isciuliài , vrb: isciuriai,
issuliare,
isuliare,
sciuliai Definitzione
fàere fuire sa musca, is pigiones, is pudhas giagarandhodhos; pesare a bolare / isuliàresi de una cosa = fàgherendhe a mancu, istaresindhe
Sinònimos e contràrios
agegherai,
assuidae,
insaltiare,
isciugare,
isfraitzare,
ispabuciare,
ispajare,
isvalostiare,
salargiare,
sciumiai
Frases
sos puzones in binza, candho intendhent su mere issuliendhe sunt cunvintos chi est a los cramare! ◊ corvos no che ndhe poto isuliare dae sa figu mia…
2.
a s'achicada de sos asprones, sos cadhos sunt tucados a bolu isuliendhe prúere ◊ sa palla nci dh'at isciuliada su bentu
3.
lu cherzo ischire: no mi ndhe poto isuliare!
Tradutziones
Frantzesu
chasser le volatiles
Ingresu
to drive away the birds
Ispagnolu
espantar
Italianu
scacciare via
Tedescu
verscheuchen.
isciunterrài , vrb Definitzione
bogare de asuta de terra; bogare a pígiu
Sinònimos e contràrios
iscarragiare
| ctr.
carragliare,
incarralzare,
sunterrai
Frases
ndi ant isciunterrau su mortu
2.
ndi as isciunterrau una chistioni giai iscaréscia
Tradutziones
Frantzesu
déterrer,
exhumer
Ingresu
to dig up,
to exume
Ispagnolu
desenterrar,
exhumar
Italianu
dissotterrare,
esumare
Tedescu
ausgraben.
isciurtàre , vrb: iscultare,
iscurtai,
iscurtare,
scurtai Definitzione
giare atentzione o parare s'origa a su chi s'intendhet po bíere it'est cun precisione
Sinònimos e contràrios
acrustare,
aiscultare*
Frases
chie rispondhet innantis de iscurtare est macu de ligare ◊ intendhet ma no iscurtat! ◊ iscas chi deo, pro no isbagliare, faedho pagu ma isculto meda (Tucone)◊ chie no isciurtat mama andhat imbola imbola! (A.Marceddu)◊ candho su poeta cantat sa gente isciurtat ◊ no arrennesciat a si trantziri de pitzus de su ponti, incantau castiendu e iscurtendu
Tradutziones
Frantzesu
écouter
Ingresu
to listen
Ispagnolu
escuchar,
oír
Italianu
ascoltare
Tedescu
hören.
isciusciài, isciusciàre , vrb: issusciare,
isusciare,
isussiare,
sciusciai Definitzione
bogare de pare, isconciare o fintzes distrúere cosa o faina fata; betare a imboladura, a meda, a covecadura, fintzes calare o orrúere de sa cosa a meda de artu
Sinònimos e contràrios
acavacai,
betae,
destrui,
idarrocai,
irfàchere,
isciasciai,
isconciare,
sculai,
torrocai
| ctr.
fàchere
Frases
innòi cussu dinai cresciat, cresciat, fut un'arriu mannu, prenu, chi curriat de is forestas isciusciadas de Bidhanoa, de Stertzili, de Sàdili e arribbàt a Torinu (B.Lobina)
2.
frúsciat, muizat, úrulat su bentu, isúsciat abba paret chi s'isfetet sa natura (E.Soletta)◊ a su mannale, usciàndhelu, lu craschiavant chin sa lesorja e l'isciusciavant abba pro l'innetare
Sambenados e Provèrbios
prb:
a chini fait e isciúsciat non dhi mancat cosa de fai
Tradutziones
Frantzesu
défaire
Ingresu
to undo
Ispagnolu
deshacer
Italianu
disfare
Tedescu
zerstören.
isclamài, isclamàre , vrb: iscramare,
iscramiare,
isgramare,
scramai Definitzione
foedhare, abboghinare cun boghe lastimosa coment'e de chie est pedindho agiudu, afrigiu disigiandho calecuna cosa o frastimandho; nàrrere sa cosa cun meravíglia, cun ispantu, coment'e ispantasiaos
Sinònimos e contràrios
abbochinare,
atzerriai,
giaculare,
iscramorai
Frases
notas de focu mandho allutas ca su lúmene tou isclamo ◊ dae ora isgramas, pedendhe agiudos (M.Canu)◊ sos tuos ant a bènnere isgramendhe, pianghendhe e fatèndhedi su dolu ◊ sos mortos de dirgràscia iscramant mindhitas ◊ isgrama dae sa tumba, antzis pesadindhe e istròtzala, sa betadomos! ◊ est iscramandhe a Deus pro sos pecatos issoro ◊ a Deus meu mi so iscramadu ◊ s'ingurdu no at birgonza de su disunore e de chie isclamat no ndhe faghet contu! ◊ paret iscramanne dustítzia ◊ su chercu iscramat dai s'annixinu a bistrale fichida in su pojolu (G.Fiori)
2.
sa ebreghe iscrammat ◊ depit iscrammiai fogu de totu is partis, oi, su serghestanu!
