Ditzionàriu in línia
de sa limba e de sa cultura sarda

briàre , vrb: brigai, brigare Definition giare unu certu, una briga, nàrrere cosa a unu, pigare a ccn. a tzérrios o cun arrennegu; nàrrere foedhos malos s'unu a s'àteru, tènnere murrúngiu mannu, a boghes e a gherra puru Synonyms e antonyms abbetiae, aciociai, brigociae, certai, ghirtare, irvapiare, iscancamurrare, pabarotare, trilliare Sentences fiant brighendi prima de cummentzai sa riunioni ◊ a briare chin tecus no bi at gustu ◊ cun sos cumpanzos tuos no ti brighes! ◊ sa mama l'at brigadu, a su pitzinnu, ca fit ora meda in ziru ◊ ci babbu e mama mi brigant tegno passiéncia ◊ aiat brigau s'amigu ca dh'aiat lassau solu ◊ murrunzade ma no bos brighedas!◊ brigadas apare si seis cun sa bighina, chi no dha bio prus in domo tua? 2. dae candho ant brigadu no sunt prus, cussas famíllias, e mancu si faedhant ◊ abbàssiami sas boghes, chi parimus brighendhe! Surnames and Proverbs prb: si unu no cheret duos no brigant Etymon itl. brigare Translations French réprimander, tancer, rabrouer, se disputer, se quereller English to dispute Spanish reprochar, echar la bronca, pelear Italian redarguire, rimbrottare, bisticciare, diverbiare, litigare German ausschelten, streiten.

briconàre , vrb Synonyms e antonyms grangeare, ingannai Translations French séduire English to seduce Spanish seducir Italian sedurre German verführen.

brigliài, brigliàre , vrb: brillai, brillare Definition su èssere lúghidu, su giare o mandhare coment'e lughe meda, pampada, nau de una cosa Synonyms e antonyms grigliare, lúchere, lutzigare, prelliai Sentences brígliat de bonu ardore dogni foghile ◊ giogu de madrepellas totu a intàgliu in sas doradas cordas piús brígliat (Cubeddu)◊ brígliant sas fiamaridas in s'iferru Etymon spn., itl. Translations French briller English to shine Spanish brillar Italian brillare German glänzen.

brincàe, brincài , vrb: abbrincai 1, brincare, brinchiare Definition andhare a brínchidos che a su lèpere, movendhosi faendho su passu prus longu de candho si caminat, artziandhosindhe deunudotu de terra po passare de una parte a s'àtera de ccn. cosa o tretu, po artzare a calecuna cosa (fintzes a cuadhu); calare de artu a terra totu a unu cropu; faendho unu trebballu, lassare calecunu tretu o parte chentza fàere, faendhodhu a tretos / brincare (de logu artu) a pes crobados = cun is peis unius, a manera de pigai su pesu cantu s'unu s'àteru Synonyms e antonyms brinchitare, giancai, saltai, sciampitai / bíncere, ingannai / cambare Sentences no brinches in su tauladu ca faghes tzocos! ◊ su fogu at brincadu fintzas s'istrada ◊ a brincare de artu meda bi at de s'irdoare! ◊ a conca arta cada malu montricu as brinchiau ◊ a bi la faghes a che brincare cussu muru? ◊ brinca a cadhu e curre a bidha! 2. la cumponet a su nessi uguale, prite no bi at mortale chi lu brincat, màssimu si si trincat unu litru de binu ◊ a mie no mi brincas, no! Etymon spn. brincar Translations French sauter English to jump Spanish saltar Italian saltare, balzare, scavalcare German springen, überspringen, einen Sprung tun.

brinchetàre , vrb: brinchidai, brinchidare, brinchietare, brinchitare Definition andhare o istare a brinchidedhos, brincare Synonyms e antonyms brincae, brinchillai, cadraminciare, sciampitai, subesciare Sentences sa pudha passat in carrela brinchitendhe ◊ is angionis funt brinchidendi ◊ custu béciu brínchidat che unu pibitziri ◊ cudhu brínchidat che unu cerbu ◊ càndhero dhi ant giau cussos giogos, su piciochedhu si est postu a brinchidare ◊ candho fustis piciochedhos de deghe o dóighi annos andhaiaus a brinchidare in is muredhos Etymon srd. Translations French sautiller English to hop about Spanish brincar Italian salterellare German hüpfen.

