inteltiàre , vrb Definizione pònnere intéltiu, ingéniu, contivígiu, faendho is cosas Sinonimi e contrari abbirtiai, indeletare, ingeniai Frasi Nina su die aiat aparitzadu sa banca inteltiendhesindhe (A.Langiu).
intéltiu, intéltu , nm Definizione capacidade de si arrangiare, abbilesa in su fàere is cosas Sinonimi e contrari arxéntziu, ingéniu Frasi a su teracu nou su mere lu pregontat a bídere si est intéltiu sou su furare.
intéltzu , nm: intérgiu, intertzu, intitzu, intrentzu, intretzu, intríciu, intritzu, intzeltzu, isteltzu, istertzu, oltetzu, stertzu Definizione duas calidades de una genia de linna chi faet a cannàile longu longu e fine e si che artzat a pitzu de is matas Sinonimi e contrari alúsara, bentitzu, bidichinzu, filichinzu, mussòrgia, pidighinzu, reti, tretzu / atzara, auciada, bentzígliu, elighinzu, ertessu, pilighinzu Frasi intzeltzu e ruo si pesant cument'e unu luo fintz'a sas traes pudrigadas (A.Casula)◊ su russignolu pesat cantos in sos inteltzos in fiore ◊ est logu prenu de intrentzu e olioni, ollastus e titioni ◊ de intitzu si faiant fintzas funis Terminologia scientifica rbl, Clematis cirrhosa, C. vitalba Etimo itl. intreccio.
intèmes insàmus
intemòre! , iscl: intimore Definizione e ite si!…, bae e crica si!…: dhu narant pruschetotu dudosos timendho ccn. cosa chi podet acontèssere o chi podet èssere acontéssia / intemore si no… = fata si no…, it'abbisóngiu dhoi at de?… Sinonimi e contrari acabore, atamore Frasi intimore si sas berbeghes che sunt intradas a su trigu!… Bae e abbàida!◊ intimore si su pitzinnu at tentu dannu, su istentare goi!… 2. intemore, como, si no che andhades a campu, cun custu fritu! ◊ faghe a imboladura, sa linna: intemore si no est bene assentada!…◊ intemore, como, si no che essides a chircare antunna, a catigare erba ifusta! Traduzioni Francese qui sait, peut-être Inglese I wonder, maybe Spagnolo quizás, quién sabe Italiano chissà Tedesco wer weiß!.
intempéria , nf, nm: intempérie, intempériu Definizione logu, ària, tempus o clima malesanos, chi noghent a sa salude, batint maladia (e mescamente sa malària) e fintzes trubbada de tempus malu, istracia; pl., is callenturas de sa malària / pigàresi s'i. = (nau de ccn.) portai furighedha, èssiri impressiu a tropu Sinonimi e contrari mabadia, infetu / temporalla, traschia Modi di dire csn: giúghere s'i. = èssere malesanu, nòghere a su saludu; sos intempérios de sa vita = sas disauras, dannos, dificurtades mannas Frasi in s'ortu bi est s'intempériu: est dendhe borta fintzas sa foza ◊ no si podet manigare piús nudha: giughet totu s'intempériu ◊ devo meigare sas pumatas ca giughent s'intempériu (G.Ruju)◊ isperaus chi protzat: sa tempéria parit prus frida! 2. un’intempéria si fit pesata intro de su coro meu Etimo itl. Traduzioni Francese intempéries Inglese bad weather Spagnolo intemperie Italiano intempèrie Tedesco Unbilden des Wetters.
intemperiàda , nf Definizione su intemperiare; tempus malu meda e a tempus meda; atacu de malària Sinonimi e contrari temporada Etimo srd.
intemperiàdu , pps, agt Definizione de intemperiare; nau de ccn., chi est a callenturas de sa malària Sinonimi e contrari intemperiosu, temperadu.
intemperiàre , vrb Definizione fàere tempus légiu; batire o fàere a influentza Sinonimi e contrari temperare 2. ma at intemperiau, ocannu!… Etimo srd. Traduzioni Francese faire mauvais temps Inglese to be bad weather Spagnolo hacer tiempo malo Italiano far cattivo tèmpo Tedesco schlechtes Wetter sein.
intempérie intempéria
intemperiósu , agt Definizione nau de tempus e de logu, chi noghet a sa salude, chi portat maladias Sinonimi e contrari malesanu Frasi nois semus ranedhos de terra ansida in s'aera intemperiosa ue pabaredhos tzegos bolant macos (G.Orgolesu) Etimo srd. Traduzioni Francese insalubre, paludéen Inglese unhealthy Spagnolo insalubre Italiano insalubre, malàrico Tedesco ungesund.
intempériu intempéria
intempòrra , nf Sinonimi e contrari intempéria, intemperiada, temporada 2. sa navi s'est móvia tremendi comenti a candu unu portat s'intemporra (F.Carlini).
intèna , nf: antena Definizione genia de gana, de fortza chi si portat aintru, ispétzia, mota Sinonimi e contrari boza, desizu Frasi cussa m'intzullit s'intena arrabiosa ◊ est una pibia iscaréscia de mala intena ◊ istorrat sa pichiada cun pagu intena de si fai isposa (E.Sanna)◊ in custus montis si fait prus penosa s'intena mala de su fogu ◊ su binu dhis iat postu arràbiu e intena ◊ si ndi est acatau de s'intena bella chi portas… sempri arrennegau!
intenantài , vrb Definizione podet bòllere nàrrere css. cosa chi in su foedhare (mescamente lestru) no benit a mente o fintzes no s’ischit bene, mancari cumprendhendho e ischindho bene su chi si bolet nàrrere ma in su momentu no benit a conca su foedhu giustu Sinonimi e contrari bodalire, iterinare, itesinantai, nichelare Etimo srd.
intenàntu , nm Definizione s'ita dhu nanta Etimo srd.
intendài , vrb Definizione pònnere is tendhas, fàere acampamentu Sinonimi e contrari abbarracai, apadiglionai Frasi is sordaus si funt intendaus inguni.
intendènti , nm: intendhente Definizione funtzionàriu incarrigau de contivigiare s'amministratzione de un'ente.
intendéntzia , nf: intendhéntzia Definizione s'ufíciu, su trebballu de is intendhentes.
intendhènte intendènti