Ditzionàriu in línia
de sa limba e de sa cultura sarda

cagliài , vrb: cagliare, callare, calliai, calliare, chellare, chelliai Definition (intrs.) firmare de foedhare, istare o fàere istare a sa muda, citios / callare a sa muda = abarrai citiu Synonyms e antonyms acaidare, assamudare, atzitare, atzitire, cedae, citire | ctr. faedhare Sentences si bis, de cagliai bonu est chi procuris! ◊ aiat postu sos amigos in frisciolu, bei leaiat gustu e si caglieit mudu ◊ callamila, no mi ndhe sigas mancu a nàrrere! ◊ de faedhare mai no si chellat narendhe male de dogni persone (A.Zedde)◊ como chella a sa muda! ◊ Maistu, faedhos chellare custos chi sunt abboghinandho!◊ càlladi, calla, chi faghes menzus!◊ tue chelladi, isoloriada, e tue, Andrí, setzidi in cue e lassadha cantare a cussa! 2. chellaos chellaos, aiant cominciau a trantzire su fenu pro arribbare a s'àtera bandha Surnames and Proverbs prb: carta cantat e língua càgliat Etymon spn. Translations French se taire English to be silent Spanish callar Italian tacére German verschweigen.

caglientài , vrb: callentai, callentare, cazentare, chellentare Definition giare o fàere caentu in calecunu logu o a calecuna cosa, fàere crèschere sa temperadura: nau de animale fémina, bènnere in more, in calore / callentai is origas a unu = mazare, iscúdere Synonyms e antonyms acalorgiae, acalorire, caentare, cheghentare, iscaentare, iscaldire | ctr. ifridare Sentences est callentendusí in su fogu ◊ su soli callentat meda me in s'istadi ◊ est callentendusí is didus cun su súlidu ◊ pigas unu poghedhu de ollu e dhu callentas ◊ cussu fragu bellu chellentat su nasu e su coro! 2. chi si callentat, cuss'animali, dhi ghetaus su mascu Etymon srd. Translations French chauffer English to heat Spanish calentar Italian riscaldare German wärmen.

cajonàre , vrb: acajonare* Synonyms e antonyms intzimiai Sentences cussu bantzigonzu li cajonat dolimentos mannos Translations French causer, occasionner English to cause Spanish causar, provocar Italian cagionare German verursachen.

calafatài, calafatàre , vrb: calavatare, callifatai, carafatare, caravatare, colivetai, colovetai Definition istangiare, tupare is istampighedhos de sa linna o de àteru (es. de is barcas, carradas e àteru) Synonyms e antonyms imbovai, istagnai Sentences caravatendhe in s'ànima feridas chi tempus no at pótidu cunzare Etymon itl. Translations French calfater English to caulk Spanish calafatear, empegar, embrear Italian calafatare German abdichten.

calamài , vrb: acalamai, calamiai, calemai, callamai, caramai Definition calàresi de su sicore, po mancamentu de abba, de fortzas Synonyms e antonyms acalabiare, allartzanai, allebigiare, allizare, irdebbilitare / ammaculiare, apirchizonare Idioms csn: unu frori caramau, calamiau, follas callamadas = tzédidu, tzédidas de su sicore; c. s'atza = dòrchere, pèrdere s'ata (in suspu, sa capatzidade de s'impònnere, de faedhare) Sentences s'est calemada sa mata 2. gopai Giuanni, bosu gei seis de bon'arratza e no si calamat s'atza che gortedhu arruinau! ◊ seu caramada: no tengu balia de nudha, cun cussu pentzamentu! Etymon srd. Translations French se flétrir, affaiblir, se faner English to dry up, to wither, to weaken Spanish marchitarse Italian appassire, infiacchire German ermatten, welken.

calamistràre , vrb Definition fàere improdhos, calamistros Synonyms e antonyms abbaunzare, aciapuciae, aciarollai, aciorobedhare, afioncai, allarodhai, improdhai, incalamistrare, indrovigare Etymon srd. Translations French gâcher English to mess Spanish chapucear Italian pasticciare German beklecksen.

calandrài , vrb Definition trebballare s'orrobba a calandra Etymon spn. Translations French calandrer English to mangle Spanish calandrar, laminar Italian manganare German mangeln.

