carràlzu , nm: carrarju,
carrarzu,
carraxu,
carrazu Definizione
fossu chi si faet in terra po orrostire unu pegus intreu imbodhigau in murta, carragiau e fatu su fogu in pitzu: coi un'animali a carraxu; logu inue si chistit petza in friscu, cuadórgiu de cosa furada; cosas betadas a muntone, boghes betadas apare, isterratzu fuliau; cosa chi serbit a carragiare
Sinonimi e contrari
abbatúliu,
abbolotu,
atrepógliu,
bullíssiu,
chichígliu,
chimentu,
derreore,
digorju,
sciumbullu,
trambullu,
tregollu,
trinellu
/
isterratzu
/
carragliatura
Modi di dire
csn:
fai una cosa a carraxu = male, chentza régula; carrazu de pannos = muntone, cabidhada de pannos
Frasi
aiant furadu una baca, l'aiant fata a peta e cuada in su carrarzu, in sa tuva de unu beterone élighe ◊ in d-una conchedha aiat sistemau su carrarju ca in intro bi aiat una perca funguda e frisca ◊ depiat picare unu ladus de peta dae su carrarju chi teniat in sas bírghines ◊ sa limba sua paret peta de carrarzu!
2.
at nadu unu carralzu de fàulas ◊ dhoi fiat unu carraxu de genti ◊ pro aparizare su terrinu peseint unu muru e fateint una cora chi bi betaiant totu su carrarzu pro la pienare
3.
custus funt bellus isceti a fai carraxu, a tzérrius e a sàrtidus
4.
est iscriendi a carraxu ◊ est unu carralzu de domos lampadas ◊ custu logu est totu a carraxu: circai de dh'allichidiri!
5.
si sunt drommidos sentza carralzu, in fora, mancu una tupa e ne unu barracu ◊ a monte no si dhue podet erribbari ca sa ní fait carràrgiu
Etimo
ltn.
carnariu(m)
Traduzioni
Francese
tollé
Inglese
place to cook or store meat,
din
Spagnolo
foso en el suelo para cocer la carne
Italiano
carnàio,
putifèrio,
bailamme,
gazzarra
Tedesco
Fleischkammer,
Krawall.
carrapài , vrb Definizione
andhare o pigare a trisinadura, coment'e pigandho a tragu in terra, andhare a su pàusa pàusa, abbellu abbellu, a su firma firma, fintzes a su tzàntziga tzàntziga, coment'e chie no si dha faet a camminare
Frasi
andat totu carrapa carrapa… est cumenti a una cubidina: chi arruit s'isciàsciat! ◊ carrapendu in s'amuinu de s'ispàssiu s'intendint is passus de sa sciampita ◊ su fadiori dhi alletiàt is cambas finas a si dhas fai carrapai in su pomentu (F.Carlini)
Traduzioni
Francese
traîner,
clopiner
Inglese
to trail
Spagnolo
arrastrar
Italiano
strascicare
Tedesco
schleifen.
carraschiàre , vrb Definizione
bogare, ispudare carràschios, ma fintzes solu arrasigare
Sinonimi e contrari
arruspire,
bodhulare,
carralciare,
gruspire,
iscarraschiare,
iscupiri,
ispudai,
sarraschiare,
sdarrasciai,
secai,
sflemmai,
taraxiai
2.
si carràschiat sa gula e si torrat a pònnere su pannutzedhu in buzaca
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
graillonner (vulg.)
Inglese
to spit
Spagnolo
gargajear
Italiano
scaracchiare
Tedesco
Schleim ausspucken.
carràschiu , nm: carràsciu,
carrascu Definizione
isprugadura de is bruncos, genia de mucu arrasigau in su gúturu, o a parte de apalas de su nasu, chi si faet a ispudadura
Sinonimi e contrari
carràlciu,
grospe,
grúspidu,
iscaràsciu,
istarràsciu,
lallaja,
larodhu,
salchedha,
scupidura,
seca,
spudu,
tòllere,
urruspu
Frasi
a murru a chelu, abbeveladu e pistu, su matzone ch'ingullit su carràsciu (P.Casu)◊ est essidu a fora a nareju ispurgàndhesi s'orguzu a carràschios
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
graillon (vulg.)
