un'àrbure de olia chentza collida ◊ derisero apo cambadu sa lughe de fora alluta ◊ in binza amus cambadu fundhos chentza binnennados: tocat de andhare a s'atenta! ◊ so torradu ca apo cambadu cosa chi depia leare! 3. so essidu e apo cambadu sa lughe alluta ◊ abbàida si acobore apo cambadu sas craes mias in domo tua! 4. cussos za no si cambant: si lis daes una cosa, nessi ateretantu ti ndhe torrant! ◊ pro mandronia za no ti cambas, tue puru! Translations French rester derrière qqn., qqch., être derrière English to leave out Spanish dejarse atrás Italian tralasciare, distanziare, lasciarsi diètro qlcs., qlc., stare diètro German auslassen, hinter sich lassen.

cambiài , vrb: cambiare, cammiare, ciambare, giambare Definition giare, nàrrere, fàere àteru, cosa diferente a càmbiu, una cosa in parte de un'àtera, fintzes in su sensu de pònnere bestimentu diferente, pigare àtera abbitúdine, un'àtera filada (e àteru mezu), crèdere in àteru; andhare de unu logu a un'àteru po istare / cambiare dinari = dare moneda russa in càmbiu de minudos, assignos cun moneda currente, fintzas una moneda cun àtera de istadu diferente Synonyms e antonyms furriai, mudai, tramudai Sentences seo semper sa própia e no apo cammiau ◊ no bi càmbiat mai cussu: dortu fit e dortu si che morit! ◊ tui puru depis cambiai, ca no ndi potzu prus de sa strolichéntzia cosa tua! ◊ su tempus a bortas càmbiat de una die a s'àtera ◊ carchi cosa ciambavat peri dae unu vichinadu a s'àteru ◊ e ite n'iscit mamma tua ci càmmias istrada?◊ immoi andaus a si acabbai de cambiai, ca parit chi portu s'inghisciadura! 2. no teniast duus annus candu ndi seus cambiaus a innòi ◊ su pastore ch'est ciambendhe su bestiàmine a s'àtera pastura ◊ apenas chi podimus noche cambiamus a sa domo noa ◊ a Fulanu che l'ant cambiadu a triballare in àtera bidha ◊ bae e càmbiadi ca essimus a cumandhu! ◊ innanti mi sàmuno e apustis mi che càmbio ◊ andhendhe a Núoro in trenu, in Macumere si càmbiat 3. candu dh'apu nau de aici at cambiau de idea Surnames and Proverbs prb: marxani càmbiat a pilu ma no a trassas Etymon itl. Translations French changer English to change Spanish cambiar, trasladar Italian cambiare, sostituire, trasferire German wechseln, versetzen.

camedhàre , vrb Definition acapiare, giúnghere apare, pònnere impare; atzapulare, cosire su camedhu o atzàpulu a unu trastu Synonyms e antonyms collegai | ctr. iscrobai Sentences los ant camedhados totos duos apare 2. sos caltzones los gighiat camedhados e tapulados finas a no bi àere trama de su sestadu Etymon srd. Translations French relier, réunir, assembler English to join Spanish unir, enlazar, conectar, conexionar Italian collegare insième German verbinden.

caminài, caminàre , vrb: camminai, camminari Definition andhare, mòvere, fàere camminu, tretu; andhare impresse Synonyms e antonyms andai / acoidai | ctr. firmai Idioms csn: camminare iscòscia iscòscia = allarghendi unu pagu is cambas, coment'e iscoscendisí; caminare a memei = a s'imbàtoro; caminare a pepita = andai a pincaredhu Sentences is pipios ant cumenciau a camminare ◊ caminendhe caminendhe at aciapadu un'ómine ◊ femus calmus in su camminari, in su papari e in totu ◊ est andau ma, cammina cammina, no at agatau nudha etotu ◊ no podiu mancu camminai de su dolori a is genugus!◊ Elias aiat caminau dae bidha a su cubile pentíndhesi e fachendhe disinnos 2. si caminas za coitas a lòmpere ◊ za ant caminadu faghindhe sa faina!…◊ càstia cantu est caminendi cussu càmiu: no arrennèsciu a ndi dhu sorigai! ◊ lébiu che frina, pro caminare fit unu curreu 3. est camminandho iscòscia iscoscia ca dh’at iscardiu in precas sa sedha benindho a cuadhu ◊ si fiant acuaos e caminaiant a memei in mesu a is matas Etymon ltn. *camminare Translations French marcher English to walk Spanish caminar, andar Italian camminare, marciare German gehen.

