traèssa , nf: traversa,
travessa,
tressa,
truessa Definizione
css. cosa posta o fata de traessu, a istúturu (in su sensu destra/manca in raportu a ananti/apalas): orrugu de linna, ferru, muru o àteru; fintzes tretu in mesu de duas puntas de monte po passare de una bandha a s'àtera; cosa in contràriu
Sinonimi e contrari
istanca,
taulone,
travedha
/
murallone
Frasi
in su palinzu bi amus fatu traessas pro fàghere iscra a ortu ◊ su fundhu de su carru est a traessas ◊ sa sedha, pro muntènnere sos duos arcos, zughet traessas ◊ sa truessa de su stàuli, is truessas de sa ferrada
3.
si ti bollit cussa, po nosu non ci funt travessas!
Etimo
ltn.
tra(n)sversa
Traduzioni
Francese
entretoise,
barrage
Inglese
crossbar,
blockage
Spagnolo
travesaño,
barrera
Italiano
travèrsa,
sbarra,
sbarraménto
Tedesco
Querbalken,
Absperrung.
traessàda , nf Definizione su traessare, su passare de una bandha a s'àtera de unu logu Sinonimi e contrari rucrada, zampada Frasi una bolta, in d-una traessada in sa nae Ólbia-Civitavécchia, li fit capitadu de dividire sa cabbina cun àtere Etimo srd.
traessài , vrb: atraessare,
traessare,
traversai,
traversare,
travessai,
travessare,
tressai,
tressare Definizione
passare a istúturu, passare in d-unu logu o in d-una cosa andhandho de una bandha a s'àtera, passare in mesu, istare in giru, pònnere in mesu fintzes a istrobbu, a intzegu; acapiare, passare lobos de cosa po acapiare
Sinonimi e contrari
aggrucare,
atravigare,
atreminare,
atruessai,
ruciare,
tressiri
/
atrociai,
liai,
prèndhere
Frasi
un'istella che coa de fogu traessat s'aera ◊ traessendhe unu frúmene ch'est rutu su ponte ◊ fustei no si tressit in mesu! ◊ de candu ses tressendudí in mesu de peis!…◊ candu si dhui tressat su diàulu isciúsciat totu ◊ acanta de s'arriu si est tressau unu e si ndi est atzicada
2.
portat truncus tressaus cun funis e filu de ferru ◊ po guvernai nci bolit fortza e coru firmu ca est genti mala a tressai ◊ ti bollu tressai in su tzugu una cannaca
Etimo
ltn.
tra(n)sversare
Traduzioni
Francese
traverser,
parcourir
Inglese
to run through
Spagnolo
cruzar,
recurrir
Italiano
attraversare,
percórrere
Tedesco
durchlaufen.
traessàle , nm Definizione
bentu isolocu, chi benit intr'e levante e mesudie
Sinonimi e contrari
isolocu 1,
solopu
Terminologia scientifica
tpm
Traduzioni
Francese
sirocco
Inglese
sirocco
Spagnolo
siroco
Italiano
sciròcco
Tedesco
Schirokko.
traessàlza , nf Definizione
pígiu de carre, músculu, postu a istúturu a mesania de sa carena chi, tra sa càscia e sa bentre, aintru, ispartzit su coro e is prumones apitzu (o a sa parte de sa conca in animales a bàtoro peis) de totu s'àteru asuta (o a sa parte de is cúmburos); in logu de monte, in terrenu trebballau (es. bogau a bíngia), birada, tretu de terrenu unu pagu prus ciciu comente arresurtat faendho muru in paris a istúturu
Sinonimi e contrari
parasàmbene
2.
tiu Zusepe fuit in sa traessalza prus alta de su campusantu
Terminologia scientifica
crn
Traduzioni
Francese
diaphragme
Inglese
diaphragm
Spagnolo
diafragma
Italiano
diaframma
Tedesco
Diaphragma.
traessàre traessài
traessàrzu , agt, nm Definizione chi faet trevessuras, dannos, chi est malu; bentu fridu Sinonimi e contrari traessu Frasi su mese de santandria est unu mese traessarzu cun bentos e traschias Etimo ltn. tra(n)sversarius.
traessíle , nm: travessile, tressili Definizione travedha de su banchitu, posta de traessu a grughe cun àtera; travedha de rinfortzu in is peis de una mesa; in s'arau, s'arredrau, orrugu de linna chi poderat is origas allobadas a daesegus / min. traessiledhu: orrugu de linna bullonau acostau, a sa parte de fora, a s'istampu ue, in is taulones de su carru, intrant is cannelas de is gerdas Etimo srd.
