àbrinu , agt: àvrinu Definizione de porcrabu, de sirbone; chi est areste, arestau: dhu narant de su logu candho est malu meda / porchedhu àbrinu, peta àbrina = de porcrabu / fenu àvrinu o erba de perda = Brachypodium pinnatum Sinonimi e contrari àbigu 1, sirboninu Frasi custu logu est àbrinu e rude ◊ ant ispuntinadu chin un'ochisorzu àbrinu Etimo ltn. aprinus.
abriólu abiólu
abriòne , nm Definizione
cosa areste meda
Sinonimi e contrari
crabione
Cognomi e Proverbi
smb:
Abrioni
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
sauvage
Inglese
big wild
Spagnolo
salvaje
Italiano
selvaticóne
Tedesco
sehr wild.
abriòre , nm: abrore,
avriore,
avrore Definizione
fritu forte; su èssere abru, areste, arestadu, nau de cosas, de gente, de logu / s'avrore de sa morte mala = dolore, dispiaghere mannu
Sinonimi e contrari
abrura,
frigidúmene,
frigilidade,
fritore,
frizidore
| ctr.
basca,
caentu,
calura
Frasi
su focu in su cuzone cajentavat sa carena isfritia dae s'avrore ◊ pro te bi sunt sos abrores chi àlidant in sos buscos (F.Pitzolu)◊ s'abriore de zannarju mi móssiat sas carres ◊ sa note fit comintzandhe a dare borta e s'abriore si fachiat intèndhere piticandhe sas carres
Terminologia scientifica
tpm
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
froid vif,
sauvagerie
Inglese
very cold,
wildness
Spagnolo
frío cortante,
selvatiquez
Italiano
fréddo pungènte,
selvatichézza
Tedesco
beißende Kälte,
Wildheit.
abrióu , nm Definizione
arbu de ou
Sinonimi e contrari
allúmene
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
albumen
Inglese
albumen
Spagnolo
clara de huevo
Italiano
albume
Tedesco
Eiweiß.
abritiài , vrb Definizione
bogare calecunu imbentu, calecunu ispediente, fàere calecuna cosa
Sinonimi e contrari
abbisai,
imbentai,
ispedientare
Frasi
su tiau, imbidiosu de su triunfu chi sa genti fadiat a Gesús, iat abritiau de fai mali a sa genti ◊ nara tui, Lutziferru, ita ses abritiendi? ◊ chini est chi at abritiau cussa brulla? ◊ innòi tocat chi ndi abritist cancuna de is tuas! ◊ unu pràngiu… gei dh'eus a abritiai!
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
inventer
Inglese
to invent
Spagnolo
inventar
Italiano
inventare
Tedesco
erfinden.
abrítiu abbrétiu
abríu , agt Definizione
nau de logu, chi est malu, chi no faet a dhue passare, logu de sirbones
Sinonimi e contrari
iscamedhosu
Frasi
inoghe est logu abriu
Terminologia scientifica
slg
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
inacessible
Inglese
impassable
Spagnolo
impracticable
Italiano
impèrvio
Tedesco
unwegsam.
àbriu 1 , agt, nm, nf: abru,
alvu,
àrbia,
àrbiu,
arbu,
arvu Definizione
chi est de colore biancu; sa parte bianca, sa giara, de s'ou (nau fintzes abruou)/ cun s'oju in alvu: furriau de si bíere sa parte bianca (Grolle, A s'alza e fala, 23, 27: sendhe pro dare cun suore nou sementa noa a sa terra, chi aiat già preparadu, "Santa s'ora siat!" narat, cun s'oju in alvu, in sinu sou / a tziu Pedru bido ficadu e, a ojos in alvu, "A mi podides narrer, ómine santu, ite bidides peri sos chelos?", l'apo dimandhadu)
Sinonimi e contrari
biancu
/
abriou,
allúmene,
àrbidu,
ciara
Frasi
cudh'ómine fit sighindhe a piulare chentza atoare, a ogros in arbu e a buca abberta
2.
is amaretus si faint cun méndula druci, unu pagu de méndula marigosa, tzúcuru e àbrius de ous bèni iscumbàtius
Cognomi e Proverbi
smb:
Arbus
Terminologia scientifica
clr, mng
Etimo
ltn.