Ètimu
ltn.
exclamare
Tradutziones
Frantzesu
invoquer
Ingresu
to invoke,
to moan
Ispagnolu
clamar,
quejarse gritando
Italianu
lamentarsi urlando,
sospirando,
invocare
Tedescu
sich beklagen,
anflehen.
isclarài , vrb: iscrarai Definitzione
fàere craru, bogare a craru, fàere prus in colore craru (o fintzes ispiegandho cosa a foedhos)/ iscrarai sa boxi = ispertai sa boxi
Sinònimos e contràrios
ilgiarare,
isclarire,
iscrariai*,
ispanigai,
scampiai
/
ispiegare
Frases
oi su mengianu est imburrascau: funt is otu e no at iscrarau ancora ◊ as a biri un'ispéndula de luxi e s'ànima ti at a iscrariai ◊ unu lampu at iscrariau su logu
2.
candu eus iscrarau sa coja portamu una fardeta imprestara! ◊ est un'argumentu difítzili a isclarai
Tradutziones
Frantzesu
éclairer,
faire jour
Ingresu
to light up,
to clear
Ispagnolu
aclarar,
clarear
Italianu
schiarire,
illuminare,
albeggiare
Tedescu
aufhellen,
erleuchten,
dämmern.
isclaríre , vrb: iscrarire,
sclariri Definitzione
fàere prus craru, nau pruschetotu de su chelu candho abbarrat límpiu de nues
Sinònimos e contràrios
ilciarire,
illaschiare,
iscampiai,
ispalaciae
| ctr.
annuai 1,
imbujare
Frases
s'aera a manzanu fit annuada ma a bortaedie che at iscraridu ◊ custu colore est tropu cotu: cheret iscraridu
Ètimu
srd.
Tradutziones
Frantzesu
éclaircir
Ingresu
to clear up
Ispagnolu
clarear
Italianu
schiarire
Tedescu
aufhellen.
isclavài , vrb: isclavare,
iscravare Definitzione
pigare e bogare is craos, calare s'incravau de sa grughe; ispicigare, istacare sa cosa cravada, incravada o bene firma, istesiare o pigare e bogare a unu cun sa fortza
Sinònimos e contràrios
desclavai,
desenclavai,
irdobbilae,
iscabbúllere,
istacare,
leare
| ctr.
cravai,
inclavai
Frases
sunt in duos pro ndhe iscravare a Zesugristu dae sa rughe, sa chenàbura santa
2.
teneis trebballu assegurau iscravendu de manu a is isfrutadoris totugantu su ci os ant furau ◊ cudhu fut po torrari a cumenciai su giogu e ci no ndi dh'iant iscravau fut ancora incuni!
Ètimu
srd.
Tradutziones
Frantzesu
déclouer
Ingresu
to unnail
Ispagnolu
desclavar
Italianu
schiodare
Tedescu
aufnageln.
iscobèrrere, iscobèrriri , vrb: iscopèrrere,
iscuvèrrere,
scoberri Definitzione
fàere iscobertas, arrennèscere a agatare o a ischire ccn. cosa / ind. pres. 1ˆ p. sing. iscobèrgio, cong. pres. iscobèrgia; pps. iscobertu
Sinònimos e contràrios
sculliri
Frases
chie l'at a iscuvèrrere? No l'at a dischire nemos! ◊ no b'est de timire chi carcunu l'iscuverzat ◊ una dí sa bídria iscoberrit su secretu
Ètimu
srd.
Tradutziones
Frantzesu
découvrir
Ingresu
to discover
Ispagnolu
descubrir
Italianu
scoprire
Tedescu
entdecken.
iscobiàre , vrb: iscopiare 1,
iscoviai,
iscoviare,
scoviai Definitzione
fàere connòschere o torrare a nàrrere is cosas de is àteros, is segretos o cosas chi no si bolent o no si depent nàrrere; essire in iscóviu, a craru de totus; fàere ischire, o fintzes arrennèscere a ischire / iscobiare a ccn. = iscobèrriri calecuna cosa de ccn., calecunu segretu
Sinònimos e contràrios
bugai 1,
irmendhare,
iscassetare,
ispiare,
lendhare
/
iscobèrrere
Frases
naiant is brebos, ma nesciuna maista boliat iscoviare e abbarrànt segretos ◊ si fit a ti ndhe iscobiare, ndhe as furadu piús de su matzone! ◊ ant iscopiatu chi mi aiant bistu chin issu ◊ no fatzas sa trassera, ca mi dh'ant iscoviau! ◊ cun su tempus s'iscóbiat dogni cosa ◊ su sonu de sa campana iscóbiat totu ◊ sa cosa no depet essire a campu, no dha depes iscoviare a nemos! ◊ no podides sighire a s'acua, bois: una die o s'àtera bos podent iscobiare
2.
