barducabídhu , nm Definition
una genia de cardu chi narant puru canna de ruxi, corrus de crabiolu
Synonyms e antonyms
cardubbiancu 1
Scientific Terminology
rba, Scolymus maculatus
Translations
French
scolyme maculé,
s. taché
English
spotted golden thistle
Spanish
cardillo,
tagardina
Italian
cardoncèllo
German
Golddistel.
bistàcu, bistàculu , nm Definition
mància, genia de maladia a sa pedhe chi si faet moresina a màncias mannitas o pitichedhas
Translations
French
éphélide,
tache de rousseur
English
a kind of skin disease,
freckle
Spanish
efélide,
cloasma
Italian
efèlide,
cloasma
German
Sommersprosse,
Ephelide,
Chloasma,
Leberfleck.
commissiòne , nf: commissioni,
cummassioni,
cumissioni Definition
prus che àteru, cuncordu de personas postas po calecunu incàrrigu (es. po averguare is cunditziones de unu malàidu, unu progetu, dimandhas e àteru); fintzes imperju, faina chi si faet mescamente a cumandhu de ccn., segurtade o arresposta a calecuna cosa chi unu at dimandhau
Synonyms e antonyms
cumandhu,
masione
Sentences
sa commissione de sa Comuna at aprovadu sos prozetos de sas domos ◊ si est reunida sa commissione de sos esàminos
2.
mi depint torrai commissioni notesta
Etymon
itl.
Translations
French
commission,
tâche,
chose à faire
English
commission,
errand
Spanish
comisión,
recado
Italian
commissióne
German
Kommission.
contibízu , nm: contifizu,
contipitzu,
contipizu,
contivígiu,
contivizu,
contivixu,
cuntivígiu Definition
incuru, cabu, atentzione in su fàere o tènnere is cosas; cosas de fàere, impreu, cosas de atentzionare, de pentzare, fintzes pistighíngiu, pentzamentu / pònnere, parare c.
Synonyms e antonyms
atendéncia,
atendimentu,
contiverju,
cunviu,
fracongia,
impíciu,
imprastu,
incuru,
manígiu,
oloidura,
pensamentu
/
cdh. cuntivíciu
| ctr.
abbandhonu,
irbandhonu,
iscontipizu,
trascura
Sentences
no est a pompiare su pizu de sa cara in sa fémina, ma sa salude, s'onestade, su contipizu in totu ◊ si no bi at contivizu, su dinari bolat che su fumu ◊ so andhadu cun grandhe contivizu chirchendhe ◊ contivizu apo a tenner de ti amare de cantu mi aggradesses e t'istimo (M.Murenu)◊ est ómine de grandhe contivizu ◊ in sas cosas bi cheret contivizu ◊ para contivígiu chi no si seghet sa soga chi filas!◊ sa maistredha dhue poniat contivixu po inditae is cosas a is piciochedhos
2.
canno sa zustissa tocat a s’ispessata in domo tua, macari no apas furatu, carchi cuntipitzu ti assennet semper ◊ cumintzendhe a mancare s'oro candho ancora restait de fraigare su turrione, su zuighe rueit in contivizu mannu chi ndhe perdeit finas su sonnu ◊ fit ponendhe contipizu a sa muzere pro ammaniare su locu ◊ ghirabant a bidha e abbarrabant su secherru, chin su contipizu de torrarent a s'impreu
3.
sa mancada de su babbu l'aiat lassadu bàrriu de contivizos ◊ est tribagliendhe e vivindhe in mesu a tantos duros contivizos ◊ su pitzinnu zuchet sa bússia a isticu de milli contipizos
Surnames and Proverbs
prb:
chie at contivizu no dormit
Etymon
srd.