brinchillài, brinchilliài , vrb Definition brincare, istare a brínchidos, a su brinca brinca; si narat fintzes in su sensu de si dha passare chentza male Synonyms e antonyms brinchitare, cadrabudhai, sciampitai, subesciare Sentences su pipiu brinchillat e giogat che un'angionedhu ◊ su pisci brinchílliat ◊ sa piciochedha… ge brinchílliat: gioghendi in cortili est!◊ s'est ingortu e dhi est incrésciru mera: ita naras, ca dhoi at brinchilliau?! 2. po s’ora ge seus a bellixedhu, ge brinchillaus!… Etymon srd. Translations French sautiller English to hop Spanish brincar, retozar Italian saltellare German hüpfen.

brioníre , vrb Definition bogare pigionatzos, cambos noos, nau de is linnas, de naes segadas in tretu grussu Synonyms e antonyms apillonai, brionare, briorare, broculare, brotai, brundhire, incorumedhai, pigionaciare, puzonire / nàschere Sentences sos bentos malos ti ant irratada, ma deves brionire torra! ◊ inue su sole ispalghet grinas de incantu totu brionit e prendhet a oro che pispiadu de càlighe santu (G.Stara) 2. candho iscumparint sas furas e brionit s'onestade torro a bolare ◊ brionit s'aficu Etymon srd. Translations French bourgeonner, pousser des bourgeons English to sprout Spanish brotar, germinar Italian germogliare German sprossen.

brochèra , nf Definition màchina po fàere brochetos de cimentu Translations French machine à blocs (de béton) English machine used to produce cement blocks Spanish máquina para hacer bloques Italian blocchièra German Blockmaschine.

brofolàre , vrb: abbrufulai, brufuai, brufulai, brufulare, brufuliare, bufulai, bunfulae Definition si narat de su búdhidu chi pesat sa pulenta, cosa cagiada, o àtera cosa posta a budhire, nau fintzes in su sensu de birare a fora Synonyms e antonyms abbrodhiare, abbrubudhai, acrocuai, aggargalai, aggorgotai, amprudhiare, atrafudhai, borbogliare, froculare, groggolare, gurgulliare Sentences intendhat, mammai, brufuendi su cafei: currat debressi! ◊ budhat bene sa padedha mia: si s'anzena brúfulat no mi ne impoltat! ◊ in sa forredha, sa cafetera brufúliat istídhigos de cafei faendho fríere sa braja ◊ at agatau su pane aghedandho totu brufuliau de su tianu ◊ sa cuba est brofolandhe 2. fiat brufuendi che unu broticu e cacendi e isturridendi ◊ no m'iscòntzisti, ca seu giai brufuendi! Etymon srd. Translations French bouillonner, gargouiller English to gurgle Spanish gorgotear, borbollar Italian gorgogliare German gurgeln.

brotài, brotàre , vrb Definition su essire o bogare is cambos noos de is matas; su essire fora de s'abba de una vena Synonyms e antonyms afroghedhare, apillonai, brionare, brionire, broculare, brundhire, ibbrotare, incorumedhai, puzonire, rebbrotai / benai, bundhare, tzurruare Sentences est che àlvure chena piús brotare fruas ◊ sas àrbures sunt brotendhe linna noa ◊ bi at unu fiore brotendhe ◊ sas fruedhas sunt brotendhe torra 2. s'abba budhindhe ndhe brotat su bullu dae su labiolu ◊ ndhe brotat de abba frisca, cussa funtana!…◊ li brotaiat su sàmbene dae nares 3. e cantas curreladas ti faghias cantendhe cantu in coro brotaias! ◊ li brotat dae coro s'augúriu prus bellu ◊ incantos divinos brotat sa terra Etymon ctl., spn. Translations French jaillir, prendre sa source, naître English to spring Spanish brotar, manar Italian scaturire German sprossen, quellen.

