iscommítere , vrb: iscummítere,
iscummítiri,
scummiti Definizione
pònnere una posta unu pagu a marrania, pònnere iscommissa; fàere un'ipótesi, supònnere calecuna cosa
Frasi
cantu iscummitis chi est comente naro deo?! ◊ cantu b'iscommitis chi custu addésciu ti lu torro che novu?
2.
iscummito chi li as dadu a bíere! ◊ iscommito chi ses impresse! ◊ iscommitu ca che incerto ite bi at in suta! ◊ iscommito chi oe proet: paret in chirca de annuare!
Traduzioni
Francese
parier
Inglese
to bet
Spagnolo
apostar
Italiano
scomméttere
Tedesco
wetten.
iscomodài, iscomodàre , vrb: iscodumare Definizione
giare ifadu, istrobbu, mòvere po calecuna cosa, lassare de istare cómodu
Sinonimi e contrari
discomodai
Frasi
sunt cosas chi nos podent iscodumare, ma no chi no podimos fàghere!
Traduzioni
Francese
déranger
Inglese
to incommode
Spagnolo
incomodar
Italiano
incomodare
Tedesco
stören.
isconcài, isconcàre , vrb: sconcai Definizione
su ndhe segare sa conca, nau fintzes de is laores chi perdent s'ispiga; fèrrere, pistare sa conca de calecuna cosa
Sinonimi e contrari
degogliai,
iciugare,
isconchedhai,
istrugare
Frasi
a Giuanni Batista s'innotzente ant isconcadu ◊ candho su trigu de messare est àrridu est suzetu a s'isconcare
2.
mi apo isconcadu unu pódhighe a martedhu ◊ una e duas bortas mi los ap'a àere isconcados sos pódhighes caminendhe iscurtzu!…◊ su luminu si est isconcadu comente l'apo frigadu a l'atzèndhere
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
décapiter
Inglese
to behead
Spagnolo
decapitar,
descabezarse,
descalabrar
Italiano
decapitare
Tedesco
köpfen.
isconchinàre , vrb: sconchiai Definizione
mòvere sa conca po nàrrere chi una cosa no est deasi, chi unu no est de acórdiu, giare cropos cun sa conca
Sinonimi e contrari
isconchidare,
isconculare,
scorrociai,
tzilibbecare,
tzurumbecare
Frasi
sas betzighedhas si sunt cheghentanne, isconchinanne e a tremuledha
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
secouer la tête
Inglese
to shake one's head
Spagnolo
mover la cabeza
Italiano
scrollare il capo
Tedesco
den Kopf schütteln.
iscónchinu , nm: iscónchiu Definizione
móvia de sa conca a cropu, mescamente candho unu no est de acórdiu cun su chi est intendhendho
Sinonimi e contrari
conchinada,
isconchinada,
isconchizada,
isconchizu,
sconchiada
Frasi
cudhu andai pistabista, feriveri, arrósciu oi de custus, cras de cudhus, a iscónchius, a murrúngius ◊ candho dhi narant cosa istat a iscónchios de conca ma no arrespondhet
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
désapprobation d'un signe de tête
Inglese
headshake to dissent
Spagnolo
negación con la cabeza
Italiano
mòssa del capo per dissènso
Tedesco
mit dem Kopf ablehnen.
isconciài, isconciàre , vrb: iscontzare,
sconciai Definizione
isciusciare, bogare de pare una cosa giai fata; nau de su tempus, cambiare, iscuncordare, fàere tempus légiu; nau de fémina príngia, pèrdere su fedu; nau de sa natura de s’ómine, passare sa teteresa / pps. iscontzadu, iscontzu
Sinonimi e contrari
destrui,
idarrocai,
irfàghere,
isciasciai,
isciuchiare,
isciusciai,
iscunsertare,
sculai
/
istrumare
| ctr.
aconciai,
adaretzai,
agiustai,
arragnare,
fàchere
Modi di dire
csn:
iscontzare su coju = istorraisí; isconciàresi de… = leàresi disturbu pro…
Frasi
si li betat pódhighes l'iscontzat dae cristianu! ◊ su die chi si ndhe at a isconciare custu giuramentu nos at a calare tronos e lampos! ◊ custa est cosa chi non si podet isconciare ◊ in cussa calada imbrunconu e m'iscònciu su brutzu!
2.
su tempus si fit iscontzu e no aiant pótiu garrigare su nabiu ◊ za mi paret chi su tempus torrat a iscontzare!
3.
sa fémina fit príngia ma si est iscontza
5.
bellu frade, no si est mancu isconciau de andhare a saludare sa sorre!
