arrogàre , vrb Definition bòllere ammalaògia, faendhosi su barrosu Synonyms e antonyms pertènnere Sentences cussu, candho est a conca de feghe, arrogat, brigat, punghet che un’agu (G.Zazzu).
arrogàu , pps, agt Definition
de arrogai; fatu a orrugos / istrada arrogada = totu a fossos siat a fortza de bi colare mezos graes e siat pro iscavos, triballos
Synonyms e antonyms
chimentau,
secau,
truncadu
| ctr.
intregu
Translations
French
cassé,
brisé
English
broken
Spanish
hecho añicos,
destrozado
Italian
rótto,
infranto
German
zerbrochen.
arroghédhu , nm Definition
min. de arrogu, bículu minore
Synonyms e antonyms
acantighedhu,
acodedhu,
bículu,
bucone,
incuedhu,
mingulitu,
pitzuedhu,
tanchedhu
Translations
French
petit morceau
English
bit
Spanish
trocito
Italian
pezzettino
German
Stückchen.
arroghídu , agt: arruchidu,
arrughidu,
arrughitu Definition
chi portat sa boghe iscannia, sorrogau, chi at pérdiu sa boghe
Synonyms e antonyms
aggargastatu,
arragatzau,
arragau,
sarragau
/
scanniu
Sentences
si est intesu unu tichírriu arroghidu ◊ su preigadore est arrughidu a fortza de faedhare ◊ oe custu puzone si est cagliadu: in sa bula arruchidu est de piantu
2.
tocos nobales de arruchidas campanas allejant solu pro pacu làgrimas e isperas
Etymon
srd.
Translations
French
aphone
English
hoarse
Spanish
ronco,
afónico
Italian
àfono
German
aphonisch.
arroghigiàu , agt Definition chi est totu iscórrios, segau, béciu Synonyms e antonyms istratzolau, irbinarjau, iscorriau, iscorriolau, ispendhuladu Sentences cussu dus portànt su barretu totu arroghigiau.
arròglia arròa
arrogliài, arrogliàre , vrb: arroliai,
arroliare,
arrollai,
arrollare,
arrolliai,
arrolliare,
arrulliari,
orrolliare,
roliai Definition
istare (o fintzes pònnere) a rólliu, a inghíriu, a rodeu de calecuna cosa, de unu logu o fintzes de una chistione, andhare a inghírios, a giru, andhare o istare a inghíriu, istare perdendho tempus, fintzes bènnere
Synonyms e antonyms
arrodeare,
bagamundai,
garronai,
ingiriolai,
zirandhare,
zirare
Idioms
csn:
èssiri arroliau = istare a arrólliu, a fiotu paris; filu ispinau arrolliau = fatu a incropadas mannas tentas apare a manera de impedire o istrobbare a colare; andai arróllia arróllia, arrolla arrolla = istare zirendhe, bagamundai
Sentences
is pillonis funt arroliendi a cedhas ◊ unu crou est arroliendi circhendi àcua ◊ su bendidori arróliat in is arrugas ◊ ses arroliendi de diora…: no circhis contus! ◊ sas cumpanzas l'arrólliant e li fachent festa (N.Mureddu)◊ su sero sa zente si arrolliaiat in su zannile a friscurare ◊ in s'aera comintzeit a si arrolliare custa truma de nues ◊ at a èssi fadiau totu sa dí arrolliendu cun cussa cosa a codhu!
2.
dhoi arróliat coment'e unu murrúngiu de tronus atesu
3.
nci at una pranta arrogliada e fata, fata e arrogliada a picu e picada, picada a picu e bivit in friscu e non sicat mai ◊ sa pobidha fut sétzia arroliada in sa bia cun is bixinus
Etymon
ctl.
rotllar
Translations
French
entourer
English
to go round,
to wander
Spanish
rodear,
vagar
Italian
girare attórno,
gironzolare
German
umlaufen,
umherschweifen.
arrógliu , nm: arróliu,
arrólliu,
arrollu,
rógliu Definition
su istare postos a inghíriu, su andhare a inghíriu de ccn. o de calecuna cosa (e fintzes totu su chi si narat in cumpangia, mescamente a befa, po erríere), is chi faent arróliu; logu tundhu po acorru, fossu a inghíriu de calecuna cosa; cosa fata a posta o a prou chi ponet s'ómine provocau, o pertocau in calecuna cosa, in punna de si difèndhere; genia de giogu chi faent is piciochedhos
Synonyms e antonyms
arrodeu,
rotólliu
/
camarada
Idioms
csn:
pònnere s'arrógliu a unu = dàreli a subra a peràulas, a briga, chircàreli contos de pagare; sartai s'arrólliu = essire dae su límite, fàghere su chi no andhat bene; fai sartai s'arróliu a ccn. = catzarechelu
Sentences
si avertit sa genti ca custu merí nci at un'arrólliu me in pratza ◊ bidiat un'arrólliu de cuatru bestiedhas ◊ cussu no si ammesturat in s'arrógliu nostru ◊ ant fatu s'arróliu pighendi su friscu, me in s'arruga ◊ dhi faiant s'arrólliu arriendi ◊ is pipius acostant a s'arróliu e ascurtant is contus de is mannus
2.
arregordu a mamma sétzia e nosu totus a arróliu abetendi sa figumorisca candu dh'iscroxàt
3.
marru sa terra a sa mata po dhi fai unu bellu arrólliu
4.
is chi ant pérdiu ponint is bardúfulas aintru de un'arróliu po dhas iscudi su bincidori
5.
canno l'at imbénnitu, su tzilleraju deretu li ponet s'arrógliu a li pacare su bufu ◊ si podint ispassiai, ma onestamenti, sentza de sartai s'arrólliu!