calcài , vrb: acracai, calcare, carcai, carcare, cracai, cracare 1, cascare 2 Definition ispínghere de pitzu a bàsciu, fàere pesu de pitzu, mescamente cun is peis; atripare, cúrrere aifatu a ccn. po iscúdere, mossigare e àteru, fintzes iscrocorigare, bociare in iscola Synonyms e antonyms abbarrigare, abbaticare, catigare, incalcare, ischitzare / corpare, fichire, istriulare, perseghire / iscorcorigare Idioms csn: cracai s'àxina = catigare sa ua a fàghere binu; cracai orbaci = iscarchiare; giogai a cracai = a su tene tene, a tènnere; cracare a boghes = abboghinare, itzerriai Sentences Turcus e Morus, che frumi calau, a cuadhu si ghetant, a isproni cracau! ◊ fut cun sa berrita cracada in faci ◊ custu est piriciou cracau me in domu ◊ no fait mancu a papai ambuàcia comenti festus una borta… chi dhus crachint in pràcia, dhus crachint! ◊ gei ndi portat de cambas po cracai, cussu curridori!… 2. chi benit s'esatori, cracadhi ferru! ◊ de diora meda est chi ti nci as cracau in cropus cussa fita manna de civraxu!…◊ crachissinci su didu in buca fintzas a sa gannarotza, ca gei dhi fait efetu! 3. a su gatixedhu, candu bandat a sui, sa mama dhu cracat, ca est istitendidhu ◊ tocat a cracai a perda sa craba, chi si nche istésiat ◊ lah ca ti cracat su sintzu, ca dhoi nd'at meda! ◊ dhoi apu agatau animalis in bíngia e dhus apu cracaus 4. is duus sirbonis ant cracau a si mossiai s'unu cun s'atru 5. cracat a boghes e artzat is manos a chelu: iat bintu su pannu! Etymon ltn. calcare Translations French fouler, tasser English to press Spanish pisar Italian calcare, pigiare German treten.

calcaràre , vrb: carcarare, carcariare, cascarare, cracalai, cracaliai, cracariai Definition fàere cra! cra!, su cantare chi faent is pudhas, is crobos; fàere cascasina? Synonyms e antonyms agrogostiare, cacariare, carcagliare, cocolae, cracaciai, iscrocolliare Sentences sas pudhas sunt calcarendhe ◊ sas pudhas sunt totu bichendhe e cascarendhe a murmutinu ◊ sas pudhas si ponzeint a carcarare pariat pissighíndhelas su matzone ◊ ite faghides in cue, a cascarare che ranas ispetanne s'abba? 2. candho càscarat calchi pudhighina, luego issa est cun s'iscóbulu in manu a mundhare Etymon srd. Translations French caqueter, glousser English to make a din Spanish cacarear Italian schiamazzare, crocchiare German gackern.

calcariàre , vrb Definition su cobèrrere de su pudhu cun sa pudha Synonyms e antonyms insedhai Etymon srd. Translations French féconder English to fertilize (eggs) Spanish gallear Italian gallare (il fecondare del gallo) German befruchten.

calchedhàre , vrb: carchedhare, crachedhare Definition tirare craches, mòvere a cropu is cambas, pistare is peis a terra coment'e protesta Synonyms e antonyms acromai, acumbuai, arrampedhai, arrebbellai, arrebedhai, calchidare, callidare, carcinai, iscumbarare, screnciai Sentences est carchedhendhe che un'ambidha ◊ como chi ti apo in manu so cuntentu, o ti altzes o ti fales o carchedhes! Etymon srd. Translations French regimber English to kick (out) Spanish recalcitrar, cocear Italian ricalcitrare German ausschlagen.

calchidàre , vrb: carchidare, carchitare, caschidare 1, crachidare Definition giare craches, pigare a craches Synonyms e antonyms acalciare, acromai, acumbuai, arrampedhai, arrebbellai, calchedhare, calchizare, callidare, carcinai, iscumbarare, screnciai Sentences s'àinu a bortas càrchidat puru ◊ peri su poledhu càrchidat e órriat ◊ podera bene su pè de s'àinu po lu ferrare: mih chi cràchidat! 2. che cadhos si fuint repellados, alburados e postos a crachidare Etymon ltn. calcitrare Translations French ruer English to kick Spanish cocear, recalcitrar Italian scalciare, ricalcitrare German ausschlagen.

calchizàre , vrb Definition giare craches, pigare a craches Synonyms e antonyms acumbuai, arrampedhai, arrebbellai, calchedhare, calchidare, carcinai, screnciai Etymon srd. Translations French donner des coups de pied, ruer English to kick Spanish cocear Italian scalciare German ausschlagen.