Etimo
itl.
sconciare
Traduzioni
Francese
défaire
Inglese
to undo
Spagnolo
deshacer
Italiano
disfare,
demolire
Tedesco
zerstören.
iscòndhere , vrb: iscúndhere Definizione
pònnere o apartare a un'ala, essire e lassare unu logu, lassare in abbandhonu; si narat fintzes in su sensu de difèndhere, fàere sa parte a ccn./ pps. iscóndhiu
Sinonimi e contrari
lassai,
irbandhonare
/
defèndhere,
frànghere,
iscabbúllere,
iscundhire
Frasi
iscòndheti da èsseres mischinu! ◊ no mi poto iscòndhere de fàchere su dovere ◊ cantu bi apo gherradu pro m'iscúndhere dae tupas de prunatza e de tiria! (M.Tedde)◊ iscúndheti!
2.
fipo acuzonatu coment'e un'istratzu e solu Petenedha pariat chi naraiat: Corazu, za t'iscundho zeo! ◊ donzunu de cussos mortos depet àere iscúndhiu una bandhera
Etimo
ltn.
abscondere
Traduzioni
Francese
se dispenser,
esquiver,
fuir
Inglese
to avoid,
to shift
Spagnolo
eximirse,
esquivar
Italiano
esìmersi,
scansare
Tedesco
sich entziehen,
ausweichen.
isconsiminzàre, isconsimizàre , vrb: iscosciomingiai,
iscossiminzare,
iscossimizare,
iscossomingiai,
iscussimintzare,
iscussiminzare,
scoscimingiai Definizione
bogare de pare, iscosciare, illascare, guastare male una cosa, nau mescamente de is peis o cambas de unu trastu; fàere dannu
Sinonimi e contrari
destrui,
dissantarare,
ildeossare,
irgangalistae,
isbabbarrare,
iscadapiare,
iscunsertare,
istracassare,
istraessare,
scannugai,
scosciai
| ctr.
conziminare,
ingrauciare
Frasi
si che la fúrrias gai, cussa cradea l'iscossiminzas, totu!
2.
donzi note l'iscrujuraiat s'àitu e chin sa robba l'iscussimintzaiat su semenatu
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
dégonder,
disjoindre
Inglese
to unhinge,
to break up
Spagnolo
romper,
destrozar
Italiano
sgangherare,
sconnèttere
Tedesco
aus den Angeln heben,
aus den Fugen bringen.
iscontài, iscontàre , vrb: isciontare Definizione
pigare e bogare de unu contu, minimare sa suma de unu contu, de unu prétziu, de una cundenna, de unu dépidu
Sinonimi e contrari
chitire,
scomputai
/
immarigai
| ctr.
annànghere
Frasi
nàrali a ti dare s'ozu a iscontare de su chi nos depet! ◊ comporaiant in sa butega de sos meres a iscontare dae sa paga
2.
dh'iant lassada sola sola po dhi fai iscontai su pecau ◊ is ànimas malas furint a giru po iscontare peniténtzias ◊ su macu no isciontat pena ◊ iscontant in sa terra su prugadóriu issoro
Etimo
itl.
Traduzioni
Francese
décompter,
expier
Inglese
to subtract,
to expiate
Spagnolo
descontar,
expiar
Italiano
scontare,
espiare
Tedesco
abrechnen,
büßen.
iscontriài, iscontriàre , vrb: iscrontiare,
scontriai Definizione
atumbare de duas cosas andhandho a sa bandha contrària (o fintzes de una chi si movet a cara a un'àtera); nàrrere cosa contras a unu mescamente si tenet pretesas o si est faendho cosas chi andhant male (e fintzes giagarare); su si guastare de calecunu mecanísimu coment'e chi apat pigau cropu, àere dannu; bogare calecunu arremu de s'incàsciu
Sinonimi e contrari
atapai 1
/
certai,
chelcire,
scontrariai
/
iscadredhare,
iscussertare
2.
no mi cumintzist a iscontriai, deghinou nci fúlliu totu! ◊ no cherimus a nos iscontriare bois, bastante cantu bos amus iscurtadu! ◊ cuntipitzatos chi su babbu fit essinne de su contu, l'ant iscontriatu pro no víere ◊ pastores e canes iscróntiant sa chedha ◊ sa mama at iscontriadu sos pisedhos ca fint currindhe de un‘ala a s’àtera ◊ su truvadore iscróntiat sos sirvones pro los fàchere colare in sa posta
3.
