A | B | C | D | E | F | G | H | I | J | L | M | N | O | P | R | S | T | TZ | U | V | X | Z
Legenda Incurtzaduras | Legenda Sìmbulos

àbrinu , agt: àvrinu Definitzione de porcrabu, de sirbone; chi est areste, arestau: dhu narant de su logu candho est malu meda / porchedhu àbrinu, peta àbrina = de porcrabu / fenu àvrinu o erba de perda = Brachypodium pinnatum Sinònimos e contràrios àbigu 1, sirboninu Frases custu logu est àbrinu e rude ◊ ant ispuntinadu chin un'ochisorzu àbrinu Ètimu ltn. aprinus.

abriólu abiólu

abriòne , nm Definitzione cosa areste meda Sinònimos e contràrios crabione Sambenados e Provèrbios smb: Abrioni Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu sauvage Ingresu big wild Ispagnolu salvaje Italianu selvaticóne Tedescu sehr wild.

abriòre , nm: abrore, avriore, avrore Definitzione fritu forte; su èssere abru, areste, arestadu, nau de cosas, de gente, de logu / s'avrore de sa morte mala = dolore, dispiaghere mannu Sinònimos e contràrios abrura, frigidúmene, frigilidade, fritore, frizidore | ctr. basca, caentu, calura Frases su focu in su cuzone cajentavat sa carena isfritia dae s'avrore ◊ pro te bi sunt sos abrores chi àlidant in sos buscos (F.Pitzolu)◊ s'abriore de zannarju mi móssiat sas carres ◊ sa note fit comintzandhe a dare borta e s'abriore si fachiat intèndhere piticandhe sas carres Terminologia iscientìfica tpm Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu froid vif, sauvagerie Ingresu very cold, wildness Ispagnolu frío cortante, selvatiquez Italianu fréddo pungènte, selvatichézza Tedescu beißende Kälte, Wildheit.

abrióu , nm Definitzione arbu de ou Sinònimos e contràrios allúmene Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu albumen Ingresu albumen Ispagnolu clara de huevo Italianu albume Tedescu Eiweiß.

abritiài , vrb Definitzione bogare calecunu imbentu, calecunu ispediente, fàere calecuna cosa Sinònimos e contràrios abbisai, imbentai, ispedientare Frases su tiau, imbidiosu de su triunfu chi sa genti fadiat a Gesús, iat abritiau de fai mali a sa genti ◊ nara tui, Lutziferru, ita ses abritiendi? ◊ chini est chi at abritiau cussa brulla? ◊ innòi tocat chi ndi abritist cancuna de is tuas! ◊ unu pràngiu… gei dh'eus a abritiai! Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu inventer Ingresu to invent Ispagnolu inventar Italianu inventare Tedescu erfinden.

abrítiu abbrétiu

abríu , agt Definitzione nau de logu, chi est malu, chi no faet a dhue passare, logu de sirbones Sinònimos e contràrios iscamedhosu Frases inoghe est logu abriu Terminologia iscientìfica slg Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu inacessible Ingresu impassable Ispagnolu impracticable Italianu impèrvio Tedescu unwegsam.

àbriu 1 , agt, nm, nf: abru, alvu, àrbia, àrbiu, arbu, arvu Definitzione chi est de colore biancu; sa parte bianca, sa giara, de s'ou (nau fintzes abruou)/ cun s'oju in alvu: furriau de si bíere sa parte bianca (Grolle, A s'alza e fala, 23, 27: sendhe pro dare cun suore nou sementa noa a sa terra, chi aiat già preparadu, "Santa s'ora siat!" narat, cun s'oju in alvu, in sinu sou / a tziu Pedru bido ficadu e, a ojos in alvu, "A mi podides narrer, ómine santu, ite bidides peri sos chelos?", l'apo dimandhadu) Sinònimos e contràrios biancu / abriou, allúmene, àrbidu, ciara Frases cudh'ómine fit sighindhe a piulare chentza atoare, a ogros in arbu e a buca abberta 2. is amaretus si faint cun méndula druci, unu pagu de méndula marigosa, tzúcuru e àbrius de ous bèni iscumbàtius Sambenados e Provèrbios smb: Arbus Terminologia iscientìfica clr, mng Ètimu ltn. album Tradutziones Frantzesu albumen, blanc Ingresu albumen, white Ispagnolu blanco, clara Italianu bianco, albume Tedescu weiß, Eiweiß.