album
Traduzioni
Francese
albumen,
blanc
Inglese
albumen,
white
Spagnolo
blanco,
clara
Italiano
bianco,
albume
Tedesco
weiß,
Eiweiß.
abrixèdha , nf: arbixedha, erbixedha 1 Definizione calidade de ua bianca a pibiones tundhos Sinonimi e contrari albarega, bianchedha Terminologia scientifica frt Etimo srd.
abrobolliài abbrabugliài
abrontài, abrontàre , vrb: aprontai,
aprontare 1 Definizione
pònnere o fàere sa cosa chi podet serbire tempus addenanti
Sinonimi e contrari
allinzare,
ammainare,
ammanitzare,
apariciai
Frasi
soe abrontandu unu libbrigedhu de contos ◊ ti dhas aprontu illuegus is cosas chi mi as nau ◊ mi tocat chi apronte un'ammentu in poesia ◊ aprontau chi apa su coginau po porcedhu ciai andu ◊ àchina niedha e figu pasadina aprontat a s'amigu ◊ in su trassintru intrat Pepedhu aprontau a pulire s'istadha ◊ fut arribbandho sa festa e sa gente fut aprontandhosi ◊ a sa vita unu si aprontait chin agasazu e chi… su mazu!
Traduzioni
Francese
préparer
Inglese
to prepare
Spagnolo
preparar
Italiano
approntare
Tedesco
vorbereiten.
abròre abriòre
abroriàda , nf Definizione sa die abbreschendho, faendho die, sa fata de sa die Frasi a s'abroriada s'intendiant is carrus iscudendi a giossu e fut essiu su soli candu fuant lómpius.
abroriadróxu aboriadróxu
abróriu , nm Sinonimi e contrari aboriadroxu Frasi a s’abróriu su mengianu su mardiedu depit èssi prontu po sa mullidura.
abrósu , agt: avrosu Definizione
chi est fridu meda, chi portat abrore, abra
Sinonimi e contrari
fridu,
ispunzinosu
Frasi
mi est iscorandhe custu bentu abrosu ◊ est unu manzanu avrosu ◊ candho benit isprazas avrosas si apozat in palas de unu crastu
Terminologia scientifica
tpm
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
froid
Inglese
cold
Spagnolo
frío,
helado
Italiano
fréddo
Tedesco
kalt.
àbru àbriu 1
àbru 1 , agt Definizione de sirbone, areste; si narat de su sabore de frutos arestes (prunixedha, pirastedhu, sísaba e àteras) chi papandhodhas ammódhigant is dentes e asciutant sa buca Sinonimi e contrari àbrinu / acru, arbau, chélviu Frasi una sue abra cun sos fizos fatu comintzat cun su murru a isterrare suta de sas tupas chirchendhe ricatu (S.Pinna) Terminologia scientifica sbr Etimo ltn. aper.
abrúciu , nm, nf: abrutzu,
aimutu,
almuta,
almutu,
almutzu,
alvutu,
ammutu 1,
arbúciu,
arbussu,
arbutu,
arbutzu,
arimutzu,
ariputzu,
armutu,
arputzu,
arvutu,
arvutza,
arvutzu,
ebrutzu Definizione
genia de erba chi faet a fundhu mannu: asuta portat is arraighinas grussas, coment'e a patata ma longhitas, a medas coment'e a matzu, bogat is fògias totu impare a oru de terra, longas e largas e coment'e a duas perras chi faent a canale e sèmpere prus istrintas a cara a punta; in beranu bogat sa candhelita (iscaria o atzotu), prus pagu de metro, ue faet su frore
Sinonimi e contrari
afruza,
cadilloni,
irbutu,
iscareja,
iscaria,
prammutu,
sarbutzu,
tarabúciu,
ulciareu
Frasi
fit deretu che bandhela de ammutu, a petorras in fora e a cara che berre infuriadu ◊ fut crochendi in isterrimentu de abrúciu
Terminologia scientifica
rba, Asphodelus ramosus
Etimo
ltn.
albucium
Traduzioni
Francese
asphodèle
Inglese
king's spear (asphodel)
Spagnolo
asfódelo
Italiano
asfodèlo
Tedesco
Affodill.