cambarài , vrb: camerai,
camerare Definizione
pinnigare, leare a unu su chi tenet, totu o in parte, comente faet s'istadu, sa giustítzia, faendhosindhe mere in parte de calecunu dépidu
Traduzioni
Francese
s'approprier,
confisquer
Inglese
to confiscate
Spagnolo
requisar,
expropriar
Italiano
incamerare
Tedesco
einziehen.
cambàre , vrb Definizione
abbarrare, istare o lassare agoa, asegus, a una bandha, immentigare, sartare cosa lassandhodha chentza fàere; foedhandho de cosa chi si betat de un'istrégiu (abba, binu, late e cosas deasi), pèrdere, in su sensu chi una parte de sa cosa chi si betat no calat totu impare cun s'àteru ma torrat coment'e agoa in costas de s'istrégiu chi s'imbuidat e po cussu orruet a fora de s'istrégiu prenendho; rfl: èssere o fàere prus pagu de un'àteru
Sinonimi e contrari
acadiare,
acogiai,
codiare,
coigiare,
ilmentigare,
incoizare,
lassai,
scaresci
/
scabidai
Frasi
l'apo sighidu e cambadu, a isse, ca deo camino prus lestru ◊ betendhe su late dae s'isterzu at cambadu e che ndhe at rutu a terra ◊ coita, no ti cambes, ca sinono est peus a sighire sos àteros!
2.
seberade su menzus e cambade su malu! ◊ s'olia l'ant collida male: ndh'ant cambadu meda ◊ chentza nos ndhe sapire amus cambadu un'àrbure de olia chentza collida ◊ derisero apo cambadu sa lughe de fora alluta ◊ in binza amus cambadu fundhos chentza binnennados: tocat de andhare a s'atenta! ◊ so torradu ca apo cambadu cosa chi depia leare!
3.
so essidu e apo cambadu sa lughe alluta ◊ abbàida si acobore apo cambadu sas craes mias in domo tua!
4.
cussos za no si cambant: si lis daes una cosa, nessi ateretantu ti ndhe torrant! ◊ pro mandronia za no ti cambas, tue puru!
Traduzioni
Francese
rester derrière qqn.,
qqch.,
être derrière
Inglese
to leave out
Spagnolo
dejarse atrás
Italiano
tralasciare,
distanziare,
lasciarsi diètro qlcs.,
qlc.,
stare diètro
Tedesco
auslassen,
hinter sich lassen.
cambiài , vrb: cambiare,
cammiare,
ciambare,
giambare Definizione
giare, nàrrere, fàere àteru, cosa diferente a càmbiu, una cosa in parte de un'àtera, fintzes in su sensu de pònnere bestimentu diferente, pigare àtera abbitúdine, un'àtera filada (e àteru mezu), crèdere in àteru; andhare de unu logu a un'àteru po istare / cambiare dinari = dare moneda russa in càmbiu de minudos, assignos cun moneda currente, fintzas una moneda cun àtera de istadu diferente
Sinonimi e contrari
furriai,
mudai,
tramudai
Frasi
seo semper sa própia e no apo cammiau ◊ no bi càmbiat mai cussu: dortu fit e dortu si che morit! ◊ tui puru depis cambiai, ca no ndi potzu prus de sa strolichéntzia cosa tua! ◊ su tempus a bortas càmbiat de una die a s'àtera ◊ carchi cosa ciambavat peri dae unu vichinadu a s'àteru ◊ e ite n'iscit mamma tua ci càmmias istrada?◊ immoi andaus a si acabbai de cambiai, ca parit chi portu s'inghisciadura!
2.
no teniast duus annus candu ndi seus cambiaus a innòi ◊ su pastore ch'est ciambendhe su bestiàmine a s'àtera pastura ◊ apenas chi podimus noche cambiamus a sa domo noa ◊ a Fulanu che l'ant cambiadu a triballare in àtera bidha ◊ bae e càmbiadi ca essimus a cumandhu! ◊ innanti mi sàmuno e apustis mi che càmbio ◊ andhendhe a Núoro in trenu, in Macumere si càmbiat
3.
candu dh'apu nau de aici at cambiau de idea
Cognomi e Proverbi
prb:
marxani càmbiat a pilu ma no a trassas
Etimo
itl.
