A | B | C | D | E | F | G | H | I | J | L | M | N | O | P | R | S | T | TZ | U | V | X | Z
Legenda Incurtzaduras | Legenda Sìmbulos

arrogàre , vrb Definitzione bòllere ammalaògia, faendhosi su barrosu Sinònimos e contràrios pertènnere Frases cussu, candho est a conca de feghe, arrogat, brigat, punghet che un’agu (G.Zazzu).

arrogàu , pps, agt Definitzione de arrogai; fatu a orrugos / istrada arrogada = totu a fossos siat a fortza de bi colare mezos graes e siat pro iscavos, triballos Sinònimos e contràrios chimentau, secau, truncadu | ctr. intregu Tradutziones Frantzesu cassé, brisé Ingresu broken Ispagnolu hecho añicos, destrozado Italianu rótto, infranto Tedescu zerbrochen.

arroghédhu , nm Definitzione min. de arrogu, bículu minore Sinònimos e contràrios acantighedhu, acodedhu, bículu, bucone, incuedhu, mingulitu, pitzuedhu, tanchedhu Tradutziones Frantzesu petit morceau Ingresu bit Ispagnolu trocito Italianu pezzettino Tedescu Stückchen.

arroghídu , agt: arruchidu, arrughidu, arrughitu Definitzione chi portat sa boghe iscannia, sorrogau, chi at pérdiu sa boghe Sinònimos e contràrios aggargastatu, arragatzau, arragau, sarragau / scanniu Frases si est intesu unu tichírriu arroghidu ◊ su preigadore est arrughidu a fortza de faedhare ◊ oe custu puzone si est cagliadu: in sa bula arruchidu est de piantu 2. tocos nobales de arruchidas campanas allejant solu pro pacu làgrimas e isperas Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu aphone Ingresu hoarse Ispagnolu ronco, afónico Italianu àfono Tedescu aphonisch.

arroghigiàu , agt Definitzione chi est totu iscórrios, segau, béciu Sinònimos e contràrios istratzolau, irbinarjau, iscorriau, iscorriolau, ispendhuladu Frases cussu dus portànt su barretu totu arroghigiau.

arròglia arròa

arrogliài, arrogliàre , vrb: arroliai, arroliare, arrollai, arrollare, arrolliai, arrolliare, arrulliari, orrolliare, roliai Definitzione istare (o fintzes pònnere) a rólliu, a inghíriu, a rodeu de calecuna cosa, de unu logu o fintzes de una chistione, andhare a inghírios, a giru, andhare o istare a inghíriu, istare perdendho tempus, fintzes bènnere Sinònimos e contràrios arrodeare, bagamundai, garronai, ingiriolai, zirandhare, zirare Maneras de nàrrere csn: èssiri arroliau = istare a arrólliu, a fiotu paris; filu ispinau arrolliau = fatu a incropadas mannas tentas apare a manera de impedire o istrobbare a colare; andai arróllia arróllia, arrolla arrolla = istare zirendhe, bagamundai Frases is pillonis funt arroliendi a cedhas ◊ unu crou est arroliendi circhendi àcua ◊ su bendidori arróliat in is arrugas ◊ ses arroliendi de diora…: no circhis contus! ◊ sas cumpanzas l'arrólliant e li fachent festa (N.Mureddu)◊ su sero sa zente si arrolliaiat in su zannile a friscurare ◊ in s'aera comintzeit a si arrolliare custa truma de nues ◊ at a èssi fadiau totu sa dí arrolliendu cun cussa cosa a codhu! 2. dhoi arróliat coment'e unu murrúngiu de tronus atesu 3. nci at una pranta arrogliada e fata, fata e arrogliada a picu e picada, picada a picu e bivit in friscu e non sicat mai ◊ sa pobidha fut sétzia arroliada in sa bia cun is bixinus Ètimu ctl. rotllar Tradutziones Frantzesu entourer Ingresu to go round, to wander Ispagnolu rodear, vagar Italianu girare attórno, gironzolare Tedescu umlaufen, umherschweifen.

arrógliu , nm: arróliu, arrólliu, arrollu, rógliu Definitzione su istare postos a inghíriu, su andhare a inghíriu de ccn. o de calecuna cosa (e fintzes totu su chi si narat in cumpangia, mescamente a befa, po erríere), is chi faent arróliu; logu tundhu po acorru, fossu a inghíriu de calecuna cosa; cosa fata a posta o a prou chi ponet s'ómine provocau, o pertocau in calecuna cosa, in punna de si difèndhere; genia de giogu chi faent is piciochedhos Sinònimos e contràrios arrodeu, rotólliu / camarada Maneras de nàrrere csn: pònnere s'arrógliu a unu = dàreli a subra a peràulas, a briga, chircàreli contos de pagare; sartai s'arrólliu = essire dae su límite, fàghere su chi no andhat bene; fai sartai s'arróliu a ccn. = catzarechelu Frases si avertit sa genti ca custu merí nci at un'arrólliu me in pratza ◊ bidiat un'arrólliu de cuatru bestiedhas ◊ cussu no si ammesturat in s'arrógliu nostru ◊ ant fatu s'arróliu pighendi su friscu, me in s'arruga ◊ dhi faiant s'arrólliu arriendi ◊ is pipius acostant a s'arróliu e ascurtant is contus de is mannus 2. arregordu a mamma sétzia e nosu totus a arróliu abetendi sa figumorisca candu dh'iscroxàt 3. marru sa terra a sa mata po dhi fai unu bellu arrólliu 4. is chi ant pérdiu ponint is bardúfulas aintru de un'arróliu po dhas iscudi su bincidori 5. canno l'at imbénnitu, su tzilleraju deretu li ponet s'arrógliu a li pacare su bufu ◊ si podint ispassiai, ma onestamenti, sentza de sartai s'arrólliu! Ètimu ctl. rotlle Tradutziones Frantzesu cercle, réunion Ingresu group Ispagnolu rodeo, corro Italianu cìrcolo, cròcchio, riunióne Tedescu Kreis, Gruppe, Versammlung.

