tunchiàre , vrb: atunchiare,
ciunchiare,
(túncia túncia,
pro túnciare = nr. tunciatúncia,
protunciàre) tunciare,
tzunchiai Definizione
istare o èssere a tzúnchios mescamente po dolore, maladia, ma fintzes po gosu; su si chesciare, istare a lamentu po calecuna cosa chi no andhat comente si iat a bòllere; su abboghinare de su cane candho dhu cracant
Sinonimi e contrari
agemenai,
bemire,
chesciai,
grèmmere,
intzunchiai,
nitzulare
/
muschiare,
musci
Frasi
bidèndhemi atristadu, finas sas pedras túnciant pro su dolu ◊ ruet sentza alas in terra, brujendhe, túncia túncia, cansada e chimerendhe
2.
ant terrinu meda, ma túnciant pibièndhesi de no ndhe àere cantu bastat ◊ sos pòveros túnciant ca in sa partimenta de sos pagamentos sos printzipales pagant piús pagu ◊ mudu: marranu chi túncies! ◊ mancu tunciadu at
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
gémir,
glapir,
japper
Inglese
to whine
Spagnolo
gemir,
aullar
Italiano
gèmere,
mugolare,
uggiolare
Tedesco
stöhnen,
winseln.
túnchinu tónchine
túnchiu , nm, nf: (su t. = sutúnchiu) ciúnchiu
túncia,
túnciu,
túnghiu,
tzúnchiu Definizione
genia de boghighedha coment'e a lamentu po dolore, ma fintzes po gosu, cuntentesa; sa boghe de su cane candho dh'ant atripau; cosa chi si narat a lamentu; genia de sonu lamentosu / su túnchiu de sa morte = póleu, sórriga, su sorrogu de chie est morindho
Sinonimi e contrari
agémenu,
ghémida,
intzúnchidu,
pibia,
píliu
/
chensa,
coroju,
murrunzu,
órulu,
teroju,
torunzu
/
múliu
Frasi
túncios de piantu cuades istratzendhe tràmulas sicadas a s'àrvure de su coro ◊ no che lis at essidu unu túnciu ◊ si ch'est andhadu a coa bàscia, a túnciu e a murrunzu
2.
finamentra innoghe sa zente est a túncia fata contra a sa mala amministrascione
3.
no sempre sos túnghios de su bentu li fiacabant su sonnu (G.Piga)
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
gémissement,
glapissement
Inglese
whimpering
Spagnolo
lamento,
quejido,
aullido
Italiano
gèmito,
mugolìo
Tedesco
Stöhnen,
Winseln.
túnchiu 1 , nm Definizione tumbarinu, genia de tumborru de ortigu serrau cun sa pedhe de unu cane e una corria impigada chi comente si tocat a allisadura cun is pódhighes faet sonu chi paret unu tzúnchiu Sinonimi e contrari tímpanu Frasi a su sonu de su túnchiu non parabat béstia in locu ◊ s'úrulu chi fachet su túnchiu pesat sa tudha a s'ómine! (B.Murgia) Terminologia scientifica sjl.
túncia túnchiu
tunciàre tunchiàre
tuncitúnci , avb Definizione istare o èssere t. = a tzúnchios.
túnciu túnchiu
tunciúmine , nm Definizione su istare a tzúnchios, tzúnchia tzúnchia, pranghendho Sinonimi e contrari pibia Etimo srd.
tunconídu , agt: tuncuniu Definizione
chi at ingortu tema, chi est pigau de calecunu male (fintzes malàidu meda), nau de sa carena e de s'ànimu puru; fintzes tristu, a tzúnchios de dispraxere
Sinonimi e contrari
aciacosu,
demadu,
ferosu,
maladióngiu,
malesanu,
pisimau,
tacadu,
temósigu,
tzimiliosu,
tzutzunidu
/
annicadu,
annozadu,
triltu
/
malàdiu,
màlturu
| ctr.
sanu
Frasi
est tunconidu e no at apetitu ◊ est ghirada afannada ca fit semper mesu tuncunia ◊ tuncunia e a filupendhe, est morta azicu apustis ◊ sa zente tuncunia est isetandhe su beranu ◊ boches, lamentos, prantu ispapajau prenabant su bichinau tuncuniu ◊ tenet una fiza tunconida, marturiada in sa carena barant'annos
2.
totus aiant cumpresu chi Elias fit tuncuniu, indiosau de sa connada
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
maladif,
chancelant
Inglese
ailing
Spagnolo
enfermizo
Italiano
malatìccio,
cagionévole
Tedesco
kränklich.
tunconíre, tuncuníre , vrb Definizione ingòllere ciacas, maladias, istare a tzúnchios (fintzes po dispraxere e, po cussu, fintzes intristare) Sinonimi e contrari aciacai, ammagagnare, ilmaladiare, apuntorai, atzacorare, demare, immalaidare, inciacai, maculai 1, tacare | ctr. sanai Etimo srd.
tuncuníu tunconídu
túnda , nf: tundha, tunna 1 Definizione genia de pane modhe (grussu, ma fintzes fine): sa tunda teuladina est agiummai de chilu, a sete pitzicorros, apitzirada (una calidade est lisa) Sinonimi e contrari tzichi / ispianada Frasi nadu mi ant chi como ses pudharzu e chi sas pudhas tuas piús de tres ti faghent os che tundhas de chivarzu! (B.Mureddu) Terminologia scientifica pne.
tundéllu , nm Definizione orrugu de linna tundhu, a cannone.
túndha túnda
tundhària , nf Definizione su èssere tundhu de sa cosa Sinonimi e contrari rotundesa Frasi candho su pane che lompiat a sa finesa e tundhària zusta, chin leidade sas féminas lu poniant in su pannu e cucuzaint Etimo srd.
tundharínu , agt: tundhulinu, tundhurinu Definizione chi est tundhighedhu de forma Sinonimi e contrari arrumbulúciu, trúndhulu, tundhatzu Etimo srd.
tundhàtzu , agt Definizione
chi est unu pagu tundhu
Sinonimi e contrari
cocorudhu,
tundharinu,
tundixedhu
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
arrondi
Inglese
roundish
Spagnolo
redondeado
Italiano
rotondeggiante
Tedesco
rundlich.
tundhènte , nm Definizione pannu de lana Sinonimi e contrari nundente, pannispica.
túndhere , vrb: túndiri,
túnnere Definizione
segare sa lana a paris de sa pedhe a is brebès (e, nau a brulla, segare is pilos)/ ger. tundhendhe, tundhindhe, pps. túndiu, tusu
Frasi
bi aiat ferros de túnnere a bènnere ◊ cust'iscola no est fata pro pesare bestiàmine, túndhere lana, barminare, filare e tèssere, sestare e cosire, istirare e bestire ◊ finas a rughe in conca los ant tusos! ◊ sa brebei bollit túndia paris, no a iscalitas!
Terminologia scientifica
pstr
Etimo
ltn.
tondere
Traduzioni
Francese
tondre
Inglese
to shear
Spagnolo
esquilar
Italiano
tosare
Tedesco
scheren.