traèssa , nf: traversa,
travessa,
tressa,
truessa Definition
css. cosa posta o fata de traessu, a istúturu (in su sensu destra/manca in raportu a ananti/apalas): orrugu de linna, ferru, muru o àteru; fintzes tretu in mesu de duas puntas de monte po passare de una bandha a s'àtera; cosa in contràriu
Synonyms e antonyms
istanca,
taulone,
travedha
/
murallone
Sentences
in su palinzu bi amus fatu traessas pro fàghere iscra a ortu ◊ su fundhu de su carru est a traessas ◊ sa sedha, pro muntènnere sos duos arcos, zughet traessas ◊ sa truessa de su stàuli, is truessas de sa ferrada
3.
si ti bollit cussa, po nosu non ci funt travessas!
Etymon
ltn.
tra(n)sversa
Translations
French
entretoise,
barrage
English
crossbar,
blockage
Spanish
travesaño,
barrera
Italian
travèrsa,
sbarra,
sbarraménto
German
Querbalken,
Absperrung.
traessàda , nf Definition su traessare, su passare de una bandha a s'àtera de unu logu Synonyms e antonyms rucrada, zampada Sentences una bolta, in d-una traessada in sa nae Ólbia-Civitavécchia, li fit capitadu de dividire sa cabbina cun àtere Etymon srd.
traessài , vrb: atraessare,
traessare,
traversai,
traversare,
travessai,
travessare,
tressai,
tressare Definition
passare a istúturu, passare in d-unu logu o in d-una cosa andhandho de una bandha a s'àtera, passare in mesu, istare in giru, pònnere in mesu fintzes a istrobbu, a intzegu; acapiare, passare lobos de cosa po acapiare
Synonyms e antonyms
aggrucare,
atravigare,
atreminare,
atruessai,
ruciare,
tressiri
/
atrociai,
liai,
prèndhere
Sentences
un'istella che coa de fogu traessat s'aera ◊ traessendhe unu frúmene ch'est rutu su ponte ◊ fustei no si tressit in mesu! ◊ de candu ses tressendudí in mesu de peis!…◊ candu si dhui tressat su diàulu isciúsciat totu ◊ acanta de s'arriu si est tressau unu e si ndi est atzicada
2.
portat truncus tressaus cun funis e filu de ferru ◊ po guvernai nci bolit fortza e coru firmu ca est genti mala a tressai ◊ ti bollu tressai in su tzugu una cannaca
Etymon
ltn.
tra(n)sversare
Translations
French
traverser,
parcourir
English
to run through
Spanish
cruzar,
recurrir
Italian
attraversare,
percórrere
German
durchlaufen.
traessàle , nm Definition
bentu isolocu, chi benit intr'e levante e mesudie
Synonyms e antonyms
isolocu 1,
solopu
Scientific Terminology
tpm
Translations
French
sirocco
English
sirocco
Spanish
siroco
Italian
sciròcco
German
Schirokko.
traessàlza , nf Definition
pígiu de carre, músculu, postu a istúturu a mesania de sa carena chi, tra sa càscia e sa bentre, aintru, ispartzit su coro e is prumones apitzu (o a sa parte de sa conca in animales a bàtoro peis) de totu s'àteru asuta (o a sa parte de is cúmburos); in logu de monte, in terrenu trebballau (es. bogau a bíngia), birada, tretu de terrenu unu pagu prus ciciu comente arresurtat faendho muru in paris a istúturu
Synonyms e antonyms
parasàmbene
2.
tiu Zusepe fuit in sa traessalza prus alta de su campusantu
Scientific Terminology
crn
Translations
French
diaphragme
English
diaphragm
Spanish
diafragma
Italian
diaframma
German
Diaphragma.
traessàre traessài
traessàrzu , agt, nm Definition chi faet trevessuras, dannos, chi est malu; bentu fridu Synonyms e antonyms traessu Sentences su mese de santandria est unu mese traessarzu cun bentos e traschias Etymon ltn. tra(n)sversarius.
traessíle , nm: travessile, tressili Definition travedha de su banchitu, posta de traessu a grughe cun àtera; travedha de rinfortzu in is peis de una mesa; in s'arau, s'arredrau, orrugu de linna chi poderat is origas allobadas a daesegus / min. traessiledhu: orrugu de linna bullonau acostau, a sa parte de fora, a s'istampu ue, in is taulones de su carru, intrant is cannelas de is gerdas Etymon srd.
