tàju tàgiu
taladràre , vrb Definition
púnghere, passare de parte a parte
Synonyms e antonyms
ifertzire,
istampai,
patungi,
pertuntare,
pertusai
Sentences
toco coment'e ispinas chi mi lantant ruendhe candho taladrat sa dólima in sa carre ◊ unu gridu puntziudu mi taladrat donzi pizu de carre (G.Orgolesu)◊ sos giaos ant taladradu a Gesús sos pes e sas manos
Etymon
spn.
taladrar
Translations
French
transpercer
English
to transfix
Spanish
traspasar
Italian
trapassare
German
durchbohren.
talaèrta , nf Definition genia de animaledhu, de diferentes colores e mannària, chi camminat illascinandho cun sa bentre, ma portat bàtoro farrancas puru, una coa longhita: che a s'àtera arrasia, faet is oos Synonyms e antonyms agilestru, atalighelte, bidroni, cabexeta, cargileta, colovredha, coxueta, gilestra, lucesti, sintzirigheta, tilicherta*, tzorompis Scientific Terminology anar, podarcis sicula cettii, p. tiliguerta tiliguerta, p. t.ranzii, archaeolacerta bedriagae sardoa, a.b.paessleri, a.b.ferrerae, algyroides fitzingeri.
talanàssu , nm Definition best'e pedhi, pedhe conciada cun sa lana, de pònnere (s'ómine) coment'e una giacheta Synonyms e antonyms aciamarra, berbechina, besti Scientific Terminology bst.
talànga , nm Definition iscarpa bècia.
talaósu , agt Definition chi in sa pedhe est totu a pintirighinos, a marchighedhos piticos a bisura de pódhine o talau Synonyms e antonyms neadu, pibirinosu, trighinedhu Etymon srd.
talarànu tadharànu
talassemía , nf Definition maladia connota meda in Sardigna: est sa forma grave de sa microcitemia Scientific Terminology mld.
talàu, tàlau , nm: telau Definition
de sa farra, pruschetotu de su trigu, sa parte prus grussa, sa parte de fora de su granu
Synonyms e antonyms
bilinzone,
chilinzone,
elinzone,
frúfere,
gràngia,
linzone,
mussu,
podhi,
russarza
/
cdh. brinnu
Sentences
farina de tiàulu, narat su díciu, si boltat in telau ◊ pro s'àinu teniat provistas de telau ◊ su telau s'impitaiat pro addescu de pudhas e mannales ◊ su pudhu fit abbetuau a su telau impastau
Etymon
srdn.
Translations
French
son,
mouture
English
bran
Spanish
salvado
Italian
crusca
German
Kleie.
tàlcu , nm: tarcu Definition genia de pedra bianca, modhe (su minerale prus modhe in natura): in Sardigna si agatat pruschetotu in is sartos de Orane Synonyms e antonyms predamodhe, sinnadorza Scientific Terminology mnr.
taldíu , agt, avb: tardiu, tradiu Definition chi faet a trigadiu, tempus prus agoa; tempus ainnanti, prus a trigadiu Synonyms e antonyms coàinu, redadiu, trigadinu | ctr. cabidraxu, premediu Sentences cust'àrvure de péssighe est tardia, che coghet unu mese apustis ◊ custa erveghe est tardia, anzat tempus a innantis ◊ orminas e làdhara frisca in su nie fint tratas de una gama colada fortzis in tramudu tardiu ◊ s’annada est tardia ca at fatu tempus malu 2. ti apo torradu a bídere tropu a tardiu Etymon spn. tardío.
tàldu , avb, agt: tardu,
traddu,
tradu,
traldu Definition
ora, tempus apustis de s'ora sua, de su tempus suo, de s'ora giusta: nau de s'ora de sa die, chi ch'est antibitzada (prus acanta a mesudie, prus acanta a mesunote)/ a/c. coment'e avb. cun èssere/èssi, pàrrere/parri si narat sèmpere chentza prep., ma cun àteros vrb. pigat sèmpere sa prep. a
Synonyms e antonyms
trigadinu
| ctr.
chici,
cisso
Idioms
csn:
dae tardos in tardos = carchi borta, a bortas lascas; a lestru o a tardu = luego o apustis de tantu, una die o s'àtera; t. mannu = tardu meda, tropu t.