traéssu , agt, nm: traversu,
travessu,
tressu,
trevessu,
truessu Definizione
chi est postu a istúturu, fintzes cosa chi si ponet inue si passat, a istrobbu; nau mescamente de unu po su fàere, sa manera de pentzare o àteru, chi o chie afilat a trotu, no iscurtat cossígiu perunu, no faet cunforma a s'arrexone, a su giustu, a comente andhat méngius
Sinonimi e contrari
arrevésciu,
bizarrosu,
rebelde,
rebessu,
solàsticu
/
doltu,
tostorrudu,
traessarzu
| ctr.
daretu
/
achistiadu,
arrejonadu,
giudisciosu
Modi di dire
csn:
andai o èssiri a trevessu = andhare perilloi perillai, istare in ziru, tràstama tràstama; fai fillus a trevessu = cun s'una e cun s'àtera, cun àteras féminas (o cun àter’ómine); trebiri a pei trevessu = a pes fadhidos (betendhe sa trobea a unu pè de nanti e a unu de segus ma de s'ala contrària); fai camminu travessu = iscassiare e cambiare caminu; a truessu, de truessu, de traessinu = de rugadis; segai de tressu a unu = faedhare male, irbrunchiare a unu; a trotu e a traessu = a dortu e a rugadis, de donzi manera; a tressu = a un'imboe, a corru, andhendhe e miminendhe; trevessu che sa linna mala, che un'arroda = chi andhat a dortu meda, chi no afilat nudha; fai a su travessu de… = a su contràriu, a su revessu de…; pònnere una cosa a travessu = a s'imbesse; muru traessu = traessa
Frasi
at pigau una bia truessa
2.
s'animale traessu no tzucat, abbarrat prantau arregoglindhe sos cropos ◊ nemos ti perdonat, de cantu ses travessa! ◊ s'ómini trevessu no dhu ponit in carrera ni Deus e ni santus ◊ est zente travessa at su coro duru ◊ sa dessisione furiosa naschet travessa ◊ cussos arregionant a traessu!
3.
temporadas a trotu e a traessu fint gioghitos pro me ◊ sa tendina fut ghetara a longu e a tressu ◊ si dhi fut postu de truessu in su gúturu e no dh'iat ingurtiu ◊ prima de andai a un'abbogau fiat sempri a trevessu, timendi ◊ fusteti est fadendu a su travessu de su chi depit ◊ custu andhandho poniat a su cuadhu sa ferradura a travessu e faiat finta de èssere benindho
Etimo
ltn.
tra(n)versus
Traduzioni
Francese
transversal,
idiot
Inglese
crosswise,
fool (ish)
Spagnolo
transversal,
necio
Italiano
travèrso,
stólto
Tedesco
querliegend,
Quere,
dumm.
trafajòni trabajòni
trafanàre , vrb Sinonimi e contrari tramassai.
trafanéri , agt, nm Definizione chi o chie ordimíngiat calecuna cosa a dannu de s'àteru, a trampa, a iscúsiu Sinonimi e contrari imbodhicheri, inzomadore, trampaneri, trancamallosu.
traficài trabicàre
tràficu , nm: tràfigu Definizione movimentu mannu de gente e mescamente de mezos de trasportu, màchinas, trenos e àteru.
tràficu 1 , nm: tràvigu 1 Sinonimi e contrari calàbriche*, calàbriu, calarígiu, coàrviu Terminologia scientifica mt, Crataegus monogyna.
trafigàre trabicàre
tràfigu tràficu
trafúciu trabútzu
tràga , nf, nm: tragu Definizione
dispraxere mannu
Sinonimi e contrari
amalgura,
amargori
/
cadha
Frasi
dae su càlighe de su mudímine chi ndhe birat disisperu li conto làgrimas de tragos cundhidos cun fele (L.Brozzu)◊ sufrit finas a morte dies de tragu e de dolu ◊ olvida sos tragos de sa malasorte! ◊ ahi, mi das tragos: mi acusas chi ti apo s'amore afaltzadu! ◊ li do tragos e malu passare ◊ pro tenner fizos medas, mezus pagos: ma mezus nudha, pro no tenner tragos! (Moretti)◊ proesit tragu mannu ca fit vint'annos chi no lu bidiat
2.
aite a li ammentare cussas cosas chi piús de tragas de fele no li podent dare?
Etimo
spn.
trago
Traduzioni
Francese
amertume,
chagrin
Inglese
sadness
Spagnolo
amargura
Italiano
amarézza,
dispiacére
Tedesco
Traurigkeit,
Bedauern.