isciuliài , vrb: isciuriai,
issuliare,
isuliare,
sciuliai Definizione
fàere fuire sa musca, is pigiones, is pudhas giagarandhodhos; pesare a bolare / isuliàresi de una cosa = fàgherendhe a mancu, istaresindhe
Sinonimi e contrari
agegherai,
assuidae,
insaltiare,
isciugare,
isfraitzare,
ispabuciare,
ispajare,
isvalostiare,
salargiare,
sciumiai
Frasi
sos puzones in binza, candho intendhent su mere issuliendhe sunt cunvintos chi est a los cramare! ◊ corvos no che ndhe poto isuliare dae sa figu mia…
2.
a s'achicada de sos asprones, sos cadhos sunt tucados a bolu isuliendhe prúere ◊ sa palla nci dh'at isciuliada su bentu
3.
lu cherzo ischire: no mi ndhe poto isuliare!
Traduzioni
Francese
chasser le volatiles
Inglese
to drive away the birds
Spagnolo
espantar
Italiano
scacciare via
Tedesco
verscheuchen.
isciunterrài , vrb Definizione
bogare de asuta de terra; bogare a pígiu
Sinonimi e contrari
iscarragiare
| ctr.
carragliare,
incarralzare,
sunterrai
Frasi
ndi ant isciunterrau su mortu
2.
ndi as isciunterrau una chistioni giai iscaréscia
Traduzioni
Francese
déterrer,
exhumer
Inglese
to dig up,
to exume
Spagnolo
desenterrar,
exhumar
Italiano
dissotterrare,
esumare
Tedesco
ausgraben.
isciurtàre , vrb: iscultare,
iscurtai,
iscurtare,
scurtai Definizione
giare atentzione o parare s'origa a su chi s'intendhet po bíere it'est cun precisione
Sinonimi e contrari
acrustare,
aiscultare*
Frasi
chie rispondhet innantis de iscurtare est macu de ligare ◊ intendhet ma no iscurtat! ◊ iscas chi deo, pro no isbagliare, faedho pagu ma isculto meda (Tucone)◊ chie no isciurtat mama andhat imbola imbola! (A.Marceddu)◊ candho su poeta cantat sa gente isciurtat ◊ no arrennesciat a si trantziri de pitzus de su ponti, incantau castiendu e iscurtendu
Traduzioni
Francese
écouter
Inglese
to listen
Spagnolo
escuchar,
oír
Italiano
ascoltare
Tedesco
hören.
isciusciài, isciusciàre , vrb: issusciare,
isusciare,
isussiare,
sciusciai Definizione
bogare de pare, isconciare o fintzes distrúere cosa o faina fata; betare a imboladura, a meda, a covecadura, fintzes calare o orrúere de sa cosa a meda de artu
Sinonimi e contrari
acavacai,
betae,
destrui,
idarrocai,
irfàchere,
isciasciai,
isconciare,
sculai,
torrocai
| ctr.
fàchere
Frasi
innòi cussu dinai cresciat, cresciat, fut un'arriu mannu, prenu, chi curriat de is forestas isciusciadas de Bidhanoa, de Stertzili, de Sàdili e arribbàt a Torinu (B.Lobina)
2.
frúsciat, muizat, úrulat su bentu, isúsciat abba paret chi s'isfetet sa natura (E.Soletta)◊ a su mannale, usciàndhelu, lu craschiavant chin sa lesorja e l'isciusciavant abba pro l'innetare
Cognomi e Proverbi
prb:
a chini fait e isciúsciat non dhi mancat cosa de fai
Traduzioni
Francese
défaire
Inglese
to undo
Spagnolo
deshacer
Italiano
disfare
Tedesco
zerstören.
isclamài, isclamàre , vrb: iscramare,
iscramiare,
isgramare,
scramai Definizione
foedhare, abboghinare cun boghe lastimosa coment'e de chie est pedindho agiudu, afrigiu disigiandho calecuna cosa o frastimandho; nàrrere sa cosa cun meravíglia, cun ispantu, coment'e ispantasiaos
Sinonimi e contrari
abbochinare,
atzerriai,
giaculare,
iscramorai
Frasi
notas de focu mandho allutas ca su lúmene tou isclamo ◊ dae ora isgramas, pedendhe agiudos (M.Canu)◊ sos tuos ant a bènnere isgramendhe, pianghendhe e fatèndhedi su dolu ◊ sos mortos de dirgràscia iscramant mindhitas ◊ isgrama dae sa tumba, antzis pesadindhe e istròtzala, sa betadomos! ◊ est iscramandhe a Deus pro sos pecatos issoro ◊ a Deus meu mi so iscramadu ◊ s'ingurdu no at birgonza de su disunore e de chie isclamat no ndhe faghet contu! ◊ paret iscramanne dustítzia ◊ su chercu iscramat dai s'annixinu a bistrale fichida in su pojolu (G.Fiori)
2.
sa ebreghe iscrammat ◊ depit iscrammiai fogu de totu is partis, oi, su serghestanu!
