achitài , vrb Definizione
giogandho a biliardu, cumenciare su giogu, tirare su primu cropu
Traduzioni
Francese
donner l'acquit
Inglese
to lead off
Spagnolo
abrir el juego
Italiano
acchitare
Tedesco
den Ball aussetzen.
achizàre , vrb Definizione
su cambiare bisura, de face, coment'e inchietandhosi o intristandhosi
Sinonimi e contrari
acristai,
inchigiare,
inchizire,
incilliri,
increstare,
ingrispire
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
froncer les sourcils
Inglese
to frown
Spagnolo
fruncir el ceño,
contrariarse
Italiano
accigliarsi
Tedesco
die Stirn runzeln.
achizolàre , vrb Definizione
pònnere in su chizolu, in calecunu cugigone
Sinonimi e contrari
achizonare,
acuzonare,
angronare,
arreconai,
inchizolare,
incozolare
| ctr.
bocare,
essire
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
rencogner
Inglese
to put in a corner
Spagnolo
arrinconar
Italiano
incantucciare
Tedesco
in Winkeln stöbern,
sich in eine Ecke verkriechen.
achizonàre , vrb Definizione
cuare, pònnere, istare in d-unu cuzone, a una bandha
Sinonimi e contrari
acantonai,
achizolare,
acuzonare,
arreconai,
inchizolare,
incozolare
| ctr.
bocare,
essire
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
rencogner
Inglese
to put in a corner
Spagnolo
arrinconar
Italiano
rincantucciare
Tedesco
in eine Ecke stellen,
drängen.
aciannitài , vrb: agiannitai,
arxanitai,
assannitai,
axannitae,
axinitai,
azanitare,
azannidare,
azannitai,
azannitare,
giannitai Definizione
su apedhare de is canes candho pesant sa fera, s'apédhida a tzichírriu chi faent is canes tzerriandho su mere ca no arrennescent a sighire e aciapare su sirbone o àteru animale, prus che àteru si est piticu, o fintzes po dhu sinnalare; nau de gente, su si allegrare meda de calecuna cosa
Sinonimi e contrari
gannitare,
giannire,
tzannidare
Frasi
su cane fuit azannidandhe unu cunillu ◊ is canis funt arxanitendi, si bit ca ant agatau sa fera!
2.
abarrant a ingíriu de su foghidoni, papendu e bufendu, agiannitendi comenti faint is margianis
Terminologia scientifica
bga
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
aboyer
Inglese
to bark
Spagnolo
ladrar
Italiano
scagnare
Tedesco
anschlagen.
aciapài , vrb: aciapare,
aciopare,
atzapai,
atzapare,
ciapai Definizione
agatare de cumbinatzione o cricandho; pigare, aferrare calecuna cosa cun is manos o àteru, nau fintzes in su sensu de furare, de ingòllere maladia o àteru / pps. aciapadu, aciàpidu / aciapai ccn. mali = collire maladia
Sinonimi e contrari
abbigiare,
acatare,
aciocai,
apaciapai,
cassai,
furai,
tènnere
/
abbrancai,
acafai,
afarrancae,
aferrai,
aggafai,
aggarrai,
agguantai,
collire
| ctr.
iscapare,
lassai
Frasi
l'ant aciapadu rutu in su ludu ◊ chie chircat aciapat ◊ crediant de atzapare su locu serrau ◊ su tempus colat e nos atzapamus diversos ◊ candho leadu s'at sa mascaríglia mi so aciàpidu cun muzere mia! ◊ betzu e débbile, n'at atzapatu sa morte ◊ aciopeit su frade bochindhe fogu ◊ ómines e féminas si chircant, s'aciopant, si leant e si lassant
2.
aciapa su gatu ca ndi at furau s'arrocali! ◊ passendi in sa porta ndi at aciapau sa fatura
Etimo
itl.