Traduzioni
Francese
changer
Inglese
to change
Spagnolo
cambiar,
trasladar
Italiano
cambiare,
sostituire,
trasferire
Tedesco
wechseln,
versetzen.
camedhàre , vrb Definizione
acapiare, giúnghere apare, pònnere impare; atzapulare, cosire su camedhu o atzàpulu a unu trastu
Sinonimi e contrari
collegai
| ctr.
iscrobai
Frasi
los ant camedhados totos duos apare
2.
sos caltzones los gighiat camedhados e tapulados finas a no bi àere trama de su sestadu
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
relier,
réunir,
assembler
Inglese
to join
Spagnolo
unir,
enlazar,
conectar,
conexionar
Italiano
collegare insième
Tedesco
verbinden.
caminài, caminàre , vrb: camminai,
camminari Definizione
andhare, mòvere, fàere camminu, tretu; andhare impresse
Sinonimi e contrari
andai
/
acoidai
| ctr.
firmai
Modi di dire
csn:
camminare iscòscia iscòscia = allarghendi unu pagu is cambas, coment'e iscoscendisí; caminare a memei = a s'imbàtoro; caminare a pepita = andai a pincaredhu
Frasi
is pipios ant cumenciau a camminare ◊ caminendhe caminendhe at aciapadu un'ómine ◊ femus calmus in su camminari, in su papari e in totu ◊ est andau ma, cammina cammina, no at agatau nudha etotu ◊ no podiu mancu camminai de su dolori a is genugus!◊ Elias aiat caminau dae bidha a su cubile pentíndhesi e fachendhe disinnos
2.
si caminas za coitas a lòmpere ◊ za ant caminadu faghindhe sa faina!…◊ càstia cantu est caminendi cussu càmiu: no arrennèsciu a ndi dhu sorigai! ◊ lébiu che frina, pro caminare fit unu curreu
3.
est camminandho iscòscia iscoscia ca dh’at iscardiu in precas sa sedha benindho a cuadhu ◊ si fiant acuaos e caminaiant a memei in mesu a is matas
Etimo
ltn.
*camminare
Traduzioni
Francese
marcher
Inglese
to walk
Spagnolo
caminar,
andar
Italiano
camminare,
marciare
Tedesco
gehen.
camorrài , vrb Definizione
fàere camorra, giúghere s'ingannu
Sinonimi e contrari
ingannai
Frasi
s'unu istat camorrendi a s'altru ◊ a Gigina Licu dha camorrat!
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
duper
Inglese
to cheat
Spagnolo
estafar
Italiano
imbrogliare
Tedesco
betrügen.
campadítu, campadítzu , agt Definizione
chi si dha campat, chi no istat bene meda ma mancu male
Sinonimi e contrari
campadore,
campadógiu,
campajolu
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
qui vivote
Inglese
who is able to make ends meet
Spagnolo
quien va tirando
Italiano
che riesce a vívere,
a campare
Tedesco
sich durchs Leben schlagen.
campàe , vrb: campai,
campare Definizione
èssere o istare bios; giare a unu (o tènnere) su chi dhi serbit po si fàere sa vida; arresparmiare a unu calecuna cosa de malu; sighire a èssere bios fintzes in dificurtade manna / èssere a su mori chi campas = morindhe e chentza mòrrere, a su mori mori, minimendhe
Sinonimi e contrari
bívere,
campire
/
badrare,
colare,
sarbare
| ctr.
mòrrere
Frasi
unu o campat o morit ◊ l'at asséndhidu maladia mala chi no bi campat ◊ comente faghent a campare chentza triballu? ◊ míseru a chie si che andhat: sos bibos za si campant! ◊ sos chi si sunt campados devent àere isvilupadu resisténscia a sos velenos ◊ a campare si campat de triballu
2.
