A | B | C | D | E | F | G | H | I | J | L | M | N | O | P | R | S | T | TZ | U | V | X | Z
Abbreviations Legenda | Symbols Legend

fiàtu fiàdu 1

fiazàre , vrb: viagiai* Definition viagiare, fàere viàgios Synonyms e antonyms biaxai.

fiàzu , nm Definition su andhare de unu logu a s'àteru, un'andhada e una torrada carrandho cosa o faendho misciones; su càrrigu chi si leat, o su tanti de portare, de unu logu a s'àteru Synonyms e antonyms biàgiu, giazu / càrrigu Sentences fatu at a Sarule tres fiazos andhendhe che girau de chervedhu! (T.Ziranu) 2. custu muntone de cosa lu partimus in duos fiazos.

fíba fía

fibadúra , nf: afiladura, filadura Definition su si cannire, filare; isperradura, apertura de muru, de linna o àteru de materiale tostau Synonyms e antonyms abbelta, abbeltura, afilada, filidura, sinnigada, tzacadura 2. s'aconciacóssiu fiat is istampus cun su girabbarchinu, is cancarronis a su fiuverru e po cantu andàt sa fibadura de s'istrexu poniat puntus ◊ su bentu nc'intrat in is filaduras de is fentanas Etymon srd. Translations French fente, fissure English fissure Spanish hendidura Italian fessura German Spalt.

fibài , vrb: afilare 1, filai, filare Definition fàere una filada, una síngia fine che filu (fibadura), ma de segada chi si faet cun cropu, nau prus che àteru de istrégiu fatu de cosa tostada chídrina (imbidru, terra, ma fintzes linnàmene, muru) Synonyms e antonyms abbèrrere, cannire, filiri, frasellare, fresai, iscrafangiai, sacai, scanniri, sinniai Sentences cussu est unu pratu filau ◊ cussa crésia est a murus filaus 2. si fibat su coru, si trúmbulat su sàngui, s'intruat su sentidu, si trobílicat s'ànima (L.Porcedhu) Etymon srd. Translations French fendre English to cleave Spanish hender Italian fèndere German spalten.

fibài 1 , vrb: filai 1, filare 2, filari Definition trebballare o trochigiare lana o àteru po dha fàere a filu de impreare in tessíngiu: si narat fintzes de cosa chi essit grussa; nau in cobertantza, cuncordare calecuna cosa de malu po ccn.; essire coment'e a filos; nau de fémina, abbarrare bagadia Idioms csn: filare a bambu = filare chentza profizare sas enas; filare a crispu = filare profizendhe forte, afissu; filare una fune de zuncu, de cànnau, filare una trobea; filàrela bene (una brulla, un'ingannu, una trampa) = trogai una farrassa manna, fata bèni; filare sa corda a unu = andai a tinu po alcantzai o po isciri ccn. cosa secreta; filai sonnu = drommire Sentences po fàere bella e longa sa soga filaiant totu a sa prantada ◊ in domu biviat fibendu ◊ nendhe nendhe filàt sa betzighedha pubadas mannas de istupa o lana ◊ custas sunt funes de pramma filadas a dópia manu 2. su casu nou filat, daghi lu ponent in su fogu 3. ocannu sos de su comitadu bos l'ant filada bene: custa borta a bois de sa fae s'iscorza! ◊ cussos funt filandho… mancari si che filent fintzes sa frisciura! 4. ti bollu agatai istinghiritza, cara de luna, fibada, allinzada in is pius de trigu Etymon ltn. filare Translations French filer English to spin Spanish hilar Italian filare German spinnen, planen, Fäden ziehen.

fibbía, fíbbia , nf: cíbbia, fribbia, tíbbia Definition una genia de lóriga de metallu, chi acabbat una de is duas bandhas de unu chintórgiu, inue intrat sa coa de sa parte contrària e benit firmada cun su puntu (genia de agúgia chi intrat in d-unu de is istampighedhos de sa coa).

fíbbra , nf Definition genia de filighedhu o ena chi giughent is erbas e is linnas; vena de linnàmene Synonyms e antonyms ena Scientific Terminology rbr.