Etimo
ltn.
exclamare
Traduzioni
Francese
invoquer
Inglese
to invoke,
to moan
Spagnolo
clamar,
quejarse gritando
Italiano
lamentarsi urlando,
sospirando,
invocare
Tedesco
sich beklagen,
anflehen.
isclarài , vrb: iscrarai Definizione
fàere craru, bogare a craru, fàere prus in colore craru (o fintzes ispiegandho cosa a foedhos)/ iscrarai sa boxi = ispertai sa boxi
Sinonimi e contrari
ilgiarare,
isclarire,
iscrariai*,
ispanigai,
scampiai
/
ispiegare
Frasi
oi su mengianu est imburrascau: funt is otu e no at iscrarau ancora ◊ as a biri un'ispéndula de luxi e s'ànima ti at a iscrariai ◊ unu lampu at iscrariau su logu
2.
candu eus iscrarau sa coja portamu una fardeta imprestara! ◊ est un'argumentu difítzili a isclarai
Traduzioni
Francese
éclairer,
faire jour
Inglese
to light up,
to clear
Spagnolo
aclarar,
clarear
Italiano
schiarire,
illuminare,
albeggiare
Tedesco
aufhellen,
erleuchten,
dämmern.
isclaríre , vrb: iscrarire,
sclariri Definizione
fàere prus craru, nau pruschetotu de su chelu candho abbarrat límpiu de nues
Sinonimi e contrari
ilciarire,
illaschiare,
iscampiai,
ispalaciae
| ctr.
annuai 1,
imbujare
Frasi
s'aera a manzanu fit annuada ma a bortaedie che at iscraridu ◊ custu colore est tropu cotu: cheret iscraridu
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
éclaircir
Inglese
to clear up
Spagnolo
clarear
Italiano
schiarire
Tedesco
aufhellen.
isclavài , vrb: isclavare,
iscravare Definizione
pigare e bogare is craos, calare s'incravau de sa grughe; ispicigare, istacare sa cosa cravada, incravada o bene firma, istesiare o pigare e bogare a unu cun sa fortza
Sinonimi e contrari
desclavai,
desenclavai,
irdobbilae,
iscabbúllere,
istacare,
leare
| ctr.
cravai,
inclavai
Frasi
sunt in duos pro ndhe iscravare a Zesugristu dae sa rughe, sa chenàbura santa
2.
teneis trebballu assegurau iscravendu de manu a is isfrutadoris totugantu su ci os ant furau ◊ cudhu fut po torrari a cumenciai su giogu e ci no ndi dh'iant iscravau fut ancora incuni!
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
déclouer
Inglese
to unnail
Spagnolo
desclavar
Italiano
schiodare
Tedesco
aufnageln.
iscobèrrere, iscobèrriri , vrb: iscopèrrere,
iscuvèrrere,
scoberri Definizione
fàere iscobertas, arrennèscere a agatare o a ischire ccn. cosa / ind. pres. 1ˆ p. sing. iscobèrgio, cong. pres. iscobèrgia; pps. iscobertu
Sinonimi e contrari
sculliri
Frasi
chie l'at a iscuvèrrere? No l'at a dischire nemos! ◊ no b'est de timire chi carcunu l'iscuverzat ◊ una dí sa bídria iscoberrit su secretu
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
découvrir
Inglese
to discover
Spagnolo
descubrir
Italiano
scoprire
Tedesco
entdecken.
iscobiàre , vrb: iscopiare 1,
iscoviai,
iscoviare,
scoviai Definizione
fàere connòschere o torrare a nàrrere is cosas de is àteros, is segretos o cosas chi no si bolent o no si depent nàrrere; essire in iscóviu, a craru de totus; fàere ischire, o fintzes arrennèscere a ischire / iscobiare a ccn. = iscobèrriri calecuna cosa de ccn., calecunu segretu
Sinonimi e contrari
bugai 1,
irmendhare,
iscassetare,
ispiare,
lendhare
/
iscobèrrere
Frasi
naiant is brebos, ma nesciuna maista boliat iscoviare e abbarrànt segretos ◊ si fit a ti ndhe iscobiare, ndhe as furadu piús de su matzone! ◊ ant iscopiatu chi mi aiant bistu chin issu ◊ no fatzas sa trassera, ca mi dh'ant iscoviau! ◊ cun su tempus s'iscóbiat dogni cosa ◊ su sonu de sa campana iscóbiat totu ◊ sa cosa no depet essire a campu, no dha depes iscoviare a nemos! ◊ no podides sighire a s'acua, bois: una die o s'àtera bos podent iscobiare
2.
