iscorrutàre , vrb: iscurrutare,
scorrutai Definitzione
bogare, lassare su bestimentu de dolu, acabbare de si bestire a dolu po unu mortu
Sinònimos e contràrios
illutare
| ctr.
allutare
Frases
si sa fémina chi morit est in lutu, dh'iscorrutant e dhi ponent su bestire de gala ◊ cussas si sunt iscurrutatas cun s'abbrítiu de si torrare a cojuare
Ètimu
srd.
Tradutziones
Frantzesu
quitter le deuil
Ingresu
to come out of mourning
Ispagnolu
desenlutar
Italianu
sméttere il lutto
Tedescu
die Trauer ablegen.
iscortzínu , nm: iscossinu Definitzione
chie faet linna, chie che bogat su ortigu a is suèrgios
Sinònimos e contràrios
bogadore,
linnagiolu
/
cdh. scussinu
Ètimu
itl.
scortichino
Tradutziones
Frantzesu
qui décortique,
qui écorche
Ingresu
to bark
Ispagnolu
descorchador
Italianu
scortecciatóre
Tedescu
Schäler.
iscosíre, iscosíri , vrb: iscusire,
scosiri Definitzione
segare, bogare o tirare su filu cosiu, istacare duas partes cosias apare, isconciare sa cosidura apostadamente o a sola
Sinònimos e contràrios
ildrigire
| ctr.
cosie
Frases
dhi fatzo sestare una camisa chi no si dha iscosit mancu su dimóniu! ◊ pigat su trincetu e nd'iscosit totus is itzapuedhus ◊ sos pantalones si sunt iscosidos comente apo fatu irfortzu ◊ neh, iscòsendhe custu sachitedhu ca bollo biri eite dhue tenet aintru!
2.
mi ammento sos cumpanzedhos chin sos botes iscosidos
Ètimu
srd.
Tradutziones
Frantzesu
découdre
Ingresu
to unstitch
Ispagnolu
descoser
Italianu
scucire
Tedescu
auftrennen.
iscotài, iscotàre , vrb: scotai 1 Definitzione
fàere o pònnere a budhire unu pagu, còere o abbruxare unu pagu / èssere iscot’iscota = budhiu de no si pòdiri aguantai
Sinònimos e contràrios
acotai
Frases
a custa cosa li cheret dadu duos bullos pro l'iscotare ◊ apo leadu sa padedha e mi so iscotadu ca fit in su fogu ◊ cust'abba est iscota iscota: pisti a budhida! ◊ sa corda dh'iscotant aizu e dh'arrustint
Tradutziones
Frantzesu
brûler
Ingresu
to burn,
to scorch,
to scald
Ispagnolu
quemar
Italianu
scottare,
sbollentare
Tedescu
aufkochen,
abbrühen.
iscotàre 1 , vrb: iscotzai,
iscotzare,
scociai Definitzione
pigare e bogare is cotzas, mòvere; fàere istesiare, fàere mòvere a unu o calecuna cosa de unu logu o tretu
Sinònimos e contràrios
irmoventare,
irraighinare,
iscossolare,
scotzedhai
| ctr.
cotare
Frases
su marrone iscotzadu est in su cugigone
2.
m'intano che colora e mancu a fumu de istratzu m'iscotant! ◊ su bentu at iscotzau is matas ◊ seo bennia a che iscotzare a tie, mancari no cherzas!
Ètimu
srd.
Tradutziones
Frantzesu
déplacer
Ingresu
to remove
Ispagnolu
descalzar,
desplazar
Italianu
sbiettare,
rimuòvere qlcs. da un pósto
Tedescu
entkeilen,
wegräumen.
iscotzinàre , vrb: iscurtinare,
iscurtzinare,
iscutinare,
iscutzinare Definitzione
mòvere sa cosa a cropos o iscúdere coment'e po che dhi fàere orrúere su chi portat atacau; lassare andhare, fintzes bogare, istesiare calecuna cosa o a ccn.; èssere a úrtimos de calecuna cosa, acabbandho
Sinònimos e contràrios
acinnicai,
assucare,
innaigai,
ischitinare,
iscutuai,
issucare,
sachedhare,
sucariare,
sutrinnare
/
caciare,
iscabbúllere
/
acabbae
Maneras de nàrrere
csn:
i. foza = lassare andhare o pèrdere sa foza; i. fiore = lassare rúere su fiore (chi lassat su frutu seberadu); i. olia, landhe = iscúdiri olia, làndiri; iscutinaresindhe sas manos (de carchi cosa o chistione)= acabbai de si nd'interessai, lassai pèrdiri, no nci pentzai prus (itl. lavarsene le mani)
Frases
est rutu a terra, si ndhe pesat e si ndhe iscotzinat su prúere ◊ iscútinache sa tiaza fora! ◊ su bentu iscútinat sas àlvures e paret de las chèrrere ispeigare ◊ sas àrbures sunt iscutinendhe fiore, foza ◊ apo iscotzinadu sa chisina
2.
