A | B | C | D | E | F | G | H | I | J | L | M | N | O | P | R | S | T | TZ | U | V | X | Z
Legenda Incurtzaduras | Legenda Sìmbulos

tàju tàgiu

talacúca , nf Sinònimos e contràrios alicucu 1, satzaluga, sosoga, telacucu

taladràre , vrb Definitzione púnghere, passare de parte a parte Sinònimos e contràrios ifertzire, istampai, patungi, pertuntare, pertusai Frases toco coment'e ispinas chi mi lantant ruendhe candho taladrat sa dólima in sa carre ◊ unu gridu puntziudu mi taladrat donzi pizu de carre (G.Orgolesu)◊ sos giaos ant taladradu a Gesús sos pes e sas manos Ètimu spn. taladrar Tradutziones Frantzesu transpercer Ingresu to transfix Ispagnolu traspasar Italianu trapassare Tedescu durchbohren.

talaèrta , nf Definitzione genia de animaledhu, de diferentes colores e mannària, chi camminat illascinandho cun sa bentre, ma portat bàtoro farrancas puru, una coa longhita: che a s'àtera arrasia, faet is oos Sinònimos e contràrios agilestru, atalighelte, bidroni, cabexeta, cargileta, colovredha, coxueta, gilestra, lucesti, sintzirigheta, tilicherta*, tzorompis Terminologia iscientìfica anar, podarcis sicula cettii, p. tiliguerta tiliguerta, p. t.ranzii, archaeolacerta bedriagae sardoa, a.b.paessleri, a.b.ferrerae, algyroides fitzingeri.

talàmini , nm Sinònimos e contràrios ladamignu, ladàmene*.

talanàssu , nm Definitzione best'e pedhi, pedhe conciada cun sa lana, de pònnere (s'ómine) coment'e una giacheta Sinònimos e contràrios aciamarra, berbechina, besti Terminologia iscientìfica bst.

talànga , nm Definitzione iscarpa bècia.

talaósu , agt Definitzione chi in sa pedhe est totu a pintirighinos, a marchighedhos piticos a bisura de pódhine o talau Sinònimos e contràrios neadu, pibirinosu, trighinedhu Ètimu srd.

talarànu tadharànu

talassemía , nf Definitzione maladia connota meda in Sardigna: est sa forma grave de sa microcitemia Terminologia iscientìfica mld.

talàu, tàlau , nm: telau Definitzione de sa farra, pruschetotu de su trigu, sa parte prus grussa, sa parte de fora de su granu Sinònimos e contràrios bilinzone, chilinzone, elinzone, frúfere, gràngia, linzone, mussu, podhi, russarza / cdh. brinnu Frases farina de tiàulu, narat su díciu, si boltat in telau ◊ pro s'àinu teniat provistas de telau ◊ su telau s'impitaiat pro addescu de pudhas e mannales ◊ su pudhu fit abbetuau a su telau impastau Ètimu srdn. Tradutziones Frantzesu son, mouture Ingresu bran Ispagnolu salvado Italianu crusca Tedescu Kleie.

tàlcu , nm: tarcu Definitzione genia de pedra bianca, modhe (su minerale prus modhe in natura): in Sardigna si agatat pruschetotu in is sartos de Orane Sinònimos e contràrios predamodhe, sinnadorza Terminologia iscientìfica mnr.

taldíu , agt, avb: tardiu, tradiu Definitzione chi faet a trigadiu, tempus prus agoa; tempus ainnanti, prus a trigadiu Sinònimos e contràrios coàinu, redadiu, trigadinu | ctr. cabidraxu, premediu Frases cust'àrvure de péssighe est tardia, che coghet unu mese apustis ◊ custa erveghe est tardia, anzat tempus a innantis ◊ orminas e làdhara frisca in su nie fint tratas de una gama colada fortzis in tramudu tardiu ◊ s’annada est tardia ca at fatu tempus malu 2. ti apo torradu a bídere tropu a tardiu Ètimu spn. tardío.