Translations
French
diligence,
soin,
tâche
English
care,
task,
industry
Spanish
celo,
esmero,
encargo
Italian
diligènza,
premura,
operosità,
incombènza
German
Fleiß,
Eifer,
Auftrag.
incumandhíscia, incumandhíssia , nf: incumandítzia Synonyms e antonyms
arrecumandítzia
/
cumandhu,
impérciu,
incumandha
Sentences
nara "No!" a s'incumandhíssia de chie ti cheret pagare pro fàghere male! ◊ pro incumandhíssia divina, a totugantos devet dare su perdonu
Translations
French
charge,
tâche
English
commission
Spanish
recado,
encargo
Italian
incombènza,
incàrico
German
Auftrag.
ischécu , nm Definition
pintirighinu de colore diferente, in sa pedhe
Synonyms e antonyms
pannuga,
pibirinu,
piga
Etymon
srd.
Translations
French
petite tache,
tache de rousseur
English
speck,
freckle
Spanish
mancha,
peca
Italian
macchiolina,
lentìggine
German
Fleckchen,
Sommersprossen.
màcia , nf: mància,
mantza,
marca,
màrcia Definition
tretighedhu de colore diferente, nau siat de imbrutadura (mescamente candho no ndhe andhat samunandho o fintzes de sa cusciéntzia) e siat po guastu de maladia, puntura de bobboi o cropu in su frutuàriu: is mantzas a logos funt is pintirighinos chi essint in sa pedhe
Synonyms e antonyms
chéntria,
guastu,
màcua,
navradura,
pecu,
prodha,
taca 3
Idioms
csn:
mància de pigota = su marcu chi lassat custa maladia; pònniri mància a s'aredadi = èssere de birgonza pro sa parentella
Sentences
una mància manna in colore iscuru fit marinendhe in mare ◊ portàt màcias orrúbias in totu sa carena ◊ portat sa faci totu a màncias ◊ su cuadhu portat màncias mannas de àteru colori
2.
si no giughes mància in sa cusséntzia za si at a bídere ◊ mi at postu una mància chi no ndi andat mai ◊ sa mància originale ◊ prima de ponni màncias fei chi benga sepultau!
Surnames and Proverbs
smb:
Manza
Etymon
spn.
Translations
French
tache
English
spot,
macula
Spanish
mancha
Italian
màcchia
German
Fleck.
macràdu , pps, agt: ammargau,
macrau,
magradu Definition
de macrare; chi est a magras o a marcos de diferente colore (nau fintzes de bentina de animale), chi est ammanciau, a tretos brutu de cosa chi no ndhe andhat
Synonyms e antonyms
incespiau,
ziziadu
/
ammarciau,
tacadu
2.
su gatu fit pili macradu e murri niedhu ◊ est una craba magrada
Translations
French
tacheté,
taché,
tacheté
English
stained
Spanish
manchado
Italian
chiazzato,
macchiato
German
befleckt,
fleckig,
gesprenkelt,
scheckig,
gescheckt,
befleckt.
màcru , nm: malcu,
marcu Definition
tretu de diferente colore, fintzes su singiale, genia de cosidura chi abbarrat de una segada, de una freadura in sa carre
Synonyms e antonyms
frincu,
leidora,
libidore,
lidigori,
pistadura,
sambellutau
Sentences
acantu arribbant, cussus peis lassant sempri unu bellu marcu biaitu ◊ chin sos ocros at sichitu sos macros biancos de sas erveches in turvontzu ◊ su sole de martu ponet marcu
Surnames and Proverbs
smb:
Marcu, Marcus
Etymon
srd.