Leonora, istràvia, istúgia, campadí de erba e pani! ◊ mandronatzu, l'est campendhe sa muzere! ◊ ti ses mortu acudendi a su trabballu po campai is fillus ◊ noso teneus totus família de campae ◊ sa mama andhaiat a tribagliare pro si campare sa fiza ◊ sas terras chi teniant los at campados
3.
de brullas de tontus Deus ti ndi campit! ◊ Deus si ndi campit de su priogu risuscitau! ◊ Deus ti ndhe campet de dannos goi! ◊ campaimí su cuadhu, ca mi est caru che is ogus!
4.
cudhu chi pariat chi si che moriat si est campadu, s'àteru chi pariat sanu e forte si ch'est mortu ◊ gai malàidu cussu no campat!
5.
sa vochedha sua fit a su mori chi campas
Traduzioni
Francese
vivre
Inglese
to live
Spagnolo
vivir
Italiano
campare,
vìvere,
scampare,
sopravvìvere
Tedesco
leben.
campaniàre , vrb Definizione
fàere su campianarzu, su reberde, s'abbetiosu, tènnere campiania
Sinonimi e contrari
arrogantare
Traduzioni
Francese
témoigner de l'arrogance
Inglese
to be arrogant
Spagnolo
ser arrogante
Italiano
èsser arrogante
Tedesco
arrogant sein.
campaniàre 1 , vrb: acampaniare,
acampionare,
campianare,
campionare Definizione
pònnere bene, assentare sa cosa a manera de torrare totu giusta cun àteras, agiustare, istesiare o apartare po no giare ifadu o no tènnere dannu; nau de ccn., essire deghile, bellu, creschendho; pònnere de acórdiu
Sinonimi e contrari
adaretzai,
arremonire,
assantai,
cumpòniri,
frànghere
| ctr.
isordulare
Modi di dire
csn:
campiànadi! = trocidindi!, istrizi!; beni s'à… no campionas, no?! = (nendhe a s'àinu) a ti adderetas o nono?!, assèntadi, adderètadi!; campianàresi apare = pònneresi de acordu, arranzare una chistione; campianàreche a ccn. = collirechelu, bogarechelu dae su mundhu, bochírelu; campianare a ccn. = atèndiri, contivigiare; campiò!… = atentu, aundi ses passendi!; campaniare un'ofesa = chircare de si fàghere perdonare faghindhe carchi cosa de bonu, pònnere rimédiu a un'ofesa; no bi n'at unu chi campàniat su logu! = funt unu peus de s'àteru, no dhoi nd'at unu bonu
Frasi
apo campionadu sa linna pro la prèndhere a fasche ◊ si podent campaniare sas fadhinas cun sa tinta, in custa faina ◊ no campionat, no cudha màchina, ancora in s'àtera corsia bidindhe màchinas beníndheli de fronte?!
2.
campiònadi, cantu chi ses cun sas ancas istérridas chi no lassas logu! ◊ nos semus campaniados apare ◊ campiana cussa pedra ca nos betat! ◊ campiànadi, chi sunt currendhe sos cadhos! ◊ bi at piantas chi si las tocas paret chi ti timant e chi campionent e chi si doghent (M.Pira)◊ su mortu fit campionadu in su baule
3.
cussa zòvana si ch'est campaniada ◊ custu boe est bonu meda e campionat s'àteru ◊ custu zòvanu campionat sa famíllia: sos àteros no ndhe balent a nudha ◊ su pitzinnu paret feutzu: isperamos chi creschindhe campàniet!
4.
cantandhe bisonzat de ischire picare su filu, de ischire campianare candho s'arréjonu si cheret imbèrghere pro lu ghirare a tretos suos
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
mettre en ordre
Inglese
to arrange,
to tidy up,
to reconcile
Spagnolo
ordenar,
arreglar,
poner en orden
Italiano
ordinare,
méttere bène in órdine
Tedesco
aufräumen.
campitzàre , vrb: campizare,
camputzare Definizione
campare comente male si podet, chentza fortza meda
Sinonimi e contrari
arramputzare,
campugiai,
campurigiai
Frasi
de cudhu mannau chi campizaiat sos mandroníglios no si ndhe agatat zenia! ◊ campizat sa crabita a trazu de su chintorzu ◊ fit zentighedha chi campitzaiat cun pagu e nudha
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
vivoter
Inglese
to live from hand to mouth
Spagnolo
ir tirando
Italiano
campicchiare
Tedesco
sich mühselig durchschlagen.