calculài, calculàre , vrb: carculare, craculai Definition pònnere in contu, crèdere o cunsiderare de importu; fàere contos, càrculos matemàticos Synonyms e antonyms cunciberare, sumari / computai, contae, contizare Sentences nemos lu càlculat, a isse, siscuru! ◊ ita est, fémina de craculai cussa puru?! ◊ a s'amigu chi méritat istima devias nessi a isse calculare (A.Casula)◊ intendho chi sos babbais sunt fatendhe a litru intreu: ite ministros de Deu los cherides calculare?! ◊ un'ómine non las càrculat nemmancu, custas istralleras, antzis bi gruspit a supra ◊ a mei no m'iat a èssiri craculau mai nemus Etymon itl. Translations French estimer English to appreciate Spanish calcular, estimar Italian apprezzare, calcolare German schätzen, berechnen.

calendài, calendàre , vrb Definition pònnere, iscríere in su calendàriu is cosas de fàere, is atóbios, e àteru, po ammentu, po dhas fàere sa die diata Synonyms e antonyms addiae, calendarizare Etymon srd. Translations French dater English to date Spanish fechar, datar Italian datare, calendarizzare German datieren.

calendarizàre , vrb Definition pònnere, iscríere in su calendàriu is cosas de fàere, is atóbios Synonyms e antonyms addiae, calendai Translations French dater English to calendarize Spanish calendarizar Italian calendarizzare German einen Terminplan festlegen.

calèschere , vrb Definition erríere a praxere, intostare de s'errisu Sentences su imbetzare no ti daet gustu tale de ndhe calèschere! Etymon ltn. *caleschere Translations French rire à s'en tenir les côtes English to split one's sides laughing Spanish reírse a carcajadas Italian rìdere a crepapèlle German sich tot lachen.

calibbrài, calibbràre , vrb Definition medire e regulare a càlibbru Synonyms e antonyms regulare Translations French calibrer English to gauge Spanish calibrar, medir, aforar (tarare) Italian calibrare German eichen.

calpíre , vrb: acarpire, carfire, carpire, caspire, crapire 1, crapiri Definition passare in mesu de calecuna cosa o cun calecuna cosa, trapassare una cosa; apèrrere una cosa coment'e isperrandhodha, fresare su pane carasu isperrandhodhu a gurtedhu in is oros po istacare is duos pígios; segare is panes de sa pasta cumossada Synonyms e antonyms rúpere, sarcie, sumire / fresai, tzacai Sentences carpiat purpa e ossu su càntigu chi mandhaizis ◊ linna tosta: la podet carpire solu sa bistrale manna ◊ s'abba chi at fatu at carpidu terra meda ◊ carchi tubbu perdindhe at carpidu su muru, sa bòveda ◊ inoghe fit unu buscu de chercos, élighes, rú e mudeju chi azigu bi carpiat sa colora! 2. sas cochidores fint chie sétia in ghenna de furru, chie pronta po carfire in sa prugajola ◊ su pane fit cotu, carfiu, carasau e fatu a piras Etymon ltn. carpere Translations French pénétrer, fissurer English to penetrate Spanish penetrar, hender Italian penetrare, fessurare German durchdringen, eindringen.

caltàre , vrb: caltzai, caltzare, cartare, cartzai, cartzare, cratzai 2 Definition fàere o pònnere iscarpas, cartu (o ferros a peis a is animales), pònnere is mígias; intrare o pònnere acotzu a calecuna cosa po dh'afortigare mescamente in sa parte bàscia, in su pei Synonyms e antonyms imbotai | ctr. iscurtzai Idioms csn: cartare s'arbada, su picu = annúnghere unu bículu de ferru a sa punta cossumida; cartare unu muru = irboidare a tretu tretu su fundhamentu suta de unu muru fràigu fatu prenendhe su bóidu a muru etotu; cartzai de ogus a unu = abbaidàrelu in frimmu, a fitu a fitu, meda; cartàresi suta a ccn. = istrumpaidhu a terra ponendidhu asuta pro dhu iscúdiri Sentences nos cartamus bene, no andhamus iscurtzos, no! ◊ a nois nos cartat su tale mastru ◊ si cratzat e s'iscrutzat ◊ dèu de fillus ndi tèngiu ses e no arrennèsciu mai a dhus cratzai ◊ su frailàgliu devet cartare s'ebba chin ferros novos ◊ custu est su primu cosinzu chi apo cartzau 2. su fundhamentu de custu muru l'amus totu cartadu a bículu bículu pro crèschere s'istàntzia de artària abbassiendhe su pamentu ◊ atzegadu de su fele, si lu at cartadu suta e li at dadu cosa de irbrenugadas 3. commo seus sennoricas e nosi depeus abbituare cartzadas Etymon ltn. calceare Translations French chausser English to put on Spanish calzar Italian calzare German anziehen.