Traduzioni
Francese
attraper
Inglese
to catch
Spagnolo
coger,
agarrar
Italiano
acchiappare
Tedesco
fangen.
aciapinài , vrb: ciapinare Definizione
fàere is cosas a improdhu, male
Sinonimi e contrari
aciapuciae,
aciarollai,
afioncai,
allarodhai,
inciaputzare
Etimo
itl.t
acciapinare
Traduzioni
Francese
bâcler
Inglese
to bungle
Spagnolo
chapucear
Italiano
abborracciare
Tedesco
pfuschen.
aciapitài , vrb: ciapitai Definizione
fàere is passighedhos de su ballu
Sinonimi e contrari
atzopitai,
istripitare,
sciampitai
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
sautiller
Inglese
to hop about
Spagnolo
hacer los pasos del baile sardo
Italiano
salterellare
Tedesco
Tanzschritte,
sprünge machen.
aciapuài , vrb: aciapulai,
aciapulare,
assapuai,
assapulai,
assapulare,
atapulare,
atzapiai,
atzapuai,
atzapulae,
atzapulai,
atzapulare,
tapulare*,
tzapulai Definizione
betare o cosire tzàpulos a unu bestimentu, a unu trastu (o fintzes pònnere impastu a tretos in is muros); betare, imbolare, iscúdere a cropu, a istràmpidu, pigare a iscutuladas
Sinonimi e contrari
ammeditzare,
apuntroxai,
ataparatare,
atrapuedhai,
atrapulai,
cosinzare,
tzapugnire
/
addrobbulare,
atapai 1,
betae,
fuliai,
isciúdere,
rúchere
/
assachitai
Frasi
is istimentos furint istampaos e atzapulaos ◊ si depiat acuntentai de is pantalonis de fustànniu atzapulaus in genugus ◊ ist cosindho e atzapulandho ◊ torrastis a domu timendi ca estis iscurriau is cracionis (e mamma dhus depèt aciapulai)◊ is istimentos istampaos dhos atzapulànt
2.
atzàpulant carchi canterile, túnicant su locu
3.
at assapulau su telèfunu chena arrespundi, de cantu fut arrennegau ◊ e totu gherra gherra nchi dh'intrant a s'aruta e dh'atzàpuant a terra (S.Baldino)◊ proit e s'istracia si atzàpulat a sa fentana ◊ nd'istudant su fogu atzapulendi sa fraca cun cambus de modhitzi ◊ issos no ant intesu s'atapulare de su coro meu ◊ càstia chini est aciapuendi a sa porta!◊ dhas at atzapuladas atesu ◊ sa pedhi nchi dh'apu atzapiada ca no balliat a logu ◊ si funt ispassiaus contendi totu su chi ant aciapuau apari in cià vira de issus
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
rapiécier
Inglese
to patch
Spagnolo
remendar
Italiano
rattoppare
Tedesco
flicken.
aciapuciàe , vrb: aciaputzai,
aciaputzare,
ciaputzai* Definizione
fàere su triballu o is cosas male, a improdhu
Sinonimi e contrari
abbaunzare,
aciarollai,
acoredhai,
afioncai,
afrochedhare 1,
allarodhai,
cianfainare,
improdhai,
inciapugliare,
indrovigare
Traduzioni
Francese
bâcler
Inglese
to bungle
Spagnolo
chapucear
Italiano
acciarpare
Tedesco
pfuschen.
aciarollài , vrb: acioredhai,
aciorodhare,
atzarodhai,
atzoredhai,
atzorodhai,
atzorodhare,
ciorodhai,
tzarodhai Definizione
nàrrere o fàere is cosas a improdhu, a s’afaiu, chentza órdine, chentza critériu, male
Sinonimi e contrari
aciapuciae,
aciorobedhare,
acoredhai,
afioncai,
allarodhai,
impiastai,
improdhai,
inciapugliare,
inciorodhare
Frasi
ite totu mi ses aciorodhendhe?! ◊ nerat, fostei, ita est atzarodhendi? ◊ abbas de funtanas anzenas mi ant aciorodhadu su sentidu…◊ ma ita ses acioredhendi, ita t’est beniu a conca?!◊ cussas féminas mi ant atzoredhau un'iaxi de cosa ma no nci apu cumpréndiru nudha!
