arrogàre , vrb Definizione bòllere ammalaògia, faendhosi su barrosu Sinonimi e contrari pertènnere Frasi cussu, candho est a conca de feghe, arrogat, brigat, punghet che un’agu (G.Zazzu).
arrogàu , pps, agt Definizione
de arrogai; fatu a orrugos / istrada arrogada = totu a fossos siat a fortza de bi colare mezos graes e siat pro iscavos, triballos
Sinonimi e contrari
chimentau,
secau,
truncadu
| ctr.
intregu
Traduzioni
Francese
cassé,
brisé
Inglese
broken
Spagnolo
hecho añicos,
destrozado
Italiano
rótto,
infranto
Tedesco
zerbrochen.
arroghédhu , nm Definizione
min. de arrogu, bículu minore
Sinonimi e contrari
acantighedhu,
acodedhu,
bículu,
bucone,
incuedhu,
mingulitu,
pitzuedhu,
tanchedhu
Traduzioni
Francese
petit morceau
Inglese
bit
Spagnolo
trocito
Italiano
pezzettino
Tedesco
Stückchen.
arroghídu , agt: arruchidu,
arrughidu,
arrughitu Definizione
chi portat sa boghe iscannia, sorrogau, chi at pérdiu sa boghe
Sinonimi e contrari
aggargastatu,
arragatzau,
arragau,
sarragau
/
scanniu
Frasi
si est intesu unu tichírriu arroghidu ◊ su preigadore est arrughidu a fortza de faedhare ◊ oe custu puzone si est cagliadu: in sa bula arruchidu est de piantu
2.
tocos nobales de arruchidas campanas allejant solu pro pacu làgrimas e isperas
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
aphone
Inglese
hoarse
Spagnolo
ronco,
afónico
Italiano
àfono
Tedesco
aphonisch.
arroghigiàu , agt Definizione chi est totu iscórrios, segau, béciu Sinonimi e contrari istratzolau, irbinarjau, iscorriau, iscorriolau, ispendhuladu Frasi cussu dus portànt su barretu totu arroghigiau.
arròglia arròa
arrogliài, arrogliàre , vrb: arroliai,
arroliare,
arrollai,
arrollare,
arrolliai,
arrolliare,
arrulliari,
orrolliare,
roliai Definizione
istare (o fintzes pònnere) a rólliu, a inghíriu, a rodeu de calecuna cosa, de unu logu o fintzes de una chistione, andhare a inghírios, a giru, andhare o istare a inghíriu, istare perdendho tempus, fintzes bènnere
Sinonimi e contrari
arrodeare,
bagamundai,
garronai,
ingiriolai,
zirandhare,
zirare
Modi di dire
csn:
èssiri arroliau = istare a arrólliu, a fiotu paris; filu ispinau arrolliau = fatu a incropadas mannas tentas apare a manera de impedire o istrobbare a colare; andai arróllia arróllia, arrolla arrolla = istare zirendhe, bagamundai
Frasi
is pillonis funt arroliendi a cedhas ◊ unu crou est arroliendi circhendi àcua ◊ su bendidori arróliat in is arrugas ◊ ses arroliendi de diora…: no circhis contus! ◊ sas cumpanzas l'arrólliant e li fachent festa (N.Mureddu)◊ su sero sa zente si arrolliaiat in su zannile a friscurare ◊ in s'aera comintzeit a si arrolliare custa truma de nues ◊ at a èssi fadiau totu sa dí arrolliendu cun cussa cosa a codhu!
2.
dhoi arróliat coment'e unu murrúngiu de tronus atesu
3.
nci at una pranta arrogliada e fata, fata e arrogliada a picu e picada, picada a picu e bivit in friscu e non sicat mai ◊ sa pobidha fut sétzia arroliada in sa bia cun is bixinus
Etimo
ctl.
rotllar
Traduzioni
Francese
entourer
Inglese
to go round,
to wander
Spagnolo
rodear,
vagar
Italiano
girare attórno,
gironzolare
Tedesco
umlaufen,
umherschweifen.
arrógliu , nm: arróliu,
arrólliu,
arrollu,
rógliu Definizione
su istare postos a inghíriu, su andhare a inghíriu de ccn. o de calecuna cosa (e fintzes totu su chi si narat in cumpangia, mescamente a befa, po erríere), is chi faent arróliu; logu tundhu po acorru, fossu a inghíriu de calecuna cosa; cosa fata a posta o a prou chi ponet s'ómine provocau, o pertocau in calecuna cosa, in punna de si difèndhere; genia de giogu chi faent is piciochedhos
Sinonimi e contrari
arrodeu,
rotólliu
/
camarada
Modi di dire
csn:
pònnere s'arrógliu a unu = dàreli a subra a peràulas, a briga, chircàreli contos de pagare; sartai s'arrólliu = essire dae su límite, fàghere su chi no andhat bene; fai sartai s'arróliu a ccn. = catzarechelu
Frasi
si avertit sa genti ca custu merí nci at un'arrólliu me in pratza ◊ bidiat un'arrólliu de cuatru bestiedhas ◊ cussu no si ammesturat in s'arrógliu nostru ◊ ant fatu s'arróliu pighendi su friscu, me in s'arruga ◊ dhi faiant s'arrólliu arriendi ◊ is pipius acostant a s'arróliu e ascurtant is contus de is mannus
2.
arregordu a mamma sétzia e nosu totus a arróliu abetendi sa figumorisca candu dh'iscroxàt
3.
marru sa terra a sa mata po dhi fai unu bellu arrólliu
4.
is chi ant pérdiu ponint is bardúfulas aintru de un'arróliu po dhas iscudi su bincidori
5.
canno l'at imbénnitu, su tzilleraju deretu li ponet s'arrógliu a li pacare su bufu ◊ si podint ispassiai, ma onestamenti, sentza de sartai s'arrólliu!
