Ditzionàriu in línia
de sa limba e de sa cultura sarda

carràlzu , nm: carrarju, carrarzu, carraxu, carrazu Definitzione fossu chi si faet in terra po orrostire unu pegus intreu imbodhigau in murta, carragiau e fatu su fogu in pitzu: coi un'animali a carraxu; logu inue si chistit petza in friscu, cuadórgiu de cosa furada; cosas betadas a muntone, boghes betadas apare, isterratzu fuliau; cosa chi serbit a carragiare Sinònimos e contràrios abbatúliu, abbolotu, atrepógliu, bullíssiu, chichígliu, chimentu, derreore, digorju, sciumbullu, trambullu, tregollu, trinellu / isterratzu / carragliatura Maneras de nàrrere csn: fai una cosa a carraxu = male, chentza régula; carrazu de pannos = muntone, cabidhada de pannos Frases aiant furadu una baca, l'aiant fata a peta e cuada in su carrarzu, in sa tuva de unu beterone élighe ◊ in d-una conchedha aiat sistemau su carrarju ca in intro bi aiat una perca funguda e frisca ◊ depiat picare unu ladus de peta dae su carrarju chi teniat in sas bírghines ◊ sa limba sua paret peta de carrarzu! 2. at nadu unu carralzu de fàulas ◊ dhoi fiat unu carraxu de genti ◊ pro aparizare su terrinu peseint unu muru e fateint una cora chi bi betaiant totu su carrarzu pro la pienare 3. custus funt bellus isceti a fai carraxu, a tzérrius e a sàrtidus 4. est iscriendi a carraxu ◊ est unu carralzu de domos lampadas ◊ custu logu est totu a carraxu: circai de dh'allichidiri! 5. si sunt drommidos sentza carralzu, in fora, mancu una tupa e ne unu barracu ◊ a monte no si dhue podet erribbari ca sa ní fait carràrgiu Ètimu ltn. carnariu(m) Tradutziones Frantzesu tollé Ingresu place to cook or store meat, din Ispagnolu foso en el suelo para cocer la carne Italianu carnàio, putifèrio, bailamme, gazzarra Tedescu Fleischkammer, Krawall.

carrapài , vrb Definitzione andhare o pigare a trisinadura, coment'e pigandho a tragu in terra, andhare a su pàusa pàusa, abbellu abbellu, a su firma firma, fintzes a su tzàntziga tzàntziga, coment'e chie no si dha faet a camminare Frases andat totu carrapa carrapa… est cumenti a una cubidina: chi arruit s'isciàsciat! ◊ carrapendu in s'amuinu de s'ispàssiu s'intendint is passus de sa sciampita ◊ su fadiori dhi alletiàt is cambas finas a si dhas fai carrapai in su pomentu (F.Carlini) Tradutziones Frantzesu traîner, clopiner Ingresu to trail Ispagnolu arrastrar Italianu strascicare Tedescu schleifen.

carraschiàre , vrb Definitzione bogare, ispudare carràschios, ma fintzes solu arrasigare Sinònimos e contràrios arruspire, bodhulare, carralciare, gruspire, iscarraschiare, iscupiri, ispudai, sarraschiare, sdarrasciai, secai, sflemmai, taraxiai 2. si carràschiat sa gula e si torrat a pònnere su pannutzedhu in buzaca Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu graillonner (vulg.) Ingresu to spit Ispagnolu gargajear Italianu scaracchiare Tedescu Schleim ausspucken.

carràschiu , nm: carràsciu, carrascu Definitzione isprugadura de is bruncos, genia de mucu arrasigau in su gúturu, o a parte de apalas de su nasu, chi si faet a ispudadura Sinònimos e contràrios carràlciu, grospe, grúspidu, iscaràsciu, istarràsciu, lallaja, larodhu, salchedha, scupidura, seca, spudu, tòllere, urruspu Frases a murru a chelu, abbeveladu e pistu, su matzone ch'ingullit su carràsciu (P.Casu)◊ est essidu a fora a nareju ispurgàndhesi s'orguzu a carràschios Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu graillon (vulg.) Ingresu to spit Ispagnolu gargajo, flema Italianu scaràcchio Tedescu Schleim.