Translations
French
marque,
signe,
trace,
plaque,
tache
English
stain,
mark
Spanish
marca,
mancha
Italian
màrchio,
ségno,
imprónta,
chiazza
German
Zeichen,
Marke,
Spur,
Fleck,
Mal,
Striemen.
màcua, màcula , nf: màgula Definition
prus che àteru, pecu de sa salude o fintzes de su cumportamentu de sa persona, neghe, curpa de s'ànima; tretighedhu de colore diferente coment'e de imbrutadura
Synonyms e antonyms
defeta,
mendha,
neche,
nésica,
peca 1
Sentences
beneigo sas òperas de Deu chi no bi at ne màgula ne neu ◊ at de prata unu bestire sentza màcula peruna
Surnames and Proverbs
smb:
Maguledda
Etymon
itl.
macula
Translations
French
tache,
défaut
English
stain
Spanish
mancha,
defecto
Italian
màcchia,
mènda,
difètto morale o della salute
German
Fleck,
Fehler,
Mangel.
nècia , nf Definition
genia de male, guastu (segada, iscarràfiu), cosa mala o fintzes intzimia de male
Synonyms e antonyms
defeta,
nece,
neche,
mància,
nésica,
nítzia
Sentences
est andhadu a vísita, si tenet calchi nècia, gai faghet cura ◊ si unu at calchi nècia naturale oe podet fàghere sa cura
Etymon
srd.
Translations
French
tache,
tare
English
macula,
imperfection
Spanish
mancha,
falla
Italian
màcchia,
magagna
German
Fehler,
Gebrechen,
Faulen.
pibirínu , nm: pipirina,
piperinu,
pirpirinu Definition
pintirighinu chi essit in sa pedhe, de colore diferente e a logos fintzes porru, essidura a guronedhu in sa carre; fintzes su calagasu / sèdere a pirpirinu = apispirinados, apataus, apipiredhaos
Synonyms e antonyms
ischecu,
pannuga,
piga,
pintirina
/
bellacasu,
carravarina,
lepilepi,
maniposa,
pabedha,
pibiritu
Etymon
srd.
Translations
French
tache de rousseur
English
freckle
Spanish
peca
Italian
lentìggine
German
Sommersprosse.
pintílla , nf Definition
marchighedhu de diferente colore
Synonyms e antonyms
tidha
Translations
French
macule,
tache
English
macula,
drop
Spanish
mancha,
pizca
Italian
màcula
German
Fleckchen.
sparlàcia, sparlàciu , nf, nm: spralàciu,
sprallàcia,
sprallàciu,
sprallaxu,
sprelàcia,
sprelàciu,
sprellàciu Definition
mància, marcu de colore diferente chi essit in sa pedhe segundhu sa genia de sa maladia (fintzes a ispilidura), de sàmbene pistau (ma fintzes comente ndhe podet fàere addenote sa lughe); marcu mescamente in cambas nuas aparadas a meda a su fogu; fintzes tretu de terrenu chi no dhue at matedu, logu campu; iscórriu in s'orrobba
Synonyms e antonyms
càricas,
pudhérigas
/
màcia,
spragàrgia
/
iscórriu
Sentences
su sprallàciu dhu lassat su bàsidu a sutzu ◊ su no mi èssi aguantau su cotoni, prémiu a sa vena mi at fatu unu sprallaxu niedhu ◊ portat sprallàcius in dónnia logu: a cantu parit dh'at mussiada un'arréxini ◊ ita tenit chi portat sa faci a spralàcias?◊ in sa porta su noti intrat una sprelàcia de luxi
3.
ant pigau cudh'ómini, chini a bratzus chini a peis, e dh'ant postu in d-unu sparlàciu puliu, in su mòri (F.Pilloni)
4.
su frius nc'intràt in sprelàcius de is cratzonis e de sa camisedha istraciulada (Sanna/Lai)
Translations
French
tache
English
spot
Spanish
mancha
Italian
chiazza,
sprazzo
German
Fleck.