una die su rellozu de campanile s'iscontrieit e comintzeit a caminare o tropu abbellu o tropu impresse
4.
est prus fàtzile chi dae s'oriente essat su sole chene caentare o chi sa Terra iscróntiet su zirare, chi no a che lavare su machine
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
différer,
contredire
Inglese
to run into,
to collide,
to clash with
Spagnolo
chocar,
tropezar,
contradecir
Italiano
scontrare,
contraddire
Tedesco
stoßen auf,
widersprechen,
iscopercàre , vrb: iscoperciare,
iscrobecai,
iscrobecare,
iscrobecari,
iscropecare,
iscruecai,
iscuprecare Definizione
pigare e trantzire su crobecu, furriare ccn. cosa a s'àtera parte; bogare o segare su pane carasau a pígios ponendhodhos ambaduos furriaos a sa matessi parte
Sinonimi e contrari
furriai,
iscavacare,
iscupertare,
istavacare
/
innudare
/
ispigiare
| ctr.
cavacai
Frasi
s'iscopercat su pane carasau ◊ canno s'iscussertat su rellotzu l'iscropecat pro vídere s'iscónniu ◊ sa patedha est iscropecata ◊ at iscuprecadu su conzu ◊ cussu bentu nosi nd'iat iscrobecau sa domu ◊ iscopèrciat sa safata e li ammustrat ite v'aiat
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
ôter le couvercle
Inglese
to uncover
Spagnolo
destapar
Italiano
scoperchiare
Tedesco
abdecken.
iscopíe , vrb: iscopire,
iscupire,
iscupiri,
scopie Definizione
nau de is matas, isparare, bogare cambos noos (nau de su frore, apèrrere) o, nau de una fortza, essire, tènnere isfogu; fuliare salia, ispudare, fàere essire (es. de una bartza, de un'istrégiu tirandhondhe su tupone)/ pps. iscopiu
Sinonimi e contrari
brionire,
brotai,
sciogai
/
gruspiare,
gruspire,
ispudai
/
istupare
Modi di dire
csn:
iscupiresila cun ccn. = pigaisidha cun ccn.; no iscupit cun su cuadhu e iscupit cun sa sedha! = si la leat cun chie no ndhe tenet curpa; iscupire s'imbreaghera = scexiai, isturdire s'imbriaghera; iscupire a prànghere = atacai a pràngiri
Frasi
s'ógiu de sas piantas fit pienu de abbundhàntzia, pronta a iscopire sa vida novella (A.Casula)◊ sa méndhula in sa bassura iscopit prima a fiore ◊ sa linna in beranu in donzi foza iscopit unu frutu ◊ su chelu fut prontu a iscupire in nie e in fridura
2.
si betant a su triballu po che iscupire su chi dhis rósigat a intro de cropus ◊ su benniolu, arrennegadu, si che dh'iscupit cun cudhu chi no ne tenet crupa ◊ cussu si che dh'iscupit cun megus ◊ no ischiat cun chie si che dh'iscupire!◊ at iscupiu s'arrennegu cun cià mullei
3.
bai, no ti chescis, bai e no iscupas a celu, chi in faci no ti torrit sa salia! ◊ a fizu meu nodidu proite mi l'as atzotadu, proite mi l'as iscupidu?!
4.
po abbae s'ortu iscopiaus su putzu
Etimo
spn.
Traduzioni
Francese
jaillir
Inglese
to burst forth
Spagnolo
brotar,
escupir
Italiano
erómpere
Tedesco
ausbrechen.
iscorcorigàre , vrb: iscorcorijare,
iscrocorigai,
iscrucurigare,
iscurcurigare,
scorcorigai Definizione
foedhandho de istudentes, giare corcovica, votu deasi bàsciu de no passare a is esames; torrare corcovica, giare su Chi nono a s'ómine chi dimandhat fémina a pobidha; orrúere a terra, fàere un'orrutòrgia
Sinonimi e contrari
bociai 1,
corcovicare,
iscorcovicare
/
istrampare
Frasi
ita si at a laureai candu dh'ant iscrocorigau tres bortas!◊ nci ndi fiat chi dhu iscrocorigànt un'annu ei e unu no
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
recaler,
coller
Inglese
to fail
Spagnolo
suspender,
catear
Italiano
bocciare
Tedesco
durchfallen lassen.
iscordolàre , vrb: iscordulare 1 Definizione
andhare, afilare, su si pònnere e mòvere coment'e a cordone, a filera, foedhandho de bestiàmene meda (o fintzes de gente o àteru) chi si movet
Sinonimi e contrari
iscúrrere
Frasi
trubba sas bacas, za iscordolant!