arrogodài arragodài

arrógu , nm: orrogu Definitzione donniuna de is partes de una cosa segada, crantu, bículu, ma fintzes parte de unu totu intreu / min. arroghedhu, arroghedhedhu, arroghixedhu; un'arrogu mannu = rujone; arrogu de… = nadu cun arrennegu o a menisprésiu de cosa intrea, de ccn. Sinònimos e contràrios arruncu, bículu, cabone, cànciu, filchinida, istallada, pitzuedhu, rucru, strónciu, tancu / palte, tretu Maneras de nàrrere csn: tiraindi arrogu = fàghere sa cosa chentza delicadesa peruna; andaisindi a arrogus = nadu de cosa, isparfaruzàresi, andhàreche, istacàresi a cantos; calai a arrogus = nadu de bestimenta, èssere irfata, betza meda, a cantos, cossumida; fai cosa a arrogus e a mússius = a tretos, a iscutas, no totu pínnigu Frases papai un'arrogu de pani, de petza, de casu ◊ poni duus arrogus de linna a su fogu! ◊ pigu un'arrogu de giornali po allúiri su fogu 2. ant bombardau s’arrogu de mari ananti de sa citadi ◊ po unu bell'arrogu sa costera àrtziat cun d-unu péndinu longu e addasiau (R.Spissu)◊ de su contu nd'apu inténdiu un'arrogu ◊ cun custus arrogus de iscedas si podit fai un'istória ◊ de sa ventana si bit un'arrogu de sa pineta 3. apu a arrespundi a cust'arrogu de paperi chi mi ant presentau ◊ arrogu de molenti, baidindi! ◊ si dha portamu dèu cuss'arrogu de divisa biat ca si pinnigànt, is itzaracus!… 4. fai abbellu, ca ndi tiras arrogu! ◊ cussu narat fuedhus chi ti ndi tirant s'arrogu! ◊ a giovunedhu at lassau s'ànima a arrogus me in sartu, pascendi crabas Tradutziones Frantzesu morceau Ingresu piece Ispagnolu trocito, pizca Italianu pèzzo, brandèllo Tedescu Stück.

arròi arròali

arròi 1 arròere

arroidòri , agt: orroidori Definitzione chi si papat sa cosa, nau de animales, o de abba e àcidos chi atacant minerales e metallos Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu rongeur, corrosif Ingresu corrosive Ispagnolu roedor Italianu roditóre, corrosivo Tedescu nagend, fressend.

arroidúra , nf: roidura Definitzione su papíngiu a arrasigadura cun is dentes chi faent unos cantu animales; su papíngiu chi faent s'abba e is àcidos in minerales e metallos Sinònimos e contràrios arróigu, arroimentu, róida Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu rongement, corrosion Ingresu corrosion Ispagnolu roedura, corrosión Italianu roditura, corrosióne Tedescu Fressen.

arróigu , nm Sinònimos e contràrios arroidura, róida Ètimu srd.

arròili arròali

arroiméntu , nm: roimentu Sinònimos e contràrios arroidura, arróigu Ètimu srd.

arroína , nf, nm: arroinu, arruina, arruinu, arrúnia, orroina Definitzione s'óssidu de su ferru, ossígenu cun ferru; nau in cobertantza, murrúngiu, disacórdiu tra personas; genia de maladia, coment'e orruina, chi ponet a is matas, a sa fògia de su trigu Sinònimos e contràrios arruíngiu, arrúngia 1, orrúngiu / bria, disacórdiu Frases s'arruina de is acious ◊ su ferru si dh'at papau s'arroina 2. a mimi pagu gei mi nd'importat de is arruíngius insoru! Sambenados e Provèrbios prb: gortedhu chi segat non ponit arrúnia Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu rouille Ingresu rust Ispagnolu herrumbre Italianu rùggine Tedescu Rost.

arroinàre , vrb: arrovinai, arruinai, arruinare, orroghinare, roghinare* Definitzione fàere dannu a una cosa, a unu, de mala manera, de no ndh’èssere prus bonu Sinònimos e contràrios abbutinare, azinare, derrocai, derrúere, dissantarare, ifasciare, iscempiai, isciarrocai, isciusciai, istrassare, istrossare | ctr. agiudai Frases tilipirche maltzosu e matiggrogu, tue arroinas dogni cristianu! (P.Masia)◊ a unu massaju, si che li furant sos boes est a l'arruinare Tradutziones Frantzesu ruiner, abîmer Ingresu to ruin Ispagnolu arruinar Italianu rovinare Tedescu beschädigen.

arroinósu , agt Definitzione ruinzosu, chi portat orruina, nau de ferru, orruinau / colori a. = de ruinzu Sinònimos e contràrios ruinzosu 2. una pudha de colori arroinosu dha naraus murdeghina (G.Pili).