tàca 3 , nf Definition
maga, mància de colore diferente, fintzes de male, de maladia, de imbrutadura; foedhandho de sa cusciéntzia, de su fàere de unu, de sa numenada, cosa male fata, atzione mala chi guastat sa bona fama, imbrutat s'onore
Synonyms e antonyms
aciàchidu,
màcia,
prodha
/
curpa,
disonore,
neche
Idioms
csn:
pònnere o lassare t. = lassare neghe, dannu, male; tacas de betzesa = màncias in color'e castàngia chi essint in sa pedhi de is antzianus; tacas biaitas = marcos biaitos, mescamente sos chi essint a su mortu; no timire taca = nadu de css. cosa, chi no si ruinzat, chi no li essit taca, neghe: nadu de pessone, chi no si lassat bínchere a fàghere male, chi no s'imbrutat sa cusséntzia; t. de fundu = zenia de pische mannu
Sentences
totu tacas est, cussu traste ◊ zughet taca a prummones ◊ mancari la sàmunes, custa taca no che andhat!
2.
si arruis t'imbrutas e ti ponis taca! ◊ pro isse est una taca chi no che li andhat ◊ sentza taca, onestu in fàcia a totu, sa vida at tribbuladu pro su pane (A.Dettori)◊ samunadebbolla, sa limba: oro netu no timet taca, però! ◊ sezis contr'a mie e mi ponides taca in s'onore! ◊ su male chi apo fatu est una taca niedha in sa cussénsia mia
Surnames and Proverbs
prb:
sa limba mala ponet sa taca che a s'ozuermanu
Etymon
ctl.
taca
Translations
French
tache
English
spot,
macula
Spanish
mancha
Italian
màcchia,
chiazza
German
Flecken.
tacàdu , pps, agt: tacatu,
tacau,
tzacadu Definition
de tacare, -are 1, tacai, -ai 1; chi portat taca, fintzes mància de male in sa carena
Synonyms e antonyms
ammarciau
/
guastu,
mantzadu,
punciau,
puntu
/
aciacosu,
magagnosu,
maladióngiu,
malesanu,
temósigu,
tunconidu,
tzimiliosu
| ctr.
líaru,
sanu
2.
portat su dentímini tacau
Translations
French
taché,
tacheté
English
stained
Spanish
manchado
Italian
macchiato
German
befleckt.
tarèa , nf Definition
faina de cantidade determinada chi si giaet a fàere; iscopu, cosa o logu a ue si bolet lòmpere
Synonyms e antonyms
afainu,
afare,
berza,
faina,
impreu,
òpera,
trabàgiu
Idioms
csn:
signalai sa t. = nàrrere ite si depet fàghere; fai sa t. = fàghere sa faina chi li ant postu a fàghere
Sentences
sa tarea nostra est de gherrare pro sos àteros puru ◊ sa prima tarea de su dotori est de allebiai su mali ◊ dh'iant obbligau a sa tarea de plantai matas (A.Purqueddu)
Etymon
spn.
Translations
French
tâche,
devoir,
arrivée
English
task,
goal
Spanish
tarea
Italian
cómpito,
impégno,
traguardo
German
Aufgabe,
Verpflichtung,
Ziel.
tídha , nf: tilla,
tille,
tíllia,
tzilla 1 Definition
genia de mància pitichedha, istídhigu de ógiu in su brodu, ma fintzes de css. cosa; orrughedhu, parte pitica, un'apenas de css. cosa / no mi at fatu mancu tilla = própiu nudha
Synonyms e antonyms
luneta,
pintilla
/
botiu,
ghema 1,
gutiu,
istídhigu,
làmbria,
lútiu,
paspia,
silla,
stídhia
/
incuedhu,
pitzuedhu,
tanchedhu
Sentences
custu no est si no una tilla, unu puntu ◊ si custu est una tilla, ite det èssere su riu! ◊ si los aiant puntos no lis aiat essidu tilla de sàmbene!◊ no bi mancat una tíllia!◊ nessunu at tocadu unu tille ca chie bi aiat proadu fit mortu!
Surnames and Proverbs
smb:
Tidda
Etymon
ltn.
*stillia
Translations
French
macule,
tache
English
macula,
drop
Spanish
mancha,
pizca
Italian
téccola,
màcula
German
Fleckchen.