Traduzioni
Francese
se diriger,
sortir
Inglese
to pour out
Spagnolo
fluir
Italiano
defluire
Tedesco
abfließen.
iscorfionàre , vrb: iscrofinare,
iscrofionare Definizione
fàere iscrofiones, iscarrafatonis, fàere improdhos a pinna, passadas de pinna chentza órdine, iscríere
Sinonimi e contrari
abburrugonare,
scarrafatai
Frasi
apenas finidu de iscrofinare subra de una cartella, su zuighe li at dimandhadu a bídere si isse bi fit
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
gribouiller
Inglese
to scrawl
Spagnolo
emborronar,
garabatear
Italiano
scarabocchiare
Tedesco
bekritzeln.
iscorgiolàre , vrb: iscorjolare,
iscorzolare,
scroxolai Definizione
bogare o segare su corgiolu, su pigiolu
Sinonimi e contrari
arroscai,
innetare,
iscroxuai,
scociolare,
scorgiai,
scrociolai,
spilloncai
| ctr.
incroxolai
Frasi
iscorzolare sa patata, sa linna
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
éplucher
Inglese
to peel
Spagnolo
pelar
Italiano
sbucciare
Tedesco
schälen.
iscorigài, iscorigàre , vrb: iscuriai,
iscuriare,
iscuricare,
iscurigai,
iscurigare,
scurigai Definizione
essire o fàere iscuru, nau de sa die, apustis chi si ch’est intrau su sole
Sinonimi e contrari
imbugiare,
indenotire,
iscurèssere,
murinai
| ctr.
abbrèschere,
illuchèschere
Modi di dire
csn:
avb.: iscúriga no iscúriga = cumentzendi a iscurigai; iscurighendhe = s'ora chi est faghíndhesi iscuru, itl. all'imbrunire
Frasi
mi parit chi s'iscorighit sa luxi e no nci siat àturu che prantu (B.Lobina)◊ inue si l'iscúrigat si corcat ◊ parentes istimados e amigos, cudhos chi lughiant che isprigos, mi ant cussos su logu iscuriadu! (B.Sulis)◊ de sos tres annos chi si est atzegadu, pro issu su logu si est iscuriadu ◊ toca, càstia cummente istat nonna tua e torra a innoje prima de iscorigare!◊ abarra cun nosu, ca est iscurighendu, aspeta ca cenaus!
2.
candu at cumpréndiu ca su distinu de custu fillu fut malu si dhi est iscorigau su coru
3.
in foras fiat giai iscorigau mortu
4.
semus assupridos a bidha iscurighendhe
Terminologia scientifica
sdi
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
faire nuit
Inglese
to darken
Spagnolo
anochecer
Italiano
farsi nòtte,
annottare
Tedesco
Nacht werden.
iscorporài, iscorporàre , vrb rfl Definizione
tzatzare a meda, papare fintzes sa parte de s'àteru
Sinonimi e contrari
ingolopire,
intrudhiri
Frasi
est liandudendhe totu s'arregorta a domu sua po s'iscorporai cussu!
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
gaver
Inglese
to gobble
Spagnolo
atracar
Italiano
ingozzare
Tedesco
sich überfressen.
iscorrài , vrb: iscorrare,
scorrai Definizione
segare is corros (fintzes unu solu); segare un'orrugu, una parte, de calecuna cosa; bènnere mancu a un'acórdiu, brigare
Sinonimi e contrari
iscorrojare
/
menguai,
scorriai
Frasi
mi ant iscorradu unu boe, una craba
3.
cussu est ómine chi at iscorradu! ◊ lassa chi s'iscorrent paribari! ◊ a s'incomintzu funt totus de acordu, e como a chie iscorrat a destra a chie a manca! (Z.Porcu)
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
écorner
Inglese
to dishorn
Spagnolo
descornar
Italiano
scornare
Tedesco
die Hörner abbrechen.
iscorriài , vrb: scorriai,
iscorriare 1 Definizione
bogare o fàere unu trastu a corrias, fàere una segada a iscórriu, segare a orrugos faendho a tiradura
Sinonimi e contrari
ischirriolai,
istratziolare
Frasi
at iscorriau is mantas
2.
su fedighedhu furit giogandho a cofedhu in foras, a pantalones iscorriaos e a… macarrone in campu!
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
déchirer
Inglese
to tear,
to lacerate
Spagnolo
desgarrar,
rasgar
Italiano
squarciare,
lacerare
Tedesco
zerreißen.