campugiài, campugiàre, campugliàre , vrb: campullare,
campuzare Definizione
campare a sa bona, male comente si podet
Sinonimi e contrari
balivigare,
campitzare,
campurigiai
Frasi
fint baranta cristianos chi campugliaiant cun pagos fiados a s'ispàstinu ◊ triballant ortos, téula e matone e si campullant sa pòvera vida (P.Lavra)◊ issu si dha campugiàt cun d-una parada de birduras chi bendhiat in pratza
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
vivoter
Inglese
to live from hand to mouth
Spagnolo
ir tirando
Italiano
campicchiare
Tedesco
sich mühselig durchschlagen.
campurigiài , vrb Definizione
campare, tirare chentza grandhe fortza
Sinonimi e contrari
arramputzare,
balivigare,
campitzare,
campugiai
Frasi
est bècia e maladiòngia, ma gei si dha campurígiat
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
vivoter
Inglese
to scrape a living
Spagnolo
ir tirando
Italiano
vivacchiare
Tedesco
recht und schlecht leben.
camulàre , vrb Sinonimi e contrari
acaogare,
afandhare,
afauciae,
allacanae,
assupai,
sufratare
Traduzioni
Francese
languir,
haleter
Inglese
to languish
Spagnolo
languidecer,
jadear
Italiano
languire,
ansimare
Tedesco
ermatten.
camussài , vrb Definizione
giare sa camussa a is pedhes, conciare sa pedhe a manera chi essat coment'e pilosa
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
chamoiser
Inglese
to chamois
Spagnolo
agamuzar
Italiano
scamosciare
Tedesco
sämisch gerben.
canalài , vrb Definizione
segare o iscavare una cosa a canale, fàere a canale
Sinonimi e contrari
iscanalai
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
canneler,
rainer
Inglese
to groove
Spagnolo
acanalar,
estriar
Italiano
scanalare
Tedesco
auskehlen.
cancarài , vrb: cancarare,
cancherai,
cancherare,
cancheriare,
chencheriai,
cranculae,
cranculai Definizione
fàere a cancarrone o intostare de su fritu; fàere dòlere meda cun ccn. iscutulada forte o faendho isfortzu, tocandho
Sinonimi e contrari
abbidhiritzai,
acancarronae,
aggrancare,
ateterigare,
cancaritare,
ingortigai,
inteterighedhare
/
achirdinae,
agiatzare,
ammarmurai,
astragare,
belare,
cascarare 1,
marmurizai
/
aggangrenare,
agghegiare
Frasi
su trigu cheret messadu innantis de si cancarare
2.
si lu torras a tocare ti càncaro sa manu! ◊ su fritu mi est cancarendhe sas manos ◊ cudha bòcia de ortigu cranculàt su pei, tirendu! ◊ messendu a fraci crànculat su bratzu
3.
itzi chi si lu giughent cua cua prite no lis canchériet sa bua nisciunu, candho su chi est cunsiderat (G.Sini)◊ no dha chencherist sa ferira!
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
rétracter,
engourdir,
transir
Inglese
to numb
Spagnolo
entumecer,
agarrotar,
helar
Italiano
rattrappire,
assiderare,
intirizzire
Tedesco
steif werden.
cancaritàre , vrb Definizione
fàere a cancaritu
Sinonimi e contrari
abbidhiritzai,
acancarronae,
aggrancare,
ateterigare,
cancarai,
ingortigai,
inteterighedhare
/
achirdinae,
agiatzare,
ammarmurai,
astragare,
belare,
marmurizai
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
engourdir,
transir
Inglese
to numb limbs
Spagnolo
entumecer,
aterir
Italiano
intirizzire,
rattrappire le mèmbra
Tedesco
erstarren.
candèssi, candèssiri , vrb Definizione
fàere biancu nidu, samunandho
Sinonimi e contrari
candhizare,
scandessi,
scandixai
Etimo
spn.
candecer.
Traduzioni
Francese
blanchir
Inglese
to bleach
Spagnolo
blanquear
Italiano
candeggiare
Tedesco
bleichen.