ca iat passau sa note imbriagu dh'iscoviàt su nasu, orrúbiu che unu chibudhu mascu
3.
sunt custas sas novas seguras chi so reséssidu a iscobiare de sa bidha mia de àteros tempos
Traduzioni
Francese
dévoiler,
révéler
Inglese
to reveal
Spagnolo
revelar,
airear
Italiano
spifferare,
svelare,
palesare
Tedesco
ausplaudern,
enthüllen,
offenbaren.
iscocài, iscocàre , vrb: iscrocai 1,
scocai Definizione
istare abbandha abbaidandho o iscurtandho su chi faent is àteros, faendho finta de àteru, coment'e osservandho po bíere calecuna cosa
Sinonimi e contrari
afantanai,
crasteare,
iscuciare,
oretare,
orixedhai,
ospiare
Frasi
mi agatu girugirus, iscochendu tra matas e tra molas de arrú, ascurta ascurta (Gd.Piras)◊ est origas a sa porta de sa càmbara po iscocai sa filla ◊ sa mama est iscrochendi su piciochedhu po biri ita fait
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
lorgner,
épier
Inglese
to glance at,
to spy on
Spagnolo
espiar,
acechar,
atisbar
Italiano
sbirciare,
spiare,
origliare
Tedesco
verstohlen betrachten,
spähen nach.
iscochidài , vrb: scochidai Definizione
fàere un'iscóchidu, iscóchidos
Sinonimi e contrari
tzacarrai
Frasi
iscochidendi parit una bricicheta de fogu! ◊ isparatórias a grória avatu de s'una s'àtara iscóchidant e tzacarrant ◊ fragu bellu friendi de pisci friscu de mari e in s'ollu iscochidendi tríllias e callammaris
Traduzioni
Francese
crépiter
Inglese
to crackle
Spagnolo
chisporrotear,
crepitar
Italiano
scoppiettare
Tedesco
knistern.
iscodrignàre , vrb: iscudrignare,
scuadrignai Definizione
fàere una genia de proa, abbaidare, averguare o cricare cosa a fine a fine
Sinonimi e contrari
asaminai,
iscudrigare,
iscumpassare,
palmizare
Frasi
est iscudrignendhe su trabagliadore
Etimo
ctl., spn.
escodrinyar
Traduzioni
Francese
scruter,
dépouiller le scrutin
Inglese
to scan,
to scrutinize
Spagnolo
escudriñar
Italiano
scrutare,
scrutinare
Tedesco
beobachten,
zählen.
iscogliàre , vrb: iscolgiare,
iscolzare,
iscorgiai,
iscorgiare,
iscorjare,
iscorzare,
iscrogiare,
iscroxai,
scorgiai Definizione
bogare o tirare sa pedhe, su córgiu, a un'animale mortu, nau fintzes in cobertantza po isfrutare meda a ccn.; ispuligare frutos o àteru (morisca, patata, castàngia)/ iscolzare un'imbriaghera, una maladia = isturdire, irbentiare, bínchere una maladia
Sinonimi e contrari
ispedhare
/
iscorgiolare,
scogorgiare,
spilloncai
/
passai,
scexiai
Frasi
su pastori fiat iscroxendi unu pegus mortu ◊ custa pàtria mischina si la sunt iscorzendhe che sacaju ◊ chini no iscít iscroxai istampat o fait taca a sa pedhi ◊ soi iscorgiandu patata po su pràngiu
2.
cresciat sa miséria de chini si fut iscroxau po pagai is abbogaus ◊ sos batulinos cherent istitados ca sunt iscorzendhe sa mama! ◊ tocat a bos'iscidareis, cinono bos acabbat de iscorgiari!
3.
sa muschera iscòrgiat, ma su gadhighinzu est malu a iscorgiare!