camorrài , vrb Definition fàere camorra, giúghere s'ingannu Synonyms e antonyms ingannai Sentences s'unu istat camorrendi a s'altru ◊ a Gigina Licu dha camorrat! Etymon srd. Translations French duper English to cheat Spanish estafar Italian imbrogliare German betrügen.

campadítu, campadítzu , agt Definition chi si dha campat, chi no istat bene meda ma mancu male Synonyms e antonyms campadore, campadógiu, campajolu Etymon srd. Translations French qui vivote English who is able to make ends meet Spanish quien va tirando Italian che riesce a vívere, a campare German sich durchs Leben schlagen.

campàe , vrb: campai, campare Definition èssere o istare bios; giare a unu (o tènnere) su chi dhi serbit po si fàere sa vida; arresparmiare a unu calecuna cosa de malu; sighire a èssere bios fintzes in dificurtade manna / èssere a su mori chi campas = morindhe e chentza mòrrere, a su mori mori, minimendhe Synonyms e antonyms bívere, campire / badrare, colare, sarbare | ctr. mòrrere Sentences unu o campat o morit ◊ l'at asséndhidu maladia mala chi no bi campat ◊ comente faghent a campare chentza triballu? ◊ míseru a chie si che andhat: sos bibos za si campant! ◊ sos chi si sunt campados devent àere isvilupadu resisténscia a sos velenos ◊ a campare si campat de triballu 2. Leonora, istràvia, istúgia, campadí de erba e pani! ◊ mandronatzu, l'est campendhe sa muzere! ◊ ti ses mortu acudendi a su trabballu po campai is fillus ◊ noso teneus totus família de campae ◊ sa mama andhaiat a tribagliare pro si campare sa fiza ◊ sas terras chi teniant los at campados 3. de brullas de tontus Deus ti ndi campit! ◊ Deus si ndi campit de su priogu risuscitau! ◊ Deus ti ndhe campet de dannos goi! ◊ campaimí su cuadhu, ca mi est caru che is ogus! 4. cudhu chi pariat chi si che moriat si est campadu, s'àteru chi pariat sanu e forte si ch'est mortu ◊ gai malàidu cussu no campat! 5. sa vochedha sua fit a su mori chi campas Translations French vivre English to live Spanish vivir Italian campare, vìvere, scampare, sopravvìvere German leben.

campaniàre , vrb Definition fàere su campianarzu, su reberde, s'abbetiosu, tènnere campiania Synonyms e antonyms arrogantare Translations French témoigner de l'arrogance English to be arrogant Spanish ser arrogante Italian èsser arrogante German arrogant sein.

campaniàre 1 , vrb: acampaniare, acampionare, campianare, campionare Definition pònnere bene, assentare sa cosa a manera de torrare totu giusta cun àteras, agiustare, istesiare o apartare po no giare ifadu o no tènnere dannu; nau de ccn., essire deghile, bellu, creschendho; pònnere de acórdiu Synonyms e antonyms adaretzai, arremonire, assantai, cumpòniri, frànghere | ctr. isordulare Idioms csn: campiànadi! = trocidindi!, istrizi!; beni s'à… no campionas, no?! = (nendhe a s'àinu) a ti adderetas o nono?!, assèntadi, adderètadi!; campianàresi apare = pònneresi de acordu, arranzare una chistione; campianàreche a ccn. = collirechelu, bogarechelu dae su mundhu, bochírelu; campianare a ccn. = atèndiri, contivigiare; campiò!… = atentu, aundi ses passendi!; campaniare un'ofesa = chircare de si fàghere perdonare faghindhe carchi cosa de bonu, pònnere rimédiu a un'ofesa; no bi n'at unu chi campàniat su logu! = funt unu peus de s'àteru, no dhoi nd'at unu bonu Sentences apo campionadu sa linna pro la prèndhere a fasche ◊ si podent campaniare sas fadhinas cun sa tinta, in custa faina ◊ no campionat, no cudha màchina, ancora in s'àtera corsia bidindhe màchinas beníndheli de fronte?! 2. campiònadi, cantu chi ses cun sas ancas istérridas chi no lassas logu! ◊ nos semus campaniados apare ◊ campiana cussa pedra ca nos betat! ◊ campiànadi, chi sunt currendhe sos cadhos! ◊ bi at piantas chi si las tocas paret chi ti timant e chi campionent e chi si doghent (M.Pira)◊ su mortu fit campionadu in su baule 3. cussa zòvana si ch'est campaniada ◊ custu boe est bonu meda e campionat s'àteru ◊ custu zòvanu campionat sa famíllia: sos àteros no ndhe balent a nudha ◊ su pitzinnu paret feutzu: isperamos chi creschindhe campàniet! 4. cantandhe bisonzat de ischire picare su filu, de ischire campianare candho s'arréjonu si cheret imbèrghere pro lu ghirare a tretos suos Etymon srd. Translations French mettre en ordre English to arrange, to tidy up, to reconcile Spanish ordenar, arreglar, poner en orden Italian ordinare, méttere bène in órdine German aufräumen.