fibèra , nf: filera Definition cosas meda (fintzes gente) una aifatu de s'àtera a longu a longu: filera de montes, de matas, de nues, de màchinas e àteru; fintzes cosas postas subràbari Synonyms e antonyms arrenghera, cadenale 2, cordu, fila, filare 1, filleri, filerina, giuali, lérina, órdine Sentences miraia sas rúndhines bolendhe a filera ◊ allónghiat is bratzus, a su buju, e nci fait arrui una fibera de pratus de sa mesa ◊ fuit una filera longa de zente comente si ne bidiat de novenantes annanne infatu de su santu ◊ andhabat a puntorju in manos sitziandhe e ghiandhe sa filera de sas béstias ◊ candu arrít dhi bis duas bellas fileras biancas de dentis Etymon ctl. filera Translations French file, série, rangée English line, series Spanish fila, serie, desfile Italian fila, sèrie, sfilata German Reihe, Serie.

fibincítu , nm: filacitu, filicitu Definition agiummai coment'e filu etotu de calecuna cosa, trama, bículu de orrobba chi s'iscórriat (ma si narat fintzes in su sensu de pagu pagu); filus de unga o tzudhas de sos pódhiches: pigighedhu o limbedhu de carre chi si ndhe artzat apresu a is ungas / filicitu de fasolu, de fà = zenia de filu chi sa tega zughet a una bandha, ue si abberit, de su nasedhu a sa punta, e si ndhe bogat innanti de lu còghere; fai a filicitus = bogare a corriolos, irburzare Synonyms e antonyms chirriolu, filliocu, firiolu, pilighitu / bulza / fannuga, filinzone, filiuncu, panarighe, perunga, pibitzili, pilinzone, pilisungra, tanarígia 3. at respustu chena de unu filicitu de timoria Etymon itl. filaccia.

fíbixi , nm: fíliche, fílige, fílighe, fílighi, fíligi, fílixi, físcibi, fixi Definition genia de erba a costa fine ma forte chi faet mescamente in logu a cara a nord in montes e chi candho essit giughet sa punta acancarronada / genias de fílighe: cabadhinu (Pteridium aquilinum), fémina (Athyrium filix-femina), màsciu (Dryopteris filix-mas, Pteridium aquilinum), cérbinu (Polypodium vulgare), ladu (Phyllis sagittata), mannu (Osmunda regalis)/ genia de frastimu: ancu portent sas manos che fílighe naschindhe! = is manus acancarronadas!; casu in fíligi = preta frisca imboligada cun foza de fílighe intro de unu pannitzu e posta a sucutare apicada: si mànigat sa die etotu Synonyms e antonyms fígili / ttrs. fírigu Sentences s'at fatu unu tedile de fílighe a modhita ◊ dhoi at fílixi in s'oru de s'arriu Scientific Terminology rba, Asplenium adiantum-nigrum, Athyrium filix-femina Etymon ltn. filice(m) Translations French fougère English fern Spanish falzia negra, culantrillo negro Italian félce German Schwarzer Milzfarn, Frauenfarn.

fíca , nf, nm: frica 1, fricu 1 Definition genia de ingestu chi si faet ponendho su pódhighe mannu in mesu de is àteros primos duos a púngiu serrau e ispudandho in su matessi tempus dispretziandho a ccn. o calecuna cosa de mala manera Synonyms e antonyms sicas Idioms csn: fai is ficas; fàchere sas ficas in buzaca = a traitoria; a ficas fatas = fendi is ficas Sentences dhi dexit che sa fica in s'ogu ◊ a sa pòvera li faghent sa fica e s'est bella passat pro fea! ◊ at fatu sas fricas cun ambas manos a bia a Castedhu inuve est sa Regione ◊ cussu púntziat milli afetos, ma ti fachet sas ficas in buzaca! ◊ sos de Orune fachent sos fricos Etymon itl. fica.

ficàda , nf Definition su ficare; su ndh'èssere ficadu, istrantagiau, prantau; genia de camminu in logu malu, in costera, fatu de dhue pòdere passare carru, tratore, màchina / no intrat in f. (nau de unu) = no intrat in cuadernu, no arrexonat, fait s'abbetiosu; pònnere in f. carchi cosa = torrai a incarrerai, a fai camminai, a bíviri Synonyms e antonyms arritzada, pesada, strantaxada / alciada, altzadòglia, ampuada, muntada, picada, pigadorza | ctr. sétida / cabada Sentences sa ficada chi si ndhe at fatu ndh'as bidu, tue, de zente fuindhe!… 2. trazant una rughe in ficada pedrosa e abbadrina ◊ custu prozetu est nàschiu cun s'iscopu de torrare a pònnere in ficada sa limba sarda Scientific Terminology slg. Etymon srd. Translations French piste English track Spanish pista Italian pista German Pfad.

ficadósu , agt: figadosu, fidigosu Definition chi giughet figau meda, nau de gente po su coràgiu meda chi tenet Synonyms e antonyms alientosu, animosu, coragiosu, coragiudu, coribilosu, corosu | ctr. timarosu, timicosu, timigiolu Sentences sas féminas piús fidigosas si auneint totu umpare e andheint a su re Etymon srd.