traéssu , agt, nm: traversu,
travessu,
tressu,
trevessu,
truessu Definition
chi est postu a istúturu, fintzes cosa chi si ponet inue si passat, a istrobbu; nau mescamente de unu po su fàere, sa manera de pentzare o àteru, chi o chie afilat a trotu, no iscurtat cossígiu perunu, no faet cunforma a s'arrexone, a su giustu, a comente andhat méngius
Synonyms e antonyms
arrevésciu,
bizarrosu,
rebelde,
rebessu,
solàsticu
/
doltu,
tostorrudu,
traessarzu
| ctr.
daretu
/
achistiadu,
arrejonadu,
giudisciosu
Idioms
csn:
andai o èssiri a trevessu = andhare perilloi perillai, istare in ziru, tràstama tràstama; fai fillus a trevessu = cun s'una e cun s'àtera, cun àteras féminas (o cun àter’ómine); trebiri a pei trevessu = a pes fadhidos (betendhe sa trobea a unu pè de nanti e a unu de segus ma de s'ala contrària); fai camminu travessu = iscassiare e cambiare caminu; a truessu, de truessu, de traessinu = de rugadis; segai de tressu a unu = faedhare male, irbrunchiare a unu; a trotu e a traessu = a dortu e a rugadis, de donzi manera; a tressu = a un'imboe, a corru, andhendhe e miminendhe; trevessu che sa linna mala, che un'arroda = chi andhat a dortu meda, chi no afilat nudha; fai a su travessu de… = a su contràriu, a su revessu de…; pònnere una cosa a travessu = a s'imbesse; muru traessu = traessa
Sentences
at pigau una bia truessa
2.
s'animale traessu no tzucat, abbarrat prantau arregoglindhe sos cropos ◊ nemos ti perdonat, de cantu ses travessa! ◊ s'ómini trevessu no dhu ponit in carrera ni Deus e ni santus ◊ est zente travessa at su coro duru ◊ sa dessisione furiosa naschet travessa ◊ cussos arregionant a traessu!
3.
temporadas a trotu e a traessu fint gioghitos pro me ◊ sa tendina fut ghetara a longu e a tressu ◊ si dhi fut postu de truessu in su gúturu e no dh'iat ingurtiu ◊ prima de andai a un'abbogau fiat sempri a trevessu, timendi ◊ fusteti est fadendu a su travessu de su chi depit ◊ custu andhandho poniat a su cuadhu sa ferradura a travessu e faiat finta de èssere benindho
Etymon
ltn.
tra(n)versus
Translations
French
transversal,
idiot
English
crosswise,
fool (ish)
Spanish
transversal,
necio
Italian
travèrso,
stólto
German
querliegend,
Quere,
dumm.
trafajòni trabajòni
trafanàre , vrb Synonyms e antonyms tramassai.
trafanéri , agt, nm Definition chi o chie ordimíngiat calecuna cosa a dannu de s'àteru, a trampa, a iscúsiu Synonyms e antonyms imbodhicheri, inzomadore, trampaneri, trancamallosu.
traficài trabicàre
tràficu , nm: tràfigu Definition movimentu mannu de gente e mescamente de mezos de trasportu, màchinas, trenos e àteru.
tràficu 1 , nm: tràvigu 1 Synonyms e antonyms calàbriche*, calàbriu, calarígiu, coàrviu Scientific Terminology mt, Crataegus monogyna.
trafigàre trabicàre
tràfigu tràficu
trafúciu trabútzu
tràga , nf, nm: tragu Definition
dispraxere mannu
Synonyms e antonyms
amalgura,
amargori
/
cadha
Sentences
dae su càlighe de su mudímine chi ndhe birat disisperu li conto làgrimas de tragos cundhidos cun fele (L.Brozzu)◊ sufrit finas a morte dies de tragu e de dolu ◊ olvida sos tragos de sa malasorte! ◊ ahi, mi das tragos: mi acusas chi ti apo s'amore afaltzadu! ◊ li do tragos e malu passare ◊ pro tenner fizos medas, mezus pagos: ma mezus nudha, pro no tenner tragos! (Moretti)◊ proesit tragu mannu ca fit vint'annos chi no lu bidiat
2.
aite a li ammentare cussas cosas chi piús de tragas de fele no li podent dare?
Etymon
spn.
trago
Translations
French
amertume,
chagrin
English
sadness
Spanish
amargura
Italian
amarézza,
dispiacére
German
Traurigkeit,
Bedauern.