Etimo
ctl.
rotlle
Traduzioni
Francese
cercle,
réunion
Inglese
group
Spagnolo
rodeo,
corro
Italiano
cìrcolo,
cròcchio,
riunióne
Tedesco
Kreis,
Gruppe,
Versammlung.
arrogodài arragodài
arrógu , nm: orrogu Definizione
donniuna de is partes de una cosa segada, crantu, bículu, ma fintzes parte de unu totu intreu / min. arroghedhu, arroghedhedhu, arroghixedhu; un'arrogu mannu = rujone; arrogu de… = nadu cun arrennegu o a menisprésiu de cosa intrea, de ccn.
Sinonimi e contrari
arruncu,
bículu,
cabone,
cànciu,
filchinida,
istallada,
pitzuedhu,
rucru,
strónciu,
tancu
/
palte,
tretu
Modi di dire
csn:
tiraindi arrogu = fàghere sa cosa chentza delicadesa peruna; andaisindi a arrogus = nadu de cosa, isparfaruzàresi, andhàreche, istacàresi a cantos; calai a arrogus = nadu de bestimenta, èssere irfata, betza meda, a cantos, cossumida; fai cosa a arrogus e a mússius = a tretos, a iscutas, no totu pínnigu
Frasi
papai un'arrogu de pani, de petza, de casu ◊ poni duus arrogus de linna a su fogu! ◊ pigu un'arrogu de giornali po allúiri su fogu
2.
ant bombardau s’arrogu de mari ananti de sa citadi ◊ po unu bell'arrogu sa costera àrtziat cun d-unu péndinu longu e addasiau (R.Spissu)◊ de su contu nd'apu inténdiu un'arrogu ◊ cun custus arrogus de iscedas si podit fai un'istória ◊ de sa ventana si bit un'arrogu de sa pineta
3.
apu a arrespundi a cust'arrogu de paperi chi mi ant presentau ◊ arrogu de molenti, baidindi! ◊ si dha portamu dèu cuss'arrogu de divisa biat ca si pinnigànt, is itzaracus!…
4.
fai abbellu, ca ndi tiras arrogu! ◊ cussu narat fuedhus chi ti ndi tirant s'arrogu! ◊ a giovunedhu at lassau s'ànima a arrogus me in sartu, pascendi crabas
Traduzioni
Francese
morceau
Inglese
piece
Spagnolo
trocito,
pizca
Italiano
pèzzo,
brandèllo
Tedesco
Stück.
arròi arròali
arròi 1 arròere
arroidòri , agt: orroidori Definizione
chi si papat sa cosa, nau de animales, o de abba e àcidos chi atacant minerales e metallos
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
rongeur,
corrosif
Inglese
corrosive
Spagnolo
roedor
Italiano
roditóre,
corrosivo
Tedesco
nagend,
fressend.
arroidúra , nf: roidura Definizione
su papíngiu a arrasigadura cun is dentes chi faent unos cantu animales; su papíngiu chi faent s'abba e is àcidos in minerales e metallos
Sinonimi e contrari
arróigu,
arroimentu,
róida
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
rongement,
corrosion
Inglese
corrosion
Spagnolo
roedura,
corrosión
Italiano
roditura,
corrosióne
Tedesco
Fressen.
arròili arròali
arroína , nf, nm: arroinu,
arruina,
arruinu,
arrúnia,
orroina Definizione
s'óssidu de su ferru, ossígenu cun ferru; nau in cobertantza, murrúngiu, disacórdiu tra personas; genia de maladia, coment'e orruina, chi ponet a is matas, a sa fògia de su trigu
Sinonimi e contrari
arruíngiu,
arrúngia 1,
orrúngiu
/
bria,
disacórdiu
Frasi
s'arruina de is acious ◊ su ferru si dh'at papau s'arroina
2.
a mimi pagu gei mi nd'importat de is arruíngius insoru!
Cognomi e Proverbi
prb:
gortedhu chi segat non ponit arrúnia
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
rouille
Inglese
rust
Spagnolo
herrumbre
Italiano
rùggine
Tedesco
Rost.
arroinàre , vrb: arrovinai,
arruinai,
arruinare,
orroghinare,
roghinare* Definizione
fàere dannu a una cosa, a unu, de mala manera, de no ndh’èssere prus bonu
Sinonimi e contrari
abbutinare,
azinare,
derrocai,
derrúere,
dissantarare,
ifasciare,
iscempiai,
isciarrocai,
isciusciai,
istrassare,
istrossare
| ctr.
agiudai
Frasi
tilipirche maltzosu e matiggrogu, tue arroinas dogni cristianu! (P.Masia)◊ a unu massaju, si che li furant sos boes est a l'arruinare
Traduzioni
Francese
ruiner,
abîmer
Inglese
to ruin
Spagnolo
arruinar
Italiano
rovinare
Tedesco
beschädigen.
arroinósu , agt Definizione ruinzosu, chi portat orruina, nau de ferru, orruinau / colori a. = de ruinzu Sinonimi e contrari ruinzosu 2. una pudha de colori arroinosu dha naraus murdeghina (G.Pili).