Sentences
su sero de sa festa si mànicat e si vivet fintzas a tardu mannu ◊ pariat prus tardu de s'ora chi fit (G.Piga)◊ nachi ch'est tardu ◊ s'arrellógiu est firmu, ma est sempri tardu ◊ toca, Fielica, ca nci passaus a domu, ca est giai tradu!
2.
a tardu o a chito nachi las poniant a postu sas cosas (S.Patatu)◊ oe noche daet a tardu a ghirare ◊ nachi a torrare prus a tardu, ca como no est ora! ◊ manzanu mancari ti ch'essas a tardu, a campu ◊ fuit semper peleanne, istudianne, discutinne die e note finas a tardu (A.Cossu)◊ fit recuidu a tardu ◊ vae currendhe e no istes a tardu! ◊ sos seros a tardu si apompiaiat dae su barconitedhu totu sas domos de sa bidha (A.Pau)◊ in custu logu atesu est fendu a tradu ◊ prus a tardu, andendu a iscola, fut passau a domu de Domianu (B.Lobina)◊ candho iscúricat tardu chitzo arveschet
3.
s'incràs, a lestru o a tardu, iat a èssi arribbau
4.
s'ora si ch'est fata tarda ◊ che fit sero tardu
Etymon
ltn.
tardu(m)
Translations
French
tard
English
late
Spanish
tarde
Italian
tardi
German
spät.
tàle , prn: tali Definition
foedhu po nàrrere calecunu, unu css.; a logos dhu narant coment'e númene in su sensu de unu tanti, unu pagu de calesiògiat cosa, fintzes po tempus (e min. talixedhu, un'apena apena)
Synonyms e antonyms
bodale,
fulanu,
nichele
Idioms
csn:
a tales chi… = a manera de, a puntu chi…, a deminos chi…, fintzas "pro chi…"; èssere tale de... = èssere lintu e pintu...
Sentences
so andhadu a una domo e bi apo àpidu su tale ◊ sa tale mi at nadu goi e goi ◊ tui ses de is talis
2.
so sempre potente e duru "sassu" a tales chi si acultzu bei passas, si no istas atentu, ti fragassas! (Sassu)◊ cuss'istàtua ndhe fit tales a Nostru Signore ◊ onora a su babbu e a sa mama a tales chi bivas meda
3.
apo cotu unu tale de fae ◊ dhu tenies un'àteru tale de banna fata? (C.Frau)◊ ajòs, andhaus ca nosi corcaus un'àteru tale!◊ dhue fio unu tale in domo sua ibetannodhu!
4.
a tales paret ca essit su sole, a tales ist niotzolandho, a tales si pesat s'istrasura ◊ depo samunare tales piticos de lana
Etymon
ltn.
talis, tale
Translations
French
type
English
he(she,
that fellow),
someone
Spanish
tío,
fulano
Italian
tìzio,
tale
German
irgendeiner.
talèa , nf Definition pértiga de bide segada po dha prantare Sentences una bella talea de s'agrustu de mannoi che l'apo carrajata in domo mea Etymon itl. talea.
talentósu , agt: tallentosu Definition
nau de ccn., chi tenet talentu, capacidade
Synonyms e antonyms
àbbile 1,
abbilidadosu,
abbretiosu,
agisu,
balente,
capaci
| ctr.
isente,
managu
Sentences
est unu piciocu talentosu ◊ gei est pagu tallentosu!…
Translations
French
capable
English
able
Spanish
capaz
Italian
capace
German
fähig.
taléntu , nm Definition
capacidade, donu de natura, fintzes gana, volontade
Synonyms e antonyms
abbiléncia,
abbilesa,
addelentu,
capacidade,
intiga
Sentences
sas penas as connotu dae minore suendhe cun su late su talentu ◊ issu teniat unu talentu naturali mannu chi nemus s’iat a èssiri abetau in d-un'ómini aici ◊ Piras fut poete de altu talentu, cantadore de s'identidade sarda
2.
su babbu no at àpiu talentu de gadhare su fizu pro su dannu chi aviat fatu
Surnames and Proverbs
prb:
dinari e talentu no lu cues a su bisonzu
Etymon
itl.
Translations
French
talent,
inclination
English
talent
Spanish
talento
Italian
talènto
German
Talent.
taléntu 1 , nm Definition genia de pesu e moneda puru.
talgéri tagéri