carriài , vrb: carriare, carricare, carridare, carrigai, carrigare, garriare Definitzione pònnere sa cosa o su càrrigu, su pesu, in pitzu de su mezu o de chie dhu depet portare; betare is manos a pitzu, lòmpere a ccn. o a calecuna cosa cun idea de fàere male o fintzes trebballare; si narat fintzes de is sonnos malos chi benint a unu dormiu Sinònimos e contràrios achidire, acodie, barriare / carrabbugliai, crazugai | ctr. irbarriare, scarrigai Maneras de nàrrere csn: carrigaisí s'istògumu = manigare tropu; carrigaisí apitzus = imbarrigaresiche subra; carrigai unu colori = fàgherelu prus cotu; mi ant carrigadu = mi apo bidu unu sonnu malu, mi est bénnidu s'ammuntadore Frases in d-una noti de austu iat biu genti e genti in cadenas, óminis e féminas, carriendu che bestiàmini 2. sa genti est carrighendi: totus a una stupada ant fatu! ◊ bai a pigai su craboni prima de carrigai sa genti! 3. dh'at carriau su cani, su malloru, su sonnu, su fàmini, sa callentura Ètimu ltn. carricare Tradutziones Frantzesu charger Ingresu to load Ispagnolu cargar Italianu caricare Tedescu laden.

carrongiài , vrb: acarrongiai*, corrangiae, corrognare, corrongiai, corrongiare Definitzione ammurutzulare, atzirbisonare, nau de una cosa a pígiu fine chi a s'usuale est o istat istirada, fàere arrasposu (nau fintzes de cosa chi si asciutat, si àrridat) Sinònimos e contràrios afrangillonai, aggruncire, apigiare, arruntzai, atavellai, atribuntzire, frongire, granculai, iscrafangiai, raspinai Frases apu carrongiau una folla de làtia cun sa manu po dha pònniri in s'abbruxadura ◊ sa pedhi crua si corròngiat 2. portat sa fronti corrongiada de pentzamentus ◊ portat sa pedhi de sa faci frunzia, corrongiada che ortigu Tradutziones Frantzesu rendre rugueux Ingresu to roughen Ispagnolu curtir, agrietar Italianu irruvidire Tedescu aufrauhen.

carrucàre , vrb: carrugare Definitzione portare a carruga, carrare o portare su trigu, su laore, a s'argiola po dhu treulare, a domo a dh'incungiare Sinònimos e contràrios assedare, isseidare Frases los bido carruchendhe in sas costeras cun sa màrghine a cúcuru ◊ bi cheriat su carru a carrugare trigu e lana ◊ carrucat a s'arzola sos mannucros de su tricu Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu porter les graines à l'aire Ingresu to carry grain to barnyard Ispagnolu rebañar el trigo en la era Italianu portare il grano all'àia per la trebbiatura Tedescu den Weizen auf den Dreschplatz bringen.

carrugài , vrb: corrugai Definitzione fàere a tzirbisas una cosa, s'orrobba Sinònimos e contràrios acarrongiai, afrascillonai, aggranchizonare, aggruncire, apigiare, arruntzai, atribuntzire, frongire, iscrafangiai | ctr. istirai Ètimu itl. Tradutziones Frantzesu plisser Ingresu to wrinkle Ispagnolu fruncir Italianu corrugare Tedescu falten.

cartabbellàre , vrb Definitzione cundennare a unu chentza dhu'èssere presente Ètimu itl. cartabello Tradutziones Frantzesu condamner par contumace Ingresu to sentence by default Ispagnolu contumacia Italianu condannare in contumàcia Tedescu in Abwesenheit verurteilen.

càrtamu , nm Definitzione una genia de erba chi benit de s'Egitu Terminologia iscientìfica rba, Carthamus tinctorius Tradutziones Frantzesu faux safran Ingresu grass similar to saffron Ispagnolu azafrán Italianu zafferano falso Tedescu Färbersaflor.

cartolài , vrb Definitzione pònnere su númeru a is pàginas (de unu libbru, de àteru) Tradutziones Frantzesu numéroter Ingresu to number the pages Ispagnolu numerar las páginas Italianu numerare le pàgine Tedescu die Seiten numerieren.

carvàre , vrb Definitzione nau de is matas, fàere a carvas, a cambos Sinònimos e contràrios forchidhare, furcaxai Tradutziones Frantzesu se ramifier Ingresu to branch Ispagnolu ramificar, ramificarse Italianu ramificare Tedescu Zweige treiben, sich verzweigen.

carvonàre , vrb Definitzione fàere o manigiare crabone Frases sa sacheta la zughiat su babbu carvonendhe Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu faire du charbon Ingresu to coal Ispagnolu carbonear Italianu fare il carbóne Tedescu Kohle brennen.