2.
las leat a s'abbratzeta, las mintet a buteghinu e si faghent che porchedhas de su totu atzarodhadas
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
bâcler,
ramasser pêle-mêle
Inglese
to bungle
Spagnolo
chapucear
Italiano
acciarpare
Tedesco
pfuschen.
aciarxài , vrb: atalzare,
atarjare,
atarzare,
atzagliare,
atzargiai,
atzargiare,
atzarxai Definizione
si narat po abbrigare s'atza de una ferramenta ifridandhodha tandho a cropu frigandhodhi su serile o ponendhodha in s'abba, ca dh'intostat e afortit; aconciare sa ferramenta bogandhodhi sa punta o aciunghendhodhi unu bículu de ferru; nau de unu, torrare in fortzas, torrare bellos
Sinonimi e contrari
atemperai
/
assuergiai
Frasi
de cantas issàbbulas at atzagliatu mastr'Antoni, custa est sa mentzus! ◊ Pera bollet a dhi atzargiare unu marrone
2.
cussa fiudedha s'est aciarxada
Traduzioni
Francese
aciérer,
tailler,
tremper
Inglese
to steel
Spagnolo
acerar
Italiano
acciaiare,
temperare
Tedesco
stählen,
härten.
aciaulài , vrb: atzabai,
atzaulai,
atzulai,
ciaulai,
saulai,
tzabai Definizione
apedhare, comente faent is canes; nau in cobertantza, istare naendho, abboghinandho, a murrúngiu cun ccn.
Sinonimi e contrari
alloroscare,
apedhae,
atocare,
baulai,
imbauai,
inciauai
Frasi
ant atzabau is canis candu nci seus essius ◊ cani chi aciàulat no móssiat ◊ su cani nostu atzabat a is istràngius ◊ candu s'est presentau cudh'istràngiu is canis no ant atzulau comenti atzulànt a is àterus
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
aboyer
Inglese
to bark
Spagnolo
ladrar,
aullar
Italiano
abbaiare
Tedesco
bellen.
acicài, acicàre , vrb: antzicai,
assicai,
assicare,
assicari,
atzicai,
atzicare Definizione
pigare assíchidu, tènnere o fàere assuconu
Sinonimi e contrari
aliventare,
apramare,
asciuconare,
asciustrare,
apundhorare,
aterrighinare,
arviai,
ilgirare,
ispramai,
isprauriri,
istrementire,
isturdinare
Modi di dire
csn:
a. de o po ccn. cosa; acicaisí a morti = meda, de ndhe mòrrere; èssiri nàsciu atzicau = si narat de chie est sempre atontadu, sempre pessendhe a crabas
Frasi
dhus connòsciu bèni, ita genti funt, ma no tocat a si ndi atzicai! ◊ mi ndi seu assicau! ◊ dòngiu cropus a sa gàbbia po ndi dha fai assicari e po dh'atrudiri, a sa papagalledha ◊ iscieis ca si ndi podit antzicai, candu est dormida?!
2.
torret su sàmbene a chie est assicau!
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
effrayer
Inglese
to frighten
Spagnolo
asustar
Italiano
spaventare
Tedesco
erschrecken.
acimbellài , vrb rfl Definizione
istare in pentzamentu e fintzes su si pigare dispraxere po calecunu bisóngiu o dificurtade, portare cimbellas in conca
Sinonimi e contrari
apinnicare,
apistichinzare assudhire,
insudhire
Frasi
fut totu acimbellau chi no agatàt genti a donai su sànguini, ca depint operai a sa mulleri ◊ no t'acimbellis po sa cosa de pagai: prega po sa saludi! ◊ immoi ca iscís chi est arribbendi acabbadha de ti acimbellai!