ca iat passau sa note imbriagu dh'iscoviàt su nasu, orrúbiu che unu chibudhu mascu
3.
sunt custas sas novas seguras chi so reséssidu a iscobiare de sa bidha mia de àteros tempos
Tradutziones
Frantzesu
dévoiler,
révéler
Ingresu
to reveal
Ispagnolu
revelar,
airear
Italianu
spifferare,
svelare,
palesare
Tedescu
ausplaudern,
enthüllen,
offenbaren.
iscocài, iscocàre , vrb: iscrocai 1,
scocai Definitzione
istare abbandha abbaidandho o iscurtandho su chi faent is àteros, faendho finta de àteru, coment'e osservandho po bíere calecuna cosa
Sinònimos e contràrios
afantanai,
crasteare,
iscuciare,
oretare,
orixedhai,
ospiare
Frases
mi agatu girugirus, iscochendu tra matas e tra molas de arrú, ascurta ascurta (Gd.Piras)◊ est origas a sa porta de sa càmbara po iscocai sa filla ◊ sa mama est iscrochendi su piciochedhu po biri ita fait
Ètimu
srd.
Tradutziones
Frantzesu
lorgner,
épier
Ingresu
to glance at,
to spy on
Ispagnolu
espiar,
acechar,
atisbar
Italianu
sbirciare,
spiare,
origliare
Tedescu
verstohlen betrachten,
spähen nach.
iscochidài , vrb: scochidai Definitzione
fàere un'iscóchidu, iscóchidos
Sinònimos e contràrios
tzacarrai
Frases
iscochidendi parit una bricicheta de fogu! ◊ isparatórias a grória avatu de s'una s'àtara iscóchidant e tzacarrant ◊ fragu bellu friendi de pisci friscu de mari e in s'ollu iscochidendi tríllias e callammaris
Tradutziones
Frantzesu
crépiter
Ingresu
to crackle
Ispagnolu
chisporrotear,
crepitar
Italianu
scoppiettare
Tedescu
knistern.
iscodrignàre , vrb: iscudrignare,
scuadrignai Definitzione
fàere una genia de proa, abbaidare, averguare o cricare cosa a fine a fine
Sinònimos e contràrios
asaminai,
iscudrigare,
iscumpassare,
palmizare
Frases
est iscudrignendhe su trabagliadore
Ètimu
ctl., spn.
escodrinyar
Tradutziones
Frantzesu
scruter,
dépouiller le scrutin
Ingresu
to scan,
to scrutinize
Ispagnolu
escudriñar
Italianu
scrutare,
scrutinare
Tedescu
beobachten,
zählen.
iscogliàre , vrb: iscolgiare,
iscolzare,
iscorgiai,
iscorgiare,
iscorjare,
iscorzare,
iscrogiare,
iscroxai,
scorgiai Definitzione
bogare o tirare sa pedhe, su córgiu, a un'animale mortu, nau fintzes in cobertantza po isfrutare meda a ccn.; ispuligare frutos o àteru (morisca, patata, castàngia)/ iscolzare un'imbriaghera, una maladia = isturdire, irbentiare, bínchere una maladia
Sinònimos e contràrios
ispedhare
/
iscorgiolare,
scogorgiare,
spilloncai
/
passai,
scexiai
Frases
su pastori fiat iscroxendi unu pegus mortu ◊ custa pàtria mischina si la sunt iscorzendhe che sacaju ◊ chini no iscít iscroxai istampat o fait taca a sa pedhi ◊ soi iscorgiandu patata po su pràngiu
2.
cresciat sa miséria de chini si fut iscroxau po pagai is abbogaus ◊ sos batulinos cherent istitados ca sunt iscorzendhe sa mama! ◊ tocat a bos'iscidareis, cinono bos acabbat de iscorgiari!
3.
sa muschera iscòrgiat, ma su gadhighinzu est malu a iscorgiare!
4.
su pratu de ferrusmaltu est totu iscroxau
Ètimu
srd.