Etymon
ctl.
rotlle
Translations
French
cercle,
réunion
English
group
Spanish
rodeo,
corro
Italian
cìrcolo,
cròcchio,
riunióne
German
Kreis,
Gruppe,
Versammlung.
arrogodài arragodài
arrógu , nm: orrogu Definition
donniuna de is partes de una cosa segada, crantu, bículu, ma fintzes parte de unu totu intreu / min. arroghedhu, arroghedhedhu, arroghixedhu; un'arrogu mannu = rujone; arrogu de… = nadu cun arrennegu o a menisprésiu de cosa intrea, de ccn.
Synonyms e antonyms
arruncu,
bículu,
cabone,
cànciu,
filchinida,
istallada,
pitzuedhu,
rucru,
strónciu,
tancu
/
palte,
tretu
Idioms
csn:
tiraindi arrogu = fàghere sa cosa chentza delicadesa peruna; andaisindi a arrogus = nadu de cosa, isparfaruzàresi, andhàreche, istacàresi a cantos; calai a arrogus = nadu de bestimenta, èssere irfata, betza meda, a cantos, cossumida; fai cosa a arrogus e a mússius = a tretos, a iscutas, no totu pínnigu
Sentences
papai un'arrogu de pani, de petza, de casu ◊ poni duus arrogus de linna a su fogu! ◊ pigu un'arrogu de giornali po allúiri su fogu
2.
ant bombardau s’arrogu de mari ananti de sa citadi ◊ po unu bell'arrogu sa costera àrtziat cun d-unu péndinu longu e addasiau (R.Spissu)◊ de su contu nd'apu inténdiu un'arrogu ◊ cun custus arrogus de iscedas si podit fai un'istória ◊ de sa ventana si bit un'arrogu de sa pineta
3.
apu a arrespundi a cust'arrogu de paperi chi mi ant presentau ◊ arrogu de molenti, baidindi! ◊ si dha portamu dèu cuss'arrogu de divisa biat ca si pinnigànt, is itzaracus!…
4.
fai abbellu, ca ndi tiras arrogu! ◊ cussu narat fuedhus chi ti ndi tirant s'arrogu! ◊ a giovunedhu at lassau s'ànima a arrogus me in sartu, pascendi crabas
Translations
French
morceau
English
piece
Spanish
trocito,
pizca
Italian
pèzzo,
brandèllo
German
Stück.
arròi arròali
arròi 1 arròere
arroidòri , agt: orroidori Definition
chi si papat sa cosa, nau de animales, o de abba e àcidos chi atacant minerales e metallos
Etymon
srd.
Translations
French
rongeur,
corrosif
English
corrosive
Spanish
roedor
Italian
roditóre,
corrosivo
German
nagend,
fressend.
arroidúra , nf: roidura Definition
su papíngiu a arrasigadura cun is dentes chi faent unos cantu animales; su papíngiu chi faent s'abba e is àcidos in minerales e metallos
Synonyms e antonyms
arróigu,
arroimentu,
róida
Etymon
srd.
Translations
French
rongement,
corrosion
English
corrosion
Spanish
roedura,
corrosión
Italian
roditura,
corrosióne
German
Fressen.
arròili arròali
arroína , nf, nm: arroinu,
arruina,
arruinu,
arrúnia,
orroina Definition
s'óssidu de su ferru, ossígenu cun ferru; nau in cobertantza, murrúngiu, disacórdiu tra personas; genia de maladia, coment'e orruina, chi ponet a is matas, a sa fògia de su trigu
Synonyms e antonyms
arruíngiu,
arrúngia 1,
orrúngiu
/
bria,
disacórdiu
Sentences
s'arruina de is acious ◊ su ferru si dh'at papau s'arroina
2.
a mimi pagu gei mi nd'importat de is arruíngius insoru!
Surnames and Proverbs
prb:
gortedhu chi segat non ponit arrúnia
Etymon
srd.
Translations
French
rouille
English
rust
Spanish
herrumbre
Italian
rùggine
German
Rost.
arroinàre , vrb: arrovinai,
arruinai,
arruinare,
orroghinare,
roghinare* Definition
fàere dannu a una cosa, a unu, de mala manera, de no ndh’èssere prus bonu
Synonyms e antonyms
abbutinare,
azinare,
derrocai,
derrúere,
dissantarare,
ifasciare,
iscempiai,
isciarrocai,
isciusciai,
istrassare,
istrossare
| ctr.
agiudai
Sentences
tilipirche maltzosu e matiggrogu, tue arroinas dogni cristianu! (P.Masia)◊ a unu massaju, si che li furant sos boes est a l'arruinare
Translations
French
ruiner,
abîmer
English
to ruin
Spanish
arruinar
Italian
rovinare
German
beschädigen.
arroinósu , agt Definition ruinzosu, chi portat orruina, nau de ferru, orruinau / colori a. = de ruinzu Synonyms e antonyms ruinzosu 2. una pudha de colori arroinosu dha naraus murdeghina (G.Pili).