cascài , vrb: cascare Definitzione fàere a piegas, a pinnigas, unu trastu a fortza de dhu aprapudhare; cannire, segare unu pagu Sinònimos e contràrios acarrongiai, afrascillonai, aggruncire, apigiare, arruntzai, atavellai, frongire, granculai, iscrafangiai / afilare 1, spistuai Frases su bistiri si cascat sentza de dh'incingiai 2. at cascau un'ossu Ètimu spn. cascar Tradutziones Frantzesu chiffonner Ingresu to wrinkle Ispagnolu arrugar, ajar Italianu gualcire, raggrinzare Tedescu zerknittern.

cascài 1 , vrb: cascare 1, caschiare Definitzione betare o fàere càschidos, po fàmene, po sonnu, o fintzes morindho Sinònimos e contràrios cascajare, cascaredhare, caschidae / mòrrere Maneras de nàrrere csn: cascare s'unu in buca a s'àteru = pentzai is cosas a sa própiu manera; cascare carchi cosa = disigiaidha (ca no si ndi tenit); cascai, -are fàmine = patire, passare fàmine; cascare sa porta = afacai, tambai, acostai sa porta ma chentza dha serrai bèni Frases candu cascamu aici, sa bon'ànima de nonna naràt: Su càschiru de tziu Andriolu!…◊ est caschendu de su fàmini ◊ como sos pópulos cascant che cane gridendhe forte "Cherimus pane!"(P.Mereu)◊ sos mandrones cantant e cascant e tirant de… ancas! ◊ a chini papat a chini cascat 2. si ti ponzo manu a ti mazare mi cascas in ungras! ◊ sas nues no faghent rutare su chelu: pro cussu sa terra est cascandhe ◊ chi sigheus aici nd'eus a cascai de fàmini cust'ierru!…(M.Sanna) 3. custos duos parent essidos dae sa matessi bentre: che cascant s'unu in buca a s'àteru! 4. si no si ponet cuidau a triballare sa binza, zai cascat su binighedhu durche!… Ètimu ltn. cascare Tradutziones Frantzesu bâiller Ingresu to yawn Ispagnolu bostezar Italianu sbadigliare Tedescu gähnen.

cascaredhàre , vrb Definitzione fàere o betare càschidos, fàere sa buca coment'e cascandho Sinònimos e contràrios cascai 1, cascajare Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu bâiller, haleter Ingresu to yawn Ispagnolu bostezar, boquear Italianu sbadigliare, boccheggiare Tedescu gähnen, nach Luft schnappen.

cascaviàre , vrb: cascoviare, coscoviare Definitzione tènnere cascaviu, fàere cascaviu, èssere orróschiu, pèrdere sa passiéntzia / c. s'àinu = arròsciri fintzas a chini de passiéntzia ndi tenit meda o est avesu a baliai totu Sinònimos e contràrios achigulare, aconare, afastiai, annischissai, apibiare, apurrire, arrosci, colloviare, memulare, pibincai, istomacare Frases àendhe dolu de onzi patidore, no ti cascàvies de acunnortare! ◊ candho mi cascàvio de fàghere custa cosa l'arrimo ◊ candho la cascàvias, custa cosa, làssala! ◊ cun custas lamentas tuas cascàvias fintzas s'àinu! Tradutziones Frantzesu ennuyer Ingresu to bore Ispagnolu agobiar, aburrir Italianu annoiare Tedescu langweilen.

caschizàre , vrb Definitzione istare a càschidos, a su casca casca comente faet unu chi tenet fàmene, o chi est sonniu, orróschiu Sinònimos e contràrios cascai 1, caschidae Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu bâiller plusieurs fois Ingresu to yawn again and again Ispagnolu bostezar Italianu sbadigliare ripetutaménte Tedescu wiederholt gähnen.

casigiài , vrb: casizare Definitzione fàere a casu, fàere su casu Terminologia iscientìfica csu Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu faire le fromage Ingresu to make cheese Ispagnolu hacer el queso, quesear Italianu fare il formàggio Tedescu Käse bereiten.

casilàre , vrb Definitzione trebballare chentza s'immarrire meda, a pagu; fàere arrespàrmiu Sinònimos e contràrios palpare / avitare Frases in su traballu s'imbolat a boinu: no si càsilat a nudha! (G.Ruju) 2. su casiladu est totu gualanzu ◊ s'impresa at muntesu trabagliendhe sos giòvanos chi no ant famíllia, ca cun cussos càsilat dinaris Tradutziones Frantzesu se ménager Ingresu to spare oneself Ispagnolu ahorrar fuerzas Italianu risparmiarsi Tedescu sich schonen.