campitzàre , vrb: campizare, camputzare Definition campare comente male si podet, chentza fortza meda Synonyms e antonyms arramputzare, campugiai, campurigiai Sentences de cudhu mannau chi campizaiat sos mandroníglios no si ndhe agatat zenia! ◊ campizat sa crabita a trazu de su chintorzu ◊ fit zentighedha chi campitzaiat cun pagu e nudha Etymon srd. Translations French vivoter English to live from hand to mouth Spanish ir tirando Italian campicchiare German sich mühselig durchschlagen.

campugiài, campugiàre, campugliàre , vrb: campullare, campuzare Definition campare a sa bona, male comente si podet Synonyms e antonyms balivigare, campitzare, campurigiai Sentences fint baranta cristianos chi campugliaiant cun pagos fiados a s'ispàstinu ◊ triballant ortos, téula e matone e si campullant sa pòvera vida (P.Lavra)◊ issu si dha campugiàt cun d-una parada de birduras chi bendhiat in pratza Etymon srd. Translations French vivoter English to live from hand to mouth Spanish ir tirando Italian campicchiare German sich mühselig durchschlagen.

campurigiài , vrb Definition campare, tirare chentza grandhe fortza Synonyms e antonyms arramputzare, balivigare, campitzare, campugiai Sentences est bècia e maladiòngia, ma gei si dha campurígiat Etymon srd. Translations French vivoter English to scrape a living Spanish ir tirando Italian vivacchiare German recht und schlecht leben.

camulàre , vrb Synonyms e antonyms acaogare, afandhare, afauciae, allacanae, assupai, sufratare Translations French languir, haleter English to languish Spanish languidecer, jadear Italian languire, ansimare German ermatten.

camussài , vrb Definition giare sa camussa a is pedhes, conciare sa pedhe a manera chi essat coment'e pilosa Etymon srd. Translations French chamoiser English to chamois Spanish agamuzar Italian scamosciare German sämisch gerben.

canalài , vrb Definition segare o iscavare una cosa a canale, fàere a canale Synonyms e antonyms iscanalai Etymon srd. Translations French canneler, rainer English to groove Spanish acanalar, estriar Italian scanalare German auskehlen.

cancarài , vrb: cancarare, cancherai, cancherare, cancheriare, chencheriai, cranculae, cranculai Definition fàere a cancarrone o intostare de su fritu; fàere dòlere meda cun ccn. iscutulada forte o faendho isfortzu, tocandho Synonyms e antonyms abbidhiritzai, acancarronae, aggrancare, ateterigare, cancaritare, ingortigai, inteterighedhare / achirdinae, agiatzare, ammarmurai, astragare, belare, cascarare 1, marmurizai / aggangrenare, agghegiare Sentences su trigu cheret messadu innantis de si cancarare 2. si lu torras a tocare ti càncaro sa manu! ◊ su fritu mi est cancarendhe sas manos ◊ cudha bòcia de ortigu cranculàt su pei, tirendu! ◊ messendu a fraci crànculat su bratzu 3. itzi chi si lu giughent cua cua prite no lis canchériet sa bua nisciunu, candho su chi est cunsiderat (G.Sini)◊ no dha chencherist sa ferira! Etymon srd. Translations French rétracter, engourdir, transir English to numb Spanish entumecer, agarrotar, helar Italian rattrappire, assiderare, intirizzire German steif werden.

cancaritàre , vrb Definition fàere a cancaritu Synonyms e antonyms abbidhiritzai, acancarronae, aggrancare, ateterigare, cancarai, ingortigai, inteterighedhare / achirdinae, agiatzare, ammarmurai, astragare, belare, marmurizai Etymon srd. Translations French engourdir, transir English to numb limbs Spanish entumecer, aterir Italian intirizzire, rattrappire le mèmbra German erstarren.

candèssi, candèssiri , vrb Definition fàere biancu nidu, samunandho Synonyms e antonyms candhizare, scandessi, scandixai Etymon spn. candecer. Translations French blanchir English to bleach Spanish blanquear Italian candeggiare German bleichen.

candèssiri 1 , vrb Definition cunfetare frutos coendhodhos cun tzúcuru Synonyms e antonyms candhire, cufetare Translations French confire English to candy Spanish confitar, escarchar Italian candire German kandieren.