tàldu , avb, agt: tardu, traddu, tradu, traldu Definitzione ora, tempus apustis de s'ora sua, de su tempus suo, de s'ora giusta: nau de s'ora de sa die, chi ch'est antibitzada (prus acanta a mesudie, prus acanta a mesunote)/ a/c. coment'e avb. cun èssere/èssi, pàrrere/parri si narat sèmpere chentza prep., ma cun àteros vrb. pigat sèmpere sa prep. a Sinònimos e contràrios trigadinu | ctr. chici, cisso Maneras de nàrrere csn: dae tardos in tardos = carchi borta, a bortas lascas; a lestru o a tardu = luego o apustis de tantu, una die o s'àtera; t. mannu = tardu meda, tropu t. Frases su sero de sa festa si mànicat e si vivet fintzas a tardu mannu ◊ pariat prus tardu de s'ora chi fit (G.Piga)◊ nachi ch'est tardu ◊ s'arrellógiu est firmu, ma est sempri tardu ◊ toca, Fielica, ca nci passaus a domu, ca est giai tradu! 2. a tardu o a chito nachi las poniant a postu sas cosas (S.Patatu)◊ oe noche daet a tardu a ghirare ◊ nachi a torrare prus a tardu, ca como no est ora! ◊ manzanu mancari ti ch'essas a tardu, a campu ◊ fuit semper peleanne, istudianne, discutinne die e note finas a tardu (A.Cossu)◊ fit recuidu a tardu ◊ vae currendhe e no istes a tardu! ◊ sos seros a tardu si apompiaiat dae su barconitedhu totu sas domos de sa bidha (A.Pau)◊ in custu logu atesu est fendu a tradu ◊ prus a tardu, andendu a iscola, fut passau a domu de Domianu (B.Lobina)◊ candho iscúricat tardu chitzo arveschet 3. s'incràs, a lestru o a tardu, iat a èssi arribbau 4. s'ora si ch'est fata tarda ◊ che fit sero tardu Ètimu ltn. tardu(m) Tradutziones Frantzesu tard Ingresu late Ispagnolu tarde Italianu tardi Tedescu spät.

tàle , prn: tali Definitzione foedhu po nàrrere calecunu, unu css.; a logos dhu narant coment'e númene in su sensu de unu tanti, unu pagu de calesiògiat cosa, fintzes po tempus (e min. talixedhu, un'apena apena) Sinònimos e contràrios bodale, fulanu, nichele Maneras de nàrrere csn: a tales chi… = a manera de, a puntu chi…, a deminos chi…, fintzas "pro chi…"; èssere tale de... = èssere lintu e pintu... Frases so andhadu a una domo e bi apo àpidu su tale ◊ sa tale mi at nadu goi e goi ◊ tui ses de is talis 2. so sempre potente e duru "sassu" a tales chi si acultzu bei passas, si no istas atentu, ti fragassas! (Sassu)◊ cuss'istàtua ndhe fit tales a Nostru Signore ◊ onora a su babbu e a sa mama a tales chi bivas meda 3. apo cotu unu tale de fae ◊ dhu tenies un'àteru tale de banna fata? (C.Frau)◊ ajòs, andhaus ca nosi corcaus un'àteru tale!◊ dhue fio unu tale in domo sua ibetannodhu! 4. a tales paret ca essit su sole, a tales ist niotzolandho, a tales si pesat s'istrasura ◊ depo samunare tales piticos de lana Ètimu ltn. talis, tale Tradutziones Frantzesu type Ingresu he(she, that fellow), someone Ispagnolu tío, fulano Italianu tìzio, tale Tedescu irgendeiner.

talèa , nf Definitzione pértiga de bide segada po dha prantare Frases una bella talea de s'agrustu de mannoi che l'apo carrajata in domo mea Ètimu itl. talea.

talentósu , agt: tallentosu Definitzione nau de ccn., chi tenet talentu, capacidade Sinònimos e contràrios àbbile 1, abbilidadosu, abbretiosu, agisu, balente, capaci | ctr. isente, managu Frases est unu piciocu talentosu ◊ gei est pagu tallentosu!… Tradutziones Frantzesu capable Ingresu able Ispagnolu capaz Italianu capace Tedescu fähig.

taléntu , nm Definitzione capacidade, donu de natura, fintzes gana, volontade Sinònimos e contràrios abbiléncia, abbilesa, addelentu, capacidade, intiga Frases sas penas as connotu dae minore suendhe cun su late su talentu ◊ issu teniat unu talentu naturali mannu chi nemus s’iat a èssiri abetau in d-un'ómini aici ◊ Piras fut poete de altu talentu, cantadore de s'identidade sarda 2. su babbu no at àpiu talentu de gadhare su fizu pro su dannu chi aviat fatu Sambenados e Provèrbios prb: dinari e talentu no lu cues a su bisonzu Ètimu itl. Tradutziones Frantzesu talent, inclination Ingresu talent Ispagnolu talento Italianu talènto Tedescu Talent.

taléntu 1 , nm Definitzione genia de pesu e moneda puru.

talgéri tagéri