brugiàre , vrb: abbrugiai, brujare, brusare, brusiare, bruxare Definition passare o fàere a fogu, calare a chinisu sa cosa; perdimentare sa cosa; nau de su chi faet su fritu, sicare sa cosa; pistidhire meda; nau de su cimentu, chi no afortit, no intostat e si sicat a pruine / brusiare s'erva birde = nàrrere male de unu Synonyms e antonyms abbrajare, abbruscare, abburare, afocazare, fruxare / sperditziai Sentences bucas sididas, laras bruxadas ◊ sas matas chi as brujadu t'isetant pro t'impicare! ◊ sa calura de s'istiu brúgiat sa cosa ◊ su sole ruju che a su fogu brúgiat finas sa pedra ◊ si pesesit unu fogu e brusesit su laore ◊ ponet fogu, brusat pasturas e laores e si dha pigat cun sos animales puru! 2. sa limba de cussu pudidinosu brúsiat s'erva birde! Etymon itl. Translations French brûler English to burn Spanish quemar, arder Italian bruciare, àrdere, scottare, ustionare German verbrennen, ausdörren.

brugliàre , vrb: brullai, brullare, brullari, burlai, burlare, burulare Definition nàrrere o fàere brullas, pigare a brullas, siat po erríere e siat, fintzes, po nàrrere calecuna cosa chi si tenet duritu a nàrrere Synonyms e antonyms bufonai, brulletare, chestiare, ciascare, ischeltiare Idioms csn: brulla brullendhe… s'ogru boghendhe = fàghere brullas chi ofendhent, chi faghent dannu; b. a unu = leàrelu a brullas pro l'allegrare, pro lu fàghere a ríere, pro l'istraviare candho est tropu orioladu; cun santos e cun macos no cheret chi si bi brullet = is santus ca meressint arrispetu, is macus ca no cumprendint Sentences cun su tiau no boit a brullai! ◊ torraiant a su rivu ridenne e brullànnesi ◊ invece de ti ndhe burulare, míntemi in parte de sos milliones! ◊ cun macus e cun santus no fait a brullai ◊ no mi brulles ca ndhe apo pagu gana! ◊ issu fut ferenau, ma is amigos no dhu lassànt un'iscuta chentza dhu brullare Translations French railler, plaisanter English to play a trick Spanish bromear Italian burlare German verspotten, aufziehen.

brundèssiri , vrb Definition cumpàrrere o èssere brundhu, de colore Etymon srd. Translations French blondoyer English to turn yellow Spanish ser rubio Italian biondeggiare German blond sein.

bruscàre , vrb: buscai, buscare Definition andhare in crica de calecuna cosa, ma fintzes agatare calecuna cosa, arregòllere, acabidare; atzitzandho is canes si narat in su sensu de aciapare, cassare Synonyms e antonyms arribbuscai, buscaciare, buschedhare, chilcare, coberai, cruscuzare / acatare, cassai, tènnere Sentences su títulu de su líbberu pariat chi bi aiat pótidu bruscare calchi algumentu ◊ su retratu de mamma l'aia bruscadu in sa credentza ◊ su cane ti buscat e ti agatat ue sisiat chi t'imbuses ◊ busca in totu sos chizolos de domo tua una pupiedha e si l'agatas remónila! ◊ andhant buschendhe s'àrvure bona pro bi fàghere linna 2. su pejus fit a buscare su sèmene, ca serbiat pro manicare ◊ miràdelu in suore totu isfatu pro buscare su pane netzessàriu! ◊ gei circas, ma gei buscas puru! ◊ custa cosa l'apo chircada totue ma no ndhe apo buscadu ◊ dinari meda azis buscadu pro sa festa? 3. lah, Murrixedhu, acracadhu! buscamidhu! Etymon spn. Translations French chercher, procurer, trouver English to look for, to find, to procure Spanish buscar Italian cercare, procacciare, trovare, scovare German suchen, besorgen, finden.