abrixèdha , nf: arbixedha, erbixedha 1 Definitzione calidade de ua bianca a pibiones tundhos Sinònimos e contràrios albarega, bianchedha Terminologia iscientìfica frt Ètimu srd.

abrobolliài abbrabugliài

abrontài, abrontàre , vrb: aprontai, aprontare 1 Definitzione pònnere o fàere sa cosa chi podet serbire tempus addenanti Sinònimos e contràrios allinzare, ammainare, ammanitzare, apariciai Frases soe abrontandu unu libbrigedhu de contos ◊ ti dhas aprontu illuegus is cosas chi mi as nau ◊ mi tocat chi apronte un'ammentu in poesia ◊ aprontau chi apa su coginau po porcedhu ciai andu ◊ àchina niedha e figu pasadina aprontat a s'amigu ◊ in su trassintru intrat Pepedhu aprontau a pulire s'istadha ◊ fut arribbandho sa festa e sa gente fut aprontandhosi ◊ a sa vita unu si aprontait chin agasazu e chi… su mazu! Tradutziones Frantzesu préparer Ingresu to prepare Ispagnolu preparar Italianu approntare Tedescu vorbereiten.

abròre abriòre

abroriàda , nf Definitzione sa die abbreschendho, faendho die, sa fata de sa die Frases a s'abroriada s'intendiant is carrus iscudendi a giossu e fut essiu su soli candu fuant lómpius.

abroriadróxu aboriadróxu

abróriu , nm Sinònimos e contràrios aboriadroxu Frases a s’abróriu su mengianu su mardiedu depit èssi prontu po sa mullidura.

abrósu , agt: avrosu Definitzione chi est fridu meda, chi portat abrore, abra Sinònimos e contràrios fridu, ispunzinosu Frases mi est iscorandhe custu bentu abrosu ◊ est unu manzanu avrosu ◊ candho benit isprazas avrosas si apozat in palas de unu crastu Terminologia iscientìfica tpm Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu froid Ingresu cold Ispagnolu frío, helado Italianu fréddo Tedescu kalt.

àbru àbriu 1

àbru 1 , agt Definitzione de sirbone, areste; si narat de su sabore de frutos arestes (prunixedha, pirastedhu, sísaba e àteras) chi papandhodhas ammódhigant is dentes e asciutant sa buca Sinònimos e contràrios àbrinu / acru, arbau, chélviu Frases una sue abra cun sos fizos fatu comintzat cun su murru a isterrare suta de sas tupas chirchendhe ricatu (S.Pinna) Terminologia iscientìfica sbr Ètimu ltn. aper.

abrúciu , nm, nf: abrutzu, aimutu, almuta, almutu, almutzu, alvutu, ammutu 1, arbúciu, arbussu, arbutu, arbutzu, arimutzu, ariputzu, armutu, arputzu, arvutu, arvutza, arvutzu, ebrutzu Definitzione genia de erba chi faet a fundhu mannu: asuta portat is arraighinas grussas, coment'e a patata ma longhitas, a medas coment'e a matzu, bogat is fògias totu impare a oru de terra, longas e largas e coment'e a duas perras chi faent a canale e sèmpere prus istrintas a cara a punta; in beranu bogat sa candhelita (iscaria o atzotu), prus pagu de metro, ue faet su frore Sinònimos e contràrios afruza, cadilloni, irbutu, iscareja, iscaria, prammutu, sarbutzu, tarabúciu, ulciareu Frases fit deretu che bandhela de ammutu, a petorras in fora e a cara che berre infuriadu ◊ fut crochendi in isterrimentu de abrúciu Terminologia iscientìfica rba, Asphodelus ramosus Ètimu ltn. albucium Tradutziones Frantzesu asphodèle Ingresu king's spear (asphodel) Ispagnolu asfódelo Italianu asfodèlo Tedescu Affodill.