4.
su pratu de ferrusmaltu est totu iscroxau
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
écorcher,
dépouiller
Inglese
to flay
Spagnolo
despellejar,
desollar
Italiano
scuoiare
Tedesco
häuten.
iscoitài, iscoitàre , vrb: iscoitzare,
scoetai Definizione
iscutulare sa coa; mòvere a cropu de dónnia betu comente faet su pische, su lampu e àteru (nau fintzes in su sensu de fuire); iscabbúllere, isfrancare
Sinonimi e contrari
ischirchinare
/
iscabbúllere
Frasi
bido su cane meu iscoitzendhe
2.
sos carabbineris truvant sos cavadhos e acudint a ndhe víere unu iscoitandhe in sa malesa ◊ sos lampos iscoitant de una parte a s'àtera de s'aera
3.
duos ant pilisau briga e sa muzere de s’unu est andhada a che iscoitare su maridu de manos de s'àteru ◊ deo voche apo iscoitadu dae manos de sos inimicos vostros!
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
frétiller de la queue,
se démener
Inglese
to wag its tail,
to squirm
Spagnolo
colear,
menear,
escabullirse
Italiano
scodinzolare,
dimenarsi
Tedesco
schwänzeln,
sich hin und her bewegen.
iscolài , vrb: iscolare,
scoai 1 Definizione
nau de cosa chi calat coment'e abba, a coras, a istídhigos o àteru deasi, pèrdere lassandho orrúere; si narat fintzes in su sensu de passare, acabbare
Sinonimi e contrari
sucutare
2.
su celu e sa terra si n'ant a iscolare, ma is foedhos mios nono
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
égoutter
Inglese
to strain
Spagnolo
escurrir
Italiano
scolare
Tedesco
abtropfen lassen.
iscollài , vrb: iscollare,
iscolliare,
iscrollare,
scoliai Definizione
andhare a passare o fragassare in is iscóglios; segare sa mola de su tzugu, orrúere male de s'istrupiare, andhare male, fàere sacrifícios po calecuna cosa / i. su pudhecu = comintzare sa domadura, abbituare a agguantare sa fune in trugu, avesare a si lassare pigare a fune
Sinonimi e contrari
istraventare
2.
in d-unu pennente, làssinat su zuvu e unu boe s'iscrollat e morit ◊ bi at zente gai fortunada chi ndhe faghet a cadhu e a pè e no s'iscollat ne truncat s'ischina! ◊ si puru no ti cheres iscollare, t'iscollas, si tantu est destinadu ◊ ite fadu chi nos at giutu a nos iscollare cojuèndhennos!…◊ daghi s'iscollant in sa ruta mala giamant su carru a los gíghere a pala (Cubeddu)
3.
Pitanu in s'oru de su cuile dhue teniat su palu apósitu po iscollare cadhos
Traduzioni
Francese
s'échouer,
se casser le cou,
Inglese
to break one's neck,
to hinder,
to spoil
Spagnolo
fracasar,
rompersepartirse la crisma,
estropear
Italiano
incagliare,
rómpersi l'òsso del còllo,
rovinare qlc
Tedesco
stranden,
den Hals brechen,
beschädigen.
iscolomàre , vrb: iscolumare,
iscumbulare Definizione
betare in manera sélia cosa (abba, ógiu, binu o àteru deasi) de un'istrégiu prenu a un'àteru siat po che ndhe bogare ca est tropu prenu e siat fintzes po lassare su fundhurúgiu assentau in su fundhu de su primu
Sinonimi e contrari
ilgavantare,
illichidare
| ctr.
acolumare,
acumbuai
Frasi
beni ca mi azuas a che iscolomare su binu de sa temezana a sas ampullas! ◊ cust'ozu che lu iscòlomo a un'isterzu prus minore como chi est pasadu
Traduzioni
Francese
transvaser
Inglese
to pour off
Spagnolo
trasegar,
trasvasar
Italiano
travasare
Tedesco
umfüllen.
iscoloríre, iscoloríri , vrb Definizione
pèrdere colore
Sinonimi e contrari
ilbiadire
| ctr.
tígnere
Traduzioni
Francese
déteindre
Inglese
to fade
Spagnolo
desteñir
Italiano
stìngere
Tedesco
entfärben.
iscominicàre , vrb: iscominigare,
iscomunigai,
iscomunigare,
iscuminicare,
iscuminigare,
scomunigai Definizione
betare s'iscomíniga, istagiare a unu de sa comunione de sa Crésia; fàere andhare male
Frasi
bidèndhelos gai, pariant macos fuidos de manicómiu, su preíderu leat su líbberu de iscuminigare
Etimo
itl.
Traduzioni
Francese
excommunier
Inglese
to excommunicate
Spagnolo
excomulgar
Italiano
scomunicare
Tedesco
exkommunizieren.