brutàre , vrb Definition andhare de su corpus, fàere de bisóngiu, imbrutare de ladamíngiu o fintzes de o cun css. cosa Synonyms e antonyms cacare, permessare / bombitare / abbrutai, acardangiai, imbratare, incadhossai, insodrigai, musucare Sentences tziorcu in s'iscuru si pistat, si gustat, si lubat de isserru e chene brutare no istat (F.Satta)◊ sos meres de su mundhu sunt brutandhe sa vida ◊ sos puzones assuconados costumant a si brutare: finas issos si cagant! 2. est brutandhe su locu chin bustas de pràstica prenas de arga ◊ su bangalarzu si brutat, s'issambentat e s'istrecat Etymon itl. bruttare Translations French déféquer English to defecate Spanish defecar Italian defecare German defäkieren.

bubutàre , vrb Definition murigare, pònnere a tréulu, forrogare Synonyms e antonyms boltulare, corrovai, combutare, farrogai, fodichinare, iforrogare, scorrovonai Sentences in sas tulas abradas fachendhe barbacana bubutandhe sa terra cun sas ungras deo so massaju (G.Piga)◊ est bubutandhe sa chisina chin su chichaju ◊ sos porchedhos sunt bubutandhe sas pisturras a sa sughe Etymon srd. Translations French fouiller English to search Spanish rebuscar Italian frugare, trufolare German stöbern.

buchiài , vrb: abbuchiari, buchiare Definition fàere buchiadas, mòvere sa buca comente faet unu in dificurtade arrespirandho, morindho Synonyms e antonyms acaogare / ispirare 2. su coru miu est giai buchiendi Etymon srd. Translations French haleter English to gasp Spanish boquear Italian boccheggiare German nach Luft schnappen.

budhíre 1, budhíri , vrb: vudhire Definition artzare o pesare su búdhidu comente faet s'abba in istrégiu chi portat fogu asuta; giare un'iscotada a fogu; còere o mantènnere cosa in s'abba budhindho; si narat de su mustu puru, siat candho est in su cupone e siat candho est in sa carrada ma faet ancora ispuma; sentire coment'e abbruxore in sa carre po fogu o àteru Synonyms e antonyms fudhire Idioms csn: iscapai a b., pesare a b. = pesare su bullu, comintzare a budhire; b. a sollenu = a fogu lenu Sentences s'abba no est budhindhe: àrtziali su fogu! ◊ candho s'abba est budhindhe bètache sos macarrones ◊ s'àcua est budhendi a cróculus in sa pingiada ◊ s'erbuzu cheret budhidu, piscadu e cundhidu 2. su binu est budhindhe in sa cuba 3. custu fogu a tropu mi est budhindhe Surnames and Proverbs prb: a fortza de budhiri sa pingiada s'iscrobecat Etymon ltn. bullire Translations French bouillir, fermenter English to boil, to ferment Spanish hervir Italian bollire, lessare, fermentare German sieden, kochen, gären.

bufàe, bufài , vrb: bufare, bufari Definition suspire e ingurtire cosa a brodu, lícuida, o fintzes cosa modhe meda chi si podet fàere coment'e a bufadura (es. ou) o tostada e pitica de ingurtire cun abba; consumare impresse meda; ispèndhere su dinare in cosas de bufare Synonyms e antonyms acirrai, aciumai, bíbere, bufutzare Idioms csn: bufare a ticu ticu, a tzichedhus = itl. centellinare; custa cheret bufada! = tocat a bufai e fai festa pro ccn. cosa andada própiu bèni Sentences bufare abba, late, binu, licore, birra, gafè ◊ in su tzilleri, bufa chi ti bufo, Zuanne contat sas cosas de su disterru ◊ ahi, belledha, custa cheret bufada!◊ si ses a dolore de conca, búfadi una pastilla 2. su dinari chi buscat si lu bufat in binu Etymon srd. Translations French boire English to drink Spanish beber Italian bére German trinken, vertrinken.

bufetàe, bufetài, bufetàre , vrb Definition istare a su bufa bufa, bufare fatuvatu Synonyms e antonyms aciumai, bufedhare, bufutzare Sentences commo chi soe tatau mi nche falo a gamasinu a bufetare ◊ si fit aviendhe chena pagare, ma unu fegone li nerzeit chi unu candho bufetat depet pagare puru ◊ teniat su víssiu de bufetai Etymon srd. Translations French boire English to sip Spanish beber Italian bevicchiare German saufen.