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
se préoccuper
Inglese
to be worried
Spagnolo
preocuparse
Italiano
preoccuparsi
Tedesco
besorgt sein.
acinnài 1, acinnàre , vrb: atzinnare,
tzinnare Definizione
fàere a acinnos, cun is ogos o fintzes cun sa manu o sa conca, po bòllere nàrrere o fàere a cumprèndhere calecuna cosa; fintzes fàere una móvia coment'e po bòllere fàere calecuna cosa, o cumenciare a foedhare
Sinonimi e contrari
ammiare,
atzinnire
/
schichiai
Frasi
mi at acinnau cun is manus a benni
2.
babbu mi at acinnau una sparuara ◊ pentza ca su saludu mi dh'at feti acinnau! ◊ ndi dh'apu acinnau dèu de sa cosa chi m'iast nau tui
Etimo
itl.
Traduzioni
Francese
faire signe
Inglese
to make signs
Spagnolo
hacer señas
Italiano
accennare,
far cénni
Tedesco
winken.
acioàe, acioài , vrb: aciuai,
tzoare 1 Definizione
pònnere is ciòs, pònnere is ciòs ferrandho is animales, o a su fundhu de is crapitas
Sinonimi e contrari
aciolai,
atacitai,
imbullitare,
intzoare
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
clouer
Inglese
to nail
Spagnolo
clavar
Italiano
inchiodare,
chiodare
Tedesco
benageln,
beschlagen.
acioàre , vrb: cioare,
tzoare Definizione
sa boghe chi faet su procu
Sinonimi e contrari
crochidare,
intzuai,
tzuinai,
tzuniari
Terminologia scientifica
bga
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
grogner
Inglese
to grunt
Spagnolo
gruñir
Italiano
grugnire
Tedesco
grunzen.
aciocài, aciocàre, aciocàri , vrb: agiocai Definizione
pigare a cropos, pigare a briga, a befa, giare una briga; arregòllere a unu logu, aciapare o agatare a unu faendho dannu o furandho, o fuindho; acudire, lòmpere, ammuntonare, chistire impare, pinnigare pigandho totu o cosa meda
Sinonimi e contrari
abbanzare,
atripai,
isciúdere,
magiare,
surrai
/
certai
/
acafai,
aciapai,
aggafai,
assacarrare,
adobiai,
cassai,
collire,
tènnere,
tenturai
Modi di dire
csn:
a. sa terra acanta a sa matixedha = collire o afranzare sa terra a su prantone; a. a fuiri, a cúrriri = illoràresi a fuire, a cúrrere
Frasi
s'iscocu su ladroni tochendimí is crabitas nci dh'aciocu su cani!
2.
candu ndi aciocàst unu muntoni de cosa, de cuss'ortu, ciai fusta cuntenta! ◊ soi aciocandu ladàmini ◊ aciocamindi cussu libbru! ◊ cuss'orruga aciocàt s'abba de totu sa bidha e si fut fata a unu frúmini ◊ sa genti aciocat prus a innòi chi no a crésia ◊ comente at apertu su portale, sa gente si est aciocada a pratza (I.Patta)◊ a s'umbra is pipius aciocànt e giogànt impare ◊ a bortas is féminas si aciocant a piscinai
3.
iant inténdiu una fémina aciochendu su pobidhu po mòri de un'atra fémina ◊ dh'ant aciocau canis arrabiaus ◊ ant aciocau is ladronis furendi
4.
ant aciocau a cúrriri
Etimo
spn.
achocar
Traduzioni
Francese
malmener,
capturer,
entasser
Inglese
to beat up,
to heap,
to capture
Spagnolo
pegar,
capturar,
detener
Italiano
malmenare,
catturare
Tedesco
mißhandeln,
gefangennehmen.
aciociài , vrb Definizione
atripare, pigare a cropos, ma mescamente fàere a bregúngia, pigare a ccn. a briga cun malos foedhos
Sinonimi e contrari
abbanzare,
addobbai,
arropai,
assurrare,
atripai,
carrubbare,
briare,
isciúdere,
magiare,
sussare
/
afrentai,
aggraviai,
ilzenzare,
innorare
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
insulter,
outrager
Inglese
to insult
Spagnolo
insultar,
maltratar
Italiano
svillaneggiare
Tedesco
anpöbeln.