Inglese
to spit
Spagnolo
gargajo,
flema
Italiano
scaràcchio
Tedesco
Schleim.
carriài , vrb: carriare,
carricare,
carridare,
carrigai,
carrigare,
garriare Definizione
pònnere sa cosa o su càrrigu, su pesu, in pitzu de su mezu o de chie dhu depet portare; betare is manos a pitzu, lòmpere a ccn. o a calecuna cosa cun idea de fàere male o fintzes trebballare; si narat fintzes de is sonnos malos chi benint a unu dormiu
Sinonimi e contrari
achidire,
acodie,
barriare
/
carrabbugliai,
crazugai
| ctr.
irbarriare,
scarrigai
Modi di dire
csn:
carrigaisí s'istògumu = manigare tropu; carrigaisí apitzus = imbarrigaresiche subra; carrigai unu colori = fàgherelu prus cotu; mi ant carrigadu = mi apo bidu unu sonnu malu, mi est bénnidu s'ammuntadore
Frasi
in d-una noti de austu iat biu genti e genti in cadenas, óminis e féminas, carriendu che bestiàmini
2.
sa genti est carrighendi: totus a una stupada ant fatu! ◊ bai a pigai su craboni prima de carrigai sa genti!
3.
dh'at carriau su cani, su malloru, su sonnu, su fàmini, sa callentura
Etimo
ltn.
carricare
Traduzioni
Francese
charger
Inglese
to load
Spagnolo
cargar
Italiano
caricare
Tedesco
laden.
carrongiài , vrb: acarrongiai*,
corrangiae,
corrognare,
corrongiai,
corrongiare Definizione
ammurutzulare, atzirbisonare, nau de una cosa a pígiu fine chi a s'usuale est o istat istirada, fàere arrasposu (nau fintzes de cosa chi si asciutat, si àrridat)
Sinonimi e contrari
afrangillonai,
aggruncire,
apigiare,
arruntzai,
atavellai,
atribuntzire,
frongire,
granculai,
iscrafangiai,
raspinai
Frasi
apu carrongiau una folla de làtia cun sa manu po dha pònniri in s'abbruxadura ◊ sa pedhi crua si corròngiat
2.
portat sa fronti corrongiada de pentzamentus ◊ portat sa pedhi de sa faci frunzia, corrongiada che ortigu
Traduzioni
Francese
rendre rugueux
Inglese
to roughen
Spagnolo
curtir,
agrietar
Italiano
irruvidire
Tedesco
aufrauhen.
carrucàre , vrb: carrugare Definizione
portare a carruga, carrare o portare su trigu, su laore, a s'argiola po dhu treulare, a domo a dh'incungiare
Sinonimi e contrari
assedare,
isseidare
Frasi
los bido carruchendhe in sas costeras cun sa màrghine a cúcuru ◊ bi cheriat su carru a carrugare trigu e lana ◊ carrucat a s'arzola sos mannucros de su tricu
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
porter les graines à l'aire
Inglese
to carry grain to barnyard
Spagnolo
rebañar el trigo en la era
Italiano
portare il grano all'àia per la trebbiatura
Tedesco
den Weizen auf den Dreschplatz bringen.
carrugài , vrb: corrugai Definizione
fàere a tzirbisas una cosa, s'orrobba
Sinonimi e contrari
acarrongiai,
afrascillonai,
aggranchizonare,
aggruncire,
apigiare,
arruntzai,
atribuntzire,
frongire,
iscrafangiai
| ctr.
istirai
Etimo
itl.
Traduzioni
Francese
plisser
Inglese
to wrinkle
Spagnolo
fruncir
Italiano
corrugare
Tedesco
falten.
cartabbellàre , vrb Definizione
cundennare a unu chentza dhu'èssere presente
Etimo
itl.
cartabello
Traduzioni
Francese
condamner par contumace
Inglese
to sentence by default
Spagnolo
contumacia
Italiano
condannare in contumàcia
Tedesco
in Abwesenheit verurteilen.
càrtamu , nm Definizione
una genia de erba chi benit de s'Egitu
Terminologia scientifica
rba, Carthamus tinctorius
Traduzioni
Francese
faux safran
Inglese
grass similar to saffron
Spagnolo
azafrán
Italiano
zafferano falso
Tedesco
Färbersaflor.
cartolài , vrb Definizione
pònnere su númeru a is pàginas (de unu libbru, de àteru)
Traduzioni
Francese
numéroter
Inglese
to number the pages
Spagnolo
numerar las páginas
Italiano
numerare le pàgine
Tedesco
die Seiten numerieren.
carvàre , vrb Definizione
nau de is matas, fàere a carvas, a cambos
Sinonimi e contrari
forchidhare,
furcaxai
Traduzioni
Francese
se ramifier
Inglese
to branch
Spagnolo
ramificar,
ramificarse
Italiano
ramificare
Tedesco
Zweige treiben,
sich verzweigen.
carvonàre , vrb Definizione
fàere o manigiare crabone
Frasi
sa sacheta la zughiat su babbu carvonendhe
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
faire du charbon
Inglese
to coal
Spagnolo
carbonear
Italiano
fare il carbóne
Tedesco
Kohle brennen.
