gràdu , nm Definizione
parte de calecuna cosa ispartzia in partes oguales (àngulu, temperadura, àrculu e àteru); genia de títulu chi andhat a iscala, mescamente de autoridades militares / leare su g. a unu = fàghere dannu a ccn. in su sensu de li pèrdere de importu; artziare in g. = essire prus de importu, cumandhare de prus; pèrdere o leare sos grados = pèrdere de importu, abbassiare o leare deunudotu sos grados (itl. degradare)
Frasi
si sunt isfressurados fatendhe inchinos a noranta grados! ◊ cust'àngulu est de baranta chimbe, de noranta, de 180 grados ◊ sos binos lenos tenent pagos grados ◊ est faendho basca fintzes a trinta grados
2.
a sos píscamos prego ondras divinas, a sos cumpagnos piús altu gradu ◊ bètadi a fàghere custa cosa, za no ndhe perdes sos grados! ◊ issu at pigau is gradus de tenenti ◊ che bonu uficiale asces in gradu! ◊ is gradus chi s'iat guadangiau gioghendusí sa vida, in tempus de paxi no baliant a nudha (B.Lobina)
Traduzioni
Francese
degré
Inglese
degree,
grade
Spagnolo
grado
Italiano
grado
Tedesco
Grad,
Rangstufe.
gràdu 1 , nm: radu* Definizione genia de bartza tundha, de metallu, a costaos prus largos in artu (in is oros) ue si ponet s'olia a mòlere, in is molinos de s'olia.
graduài , vrb: graduare Definizione giare su gradu, mescamente giare sa làurea Sinonimi e contrari laureai Etimo spn. graduar.
graduàndu , nm Definizione chie est acanta a pigare sa làurea, is grados de istudiau Etimo spn. graduando.
graduàre graduài
graduatória , nf Definizione sa lista de is grados, is grados, o puntos, assentaos in órdine de su prus mannu a su prus minore, o su contràriu, prus che àteru po istabbilire unu diritu cunforma a sa posidura Frasi si sos postos de triballu sunt pagos e prus de sa cumpeténtzia contat s'acotzu, ite faghent, sa graduatória de sos acotzos?◊ sa classífica de sas iscuadras de giogadores est una graduatória.
graduàu , pps, agt, nm: aggraduau Definizione de graduare; chi o chiet tenet is grados, nau prus che àteru de is militares.
gràe , agt: grai,
grave Definizione
nau de cosa, chi pesat meda, o fintzes chi costat meda coment'e trebballu, patimentu o àteru; si podet nàrrere fintzes de cumportamentu / min. graitu = unu pagu grae, graixedhu (= unu pagu grae, grae meda)
Sinonimi e contrari
greu,
pesante,
pesosu,
pesudu,
troposu
/
infadosu
/
séliu
| ctr.
lébiu
Modi di dire
csn:
èssiri grai de origas (nadu de unu) = chi est de mal'intesa, chi no iscurtat, o fintzas chi est surdu; sonnu grai = meda, de no s'ischidare pro intèndhere cosa; èssiri a grai = càrrigu, barriadu; parai sa tella a grai = male, chi no bi isparat candho s'animale si ndhe leat su papu
Frasi
e chini dha movit sa carrada prena? est grai, balla! ◊ no ti at a èssere grai a cumprèndhere poite semus riunitos ◊ tue ses una pessone grave che tronu ◊ sa maladia l'at leadu a grae
2.
custa betzesa est semper piús grae e mi pesat meda
3.
gei ses grai, de origas: una barrina bella!…◊ no dhu bis ca seu a grai, ca portu sa genna a codhu?!
Etimo
ltn.
gravis, -e
Traduzioni
Francese
lourd
Inglese
heavy
Spagnolo
pesado
Italiano
pesante,
gravóso
Tedesco
schwer,
beschwerlich,
langweilig.
graèsa , nf Definizione
su èssere grae, grave
Sinonimi e contrari
grajori,
graura,
pesantori
/
gravedadi
2.
intendho sa graesa de cudha mineta!
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
gravité
Inglese
gravity
Spagnolo
gravedad
Italiano
gravità
Tedesco
Schwere.
gràfa gàfa
grafàle, grafàli , nm: grofale,
grofali Definizione
genia de gànciu intrau in su muru ue s'intrant e arreschent is aperturas; in cobertantza, cosa acancarronada, fintzes sa natura de s'ómine
Sinonimi e contrari
àncara,
artera,
badhadori,
càncara 1,
cancarile,
croco,
frontissa,
grifone,
pullícia
2.
unu grofaledhu de luna ispainat argentu cun d-una soghixedha de luxi aintru de s'aposentu (E.Collu)◊ baxei, gherreris de Portoscusu, in is tancas de su mari e aciuvai is grofalis! (S.Chiappori)
Etimo
ctl.
golfó
Traduzioni
Francese
gond
Inglese
hinge
Spagnolo
gozne
Italiano
càrdine,
gànghero
Tedesco
Haken.
grafía , nf Definizione s'iscritura, mescamente po su crabbu chi funt fatas is líteras a manu
gràficu , agt, nm Definizione nau de unu sinnu, chi est iscritu; genia de disegnu (línias o diagramma, figuras, es.istogramma), mescamente su chi cun sa mannària arrapresentat su valore matemàticu de calecunu datu, duos valores de lígere in is duas línias ortogonales ascissa (orizontale) e ordinada (verticale) chi si atóbiant; professionista chi ischit de gràfica, de arrapresentatzione fata cun figuras, disegnos, màgines 3. sos manifestos los cuncordat bene unu gràficu.
gràfu gàfa
gragàglia, gragàlla gargàgiu
gragàlla 1 , nf, nm: gragallu 2 Definizione
arratza de pigione chi portat su bicu coment'e una cullera
Terminologia scientifica
pzn
Traduzioni
Francese
spatule
Inglese
spoonbill
Spagnolo
espátula
Italiano
spàtola
Tedesco
Löffelreiher.
gragallína , nf Definizione chedha de piciochedhos / cóciula gragallina = cóciula a zisa de cutzara, de cogarzu (gragallu) Sinonimi e contrari crialla, feduliu, pipiàglia, scrafudhialla Frasi ponidhi su tzitu a sa gragallina candho faet burdellu! Etimo srd.
gragallízu , nm Definizione
genia de samunóngiu chi si faet in su tretu de su gúturu agguantandho abba o meighina in s'ingurtidórgiu serrau e faendhodha coment'e budhire faendho essire pagu pagu de ària
Sinonimi e contrari
crocoladura,
gurgulisci
Traduzioni
Francese
gargarisme
Inglese
gargle
Spagnolo
gárgaras
Italiano
gargarismo
Tedesco
Gurgeln.
gragàllu , nm Definizione
indàtili o resorza de mare, genia de animaledhu de diferentes calidades, longu, a corgiolu tostau a duas perras, chi candho si serrat assimbígiat a una lepedha serrada / una creze de g.: mànigus de arresoja; g. de sànguni = gragallu de colore unu pagu biaitu (ensis siliqua)
Sinonimi e contrari
arrasoa,
gragalloni
Frasi
anguidha cun lissa, cóciula cun gragallus
Terminologia scientifica
crx, pharus legumen, solen vagina, ensis ensis
Etimo
ltn.
cochlearium
Traduzioni
Francese
datte de mer
Inglese
razor-clam
Spagnolo
navaja
Italiano
cannolìcchio
Tedesco
eine Messerscheidesorte,
eine Scheidenmuschelsorte.