Tradutziones
Frantzesu
écorcher,
dépouiller
Ingresu
to flay
Ispagnolu
despellejar,
desollar
Italianu
scuoiare
Tedescu
häuten.
iscoitài, iscoitàre , vrb: iscoitzare,
scoetai Definitzione
iscutulare sa coa; mòvere a cropu de dónnia betu comente faet su pische, su lampu e àteru (nau fintzes in su sensu de fuire); iscabbúllere, isfrancare
Sinònimos e contràrios
ischirchinare
/
iscabbúllere
Frases
bido su cane meu iscoitzendhe
2.
sos carabbineris truvant sos cavadhos e acudint a ndhe víere unu iscoitandhe in sa malesa ◊ sos lampos iscoitant de una parte a s'àtera de s'aera
3.
duos ant pilisau briga e sa muzere de s’unu est andhada a che iscoitare su maridu de manos de s'àteru ◊ deo voche apo iscoitadu dae manos de sos inimicos vostros!
Ètimu
srd.
Tradutziones
Frantzesu
frétiller de la queue,
se démener
Ingresu
to wag its tail,
to squirm
Ispagnolu
colear,
menear,
escabullirse
Italianu
scodinzolare,
dimenarsi
Tedescu
schwänzeln,
sich hin und her bewegen.
iscolài , vrb: iscolare,
scoai 1 Definitzione
nau de cosa chi calat coment'e abba, a coras, a istídhigos o àteru deasi, pèrdere lassandho orrúere; si narat fintzes in su sensu de passare, acabbare
Sinònimos e contràrios
sucutare
2.
su celu e sa terra si n'ant a iscolare, ma is foedhos mios nono
Ètimu
srd.
Tradutziones
Frantzesu
égoutter
Ingresu
to strain
Ispagnolu
escurrir
Italianu
scolare
Tedescu
abtropfen lassen.
iscollài , vrb: iscollare,
iscolliare,
iscrollare,
scoliai Definitzione
andhare a passare o fragassare in is iscóglios; segare sa mola de su tzugu, orrúere male de s'istrupiare, andhare male, fàere sacrifícios po calecuna cosa / i. su pudhecu = comintzare sa domadura, abbituare a agguantare sa fune in trugu, avesare a si lassare pigare a fune
Sinònimos e contràrios
istraventare
2.
in d-unu pennente, làssinat su zuvu e unu boe s'iscrollat e morit ◊ bi at zente gai fortunada chi ndhe faghet a cadhu e a pè e no s'iscollat ne truncat s'ischina! ◊ si puru no ti cheres iscollare, t'iscollas, si tantu est destinadu ◊ ite fadu chi nos at giutu a nos iscollare cojuèndhennos!…◊ daghi s'iscollant in sa ruta mala giamant su carru a los gíghere a pala (Cubeddu)
3.
Pitanu in s'oru de su cuile dhue teniat su palu apósitu po iscollare cadhos
Tradutziones
Frantzesu
s'échouer,
se casser le cou,
Ingresu
to break one's neck,
to hinder,
to spoil
Ispagnolu
fracasar,
rompersepartirse la crisma,
estropear
Italianu
incagliare,
rómpersi l'òsso del còllo,
rovinare qlc
Tedescu
stranden,
den Hals brechen,
beschädigen.
iscolomàre , vrb: iscolumare,
iscumbulare Definitzione
betare in manera sélia cosa (abba, ógiu, binu o àteru deasi) de un'istrégiu prenu a un'àteru siat po che ndhe bogare ca est tropu prenu e siat fintzes po lassare su fundhurúgiu assentau in su fundhu de su primu
Sinònimos e contràrios
ilgavantare,
illichidare
| ctr.
acolumare,
acumbuai
Frases
beni ca mi azuas a che iscolomare su binu de sa temezana a sas ampullas! ◊ cust'ozu che lu iscòlomo a un'isterzu prus minore como chi est pasadu
Tradutziones
Frantzesu
transvaser
Ingresu
to pour off
Ispagnolu
trasegar,
trasvasar
Italianu
travasare
Tedescu
umfüllen.
iscoloríre, iscoloríri , vrb Definitzione
pèrdere colore
Sinònimos e contràrios
ilbiadire
| ctr.
tígnere
Tradutziones
Frantzesu
déteindre
Ingresu
to fade
Ispagnolu
desteñir
Italianu
stìngere
Tedescu
entfärben.
iscominicàre , vrb: iscominigare,
iscomunigai,
iscomunigare,
iscuminicare,
iscuminigare,
scomunigai Definitzione
betare s'iscomíniga, istagiare a unu de sa comunione de sa Crésia; fàere andhare male
Frases
bidèndhelos gai, pariant macos fuidos de manicómiu, su preíderu leat su líbberu de iscuminigare
Ètimu
itl.
Tradutziones
Frantzesu
excommunier
Ingresu
to excommunicate
Ispagnolu
excomulgar
Italianu
scomunicare
Tedescu
exkommunizieren.