ficàdu , pps, agt Definition de ficare; postu istrantagiau, prantau in terra, o fintzes chi no est ciciu; nau de unu, chi s'intendhet bene e no est prus in letu Synonyms e antonyms fichidu, istantàrgiu, pesadu, reu, ritzu | ctr. corcau Idioms csn: èssere ficadedhu = biatzu; a sa ficada = a sa ritza, istrantaxus 2. dórmini nudas, pienas de sazos, sas àrvures: ficados barrasolos inue lentos bolos si pasant de ideas (F.Sechi)◊ apo dimandhadu a una zovanedha chi bi aiat ficada in sa zanna 3. totu custu tempus mamma istaiat male, ma como za est ficadedha! Translations French bien droit English up-right Spanish erguido, erecto Italian erètto (in piedi) German errichtet, aufrecht.

fícadu , nm: fícatu, fídigu, figadu, fígadu, figau, fígodo, fígudu, ícatu Definition sa gràndhula prus manna de totu sa carena, in colore de castàngia, a destra asuta de su prumone, in bentre: bogat su fele e digirit su grassu, produet proteinas, ndhe arregollet cosa toscosa de su sàmbene / a./c. dhue at maneras de nàrrere chi dhu faent plurale / su fídigu (o mela) de sa manu = sa prupa grussa asuta de su primu ossu de su pódhighe mannu, a sa parte de sa pranta Idioms csn: sas alas de su fígadu = itl. lòbi; èssiri de malus figaus = istare male de saludu; a contu de fícados = contendi cantus seus, cantus funt; èssere cun su fídigu in dentes = arrennegau meda, cherpendi de su feli; fai una cosa a crepu de figau, a crepus de figau = a malaggana, ammarolla, mancari crebes/crebet; figau aperdixedhau = a nodighedhos coment'e predighedhas, malàidu Sentences su bufonzu a tropu li at guastu su fígadu ◊ su fígadu de su porcu est bonu a manigare fintzas crú, caente ◊ su figau de su procu est bellu arrustiu cun sa napa 2. a mimi no mi ndi nareis de custas cosas, ca mi unfrant luegu is figaus! ◊ bidèndhelu cun su fídigu in dentes lu preguntat ite dimónios aiat ◊ dèu ti nau ca eja mancai a crepus de figau! ◊ dhu fais aposta po fai unfrai is figaus a is àturus! Scientific Terminology crn Etymon ltn. ficatum Translations French foie English liver Spanish hígado Italian fégato German Leber.

ficàntzia , nf: aficàntzia* Definition incuru, interessamentu chi si ponet in su fàere, e tandho fintzes ibertu, isperàntzia de unu arresurtau Synonyms e antonyms aficu, iscetu Sentences poníndhebbi unu pagu de ficàntzia, sas pitzinnas ant imparadu a nadare.

ficàre , vrb Definition pesare, pònnere istrantagiau, prantau, pesaresindhe istrantàgiu, pesaresindhe de letu sanandho de ccn. maladia Synonyms e antonyms arritzare, fichire, istantargiai, pesai, pònnere, sanai | ctr. crocai, incruai Idioms csn: ficare de renes = andai mellus, assusai, tènniri prus pagu abbisòngius; ficare simpatia, ódiu a unu = ghetai, pònnere, àere, muntènnere simpatia, ódiu a unu; ficare che preneta = incravai de no si mòviri prus; ficare dentes a una cosa = intràreli dentes, resessire a la segare a dentes, a ndhe istacare unu mossu Sentences ficadindhe ritzu, ca corcadu no andhat bene a fàghere custa cosa! ◊ ficare unu furcarzu, unu rocu, puntzas in su muru ◊ si l'at cotadu suta, gherrendhe, e li at ficadu sos benugros in mata 2. una die non ficheis piús e nos lasseis pro sempre ◊ gasi giompant a cras e chi si fichent! ◊ si fico dae letu isto in terra frundhidu Translations French ériger, enfoncer, s'élever English to erect, to hammer, to get up Spanish erigir, hincar, levantarse Italian erìgere, conficcare, alzarsi German errichten, einschlagen, aufstehen.

ficàrju , nm Definition logu prantau a figos, inue dhue at matas meda de figu Synonyms e antonyms fighera, fighizola Scientific Terminology slg Etymon srd. Translations French figuerie English fig garden Spanish higueral Italian ficàia German Feigenhain.