cascài , vrb: cascare Definizione
fàere a piegas, a pinnigas, unu trastu a fortza de dhu aprapudhare; cannire, segare unu pagu
Sinonimi e contrari
acarrongiai,
afrascillonai,
aggruncire,
apigiare,
arruntzai,
atavellai,
frongire,
granculai,
iscrafangiai
/
afilare 1,
spistuai
Frasi
su bistiri si cascat sentza de dh'incingiai
2.
at cascau un'ossu
Etimo
spn.
cascar
Traduzioni
Francese
chiffonner
Inglese
to wrinkle
Spagnolo
arrugar,
ajar
Italiano
gualcire,
raggrinzare
Tedesco
zerknittern.
cascài 1 , vrb: cascare 1,
caschiare Definizione
betare o fàere càschidos, po fàmene, po sonnu, o fintzes morindho
Sinonimi e contrari
cascajare,
cascaredhare,
caschidae
/
mòrrere
Modi di dire
csn:
cascare s'unu in buca a s'àteru = pentzai is cosas a sa própiu manera; cascare carchi cosa = disigiaidha (ca no si ndi tenit); cascai, -are fàmine = patire, passare fàmine; cascare sa porta = afacai, tambai, acostai sa porta ma chentza dha serrai bèni
Frasi
candu cascamu aici, sa bon'ànima de nonna naràt: Su càschiru de tziu Andriolu!…◊ est caschendu de su fàmini ◊ como sos pópulos cascant che cane gridendhe forte "Cherimus pane!"(P.Mereu)◊ sos mandrones cantant e cascant e tirant de… ancas! ◊ a chini papat a chini cascat
2.
si ti ponzo manu a ti mazare mi cascas in ungras! ◊ sas nues no faghent rutare su chelu: pro cussu sa terra est cascandhe ◊ chi sigheus aici nd'eus a cascai de fàmini cust'ierru!…(M.Sanna)
3.
custos duos parent essidos dae sa matessi bentre: che cascant s'unu in buca a s'àteru!
4.
si no si ponet cuidau a triballare sa binza, zai cascat su binighedhu durche!…
Etimo
ltn.
cascare
Traduzioni
Francese
bâiller
Inglese
to yawn
Spagnolo
bostezar
Italiano
sbadigliare
Tedesco
gähnen.
cascaredhàre , vrb Definizione
fàere o betare càschidos, fàere sa buca coment'e cascandho
Sinonimi e contrari
cascai 1,
cascajare
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
bâiller,
haleter
Inglese
to yawn
Spagnolo
bostezar,
boquear
Italiano
sbadigliare,
boccheggiare
Tedesco
gähnen,
nach Luft schnappen.
cascaviàre , vrb: cascoviare,
coscoviare Definizione
tènnere cascaviu, fàere cascaviu, èssere orróschiu, pèrdere sa passiéntzia / c. s'àinu = arròsciri fintzas a chini de passiéntzia ndi tenit meda o est avesu a baliai totu
Sinonimi e contrari
achigulare,
aconare,
afastiai,
annischissai,
apibiare,
apurrire,
arrosci,
colloviare,
memulare,
pibincai,
istomacare
Frasi
àendhe dolu de onzi patidore, no ti cascàvies de acunnortare! ◊ candho mi cascàvio de fàghere custa cosa l'arrimo ◊ candho la cascàvias, custa cosa, làssala! ◊ cun custas lamentas tuas cascàvias fintzas s'àinu!
Traduzioni
Francese
ennuyer
Inglese
to bore
Spagnolo
agobiar,
aburrir
Italiano
annoiare
Tedesco
langweilen.
caschizàre , vrb Definizione
istare a càschidos, a su casca casca comente faet unu chi tenet fàmene, o chi est sonniu, orróschiu
Sinonimi e contrari
cascai 1,
caschidae
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
bâiller plusieurs fois
Inglese
to yawn again and again
Spagnolo
bostezar
Italiano
sbadigliare ripetutaménte
Tedesco
wiederholt gähnen.
casigiài , vrb: casizare Definizione
fàere a casu, fàere su casu
Terminologia scientifica
csu
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
faire le fromage
Inglese
to make cheese
Spagnolo
hacer el queso,
quesear
Italiano
fare il formàggio
Tedesco
Käse bereiten.
casilàre , vrb Definizione
trebballare chentza s'immarrire meda, a pagu; fàere arrespàrmiu
Sinonimi e contrari
palpare
/
avitare
Frasi
in su traballu s'imbolat a boinu: no si càsilat a nudha! (G.Ruju)
2.
su casiladu est totu gualanzu ◊ s'impresa at muntesu trabagliendhe sos giòvanos chi no ant famíllia, ca cun cussos càsilat dinaris
Traduzioni
Francese
se ménager
Inglese
to spare oneself
Spagnolo
ahorrar fuerzas
Italiano
risparmiarsi
Tedesco
sich schonen.