nues gràvidas de abba sunt prontas a iscutzinare pro su sidi de sa terra
3.
los zuto alliados, cussos malafatores, no mi los poto iscutinare! ◊ si che rues in manos de zustíssia za ti l'as a iscutinare gai! ◊ candho si nche iscutzinabat sas umbras malas dae su cherbedhu, tandho torrabat in sèsi
4.
sa figu est iscutinendhe: àteras pagas dies e no che ndhe at prus!
Ètimu
srd.
Tradutziones
Frantzesu
secouer,
gauler,
chabler
Ingresu
to beat down,
to shake
Ispagnolu
sacudir,
zarandear,
varear
Italianu
scuòtere,
scrollare,
bacchiare
Tedescu
schütteln,
rütteln,
abschlagen.
iscrafedhài , vrb Definitzione
trebballare a iscrapedhu
Sinònimos e contràrios
iscarpedhare
Frases
pighit un'iscrafedhu e iscrafedhit su muru in s'oru de su stanti!
2.
s'arcu de su portai est fatu a perda iscrafedhara
Tradutziones
Frantzesu
tailler,
sculpter
Ingresu
to chisel
Ispagnolu
cincelar
Italianu
scalpellare
Tedescu
meißeln.
iscrafudhài, iscrafudhàre , vrb: iscrapudhai Definitzione
segare s'iscrafudhu, su pigighedhu de sa pedhe chi ammontat sa conchedha de sa natura de s'ómine, a manera de istare nua; nau fintzes in su sensu de segare àteru
2.
po tres arriabis bosi feis iscrapudhai debustis chi su sodrau bosi at apicigau su mabi furisteri!
3.
su bentu custu merí iscrapudhat sa canna
Ètimu
srd.
Tradutziones
Frantzesu
circoncire
Ingresu
to circumcise
Ispagnolu
circuncidar
Italianu
circoncìdere
Tedescu
beschneiden.
iscrariài , vrb: iscraricare,
iscrarigare,
scrarai Definitzione
fàere craru, prus craru, chi si potzat bíere méngius, fàere lughe / primu de i. = innantis de fàghere die
Sinònimos e contràrios
aclarai,
acrarire,
allucorare,
ilciarire,
illuchèschere
Frases
fiat ora de orbesci e fiat iscrariendu ◊ su manzanu fit comintzandhe a iscrarigare ◊ sa luxi iscràriat su logu
Ètimu
srd.
Tradutziones
Frantzesu
éclaircir
Ingresu
to light up,
to clear up
Ispagnolu
alumbrar
Italianu
rischiarare
Tedescu
erleuchten.
iscratzàre , vrb Definitzione
segare a tiradura e isperradura, a iscórriu, naes, cambos e cosas deasi (fintzes bestimentu in sa cosidura)
Sinònimos e contràrios
ilgratzare,
iscosciai,
scascellai
Frases
no pighes a cussa camba ca est fine e ndhe l’iscratzas! ◊ comente mi so imbassiadu mi apo iscratzadu sos pantalones in mesu de ancas ◊ su limone si ndh'est totu iscratzadu de cantu ndhe zughet: cheriat afurcarzadu!
Tradutziones
Frantzesu
déchirer
Ingresu
to break by drawing
Ispagnolu
arrancar
Italianu
divèllere,
scosciare
Tedescu
die Schenkel ausrenken.
iscrèdere , vrb: iscrèere,
iscrètere,
iscrèiri,
iscrere,
scrèiri Definitzione
prnl., lassare o acabbare de crèdere, no crèdere prus a sa cosa chi unu est ibertandho, no crèdere ca si biet sa cosa comente est / pps. iscréditu, iscréitu, iscrétidu, iscrétiu / iscrei a unu = fai a manera chi no pentzit prus a sa cosa chi fiat abetendi
Sinònimos e contràrios
disaprensionai,
discrèiri
Frases
mi fia iscreindhe candho apo bidu chi fizis istentendhe ◊ bah, dèu mi ndi andu, ca madiru miu si at a èssiri giai iscrétiu! ◊ aspetamus galu, ca mancari siat tardu no est ora de iscrèdere ◊ passeit unu bellu pagu de tempus e incumintzeit a s'iscrètere ◊ su mardiedu si depit portai aillargu de is angionis istitaus po si nd'iscrei
2.
dónnia tantu mannant a calicunu a s'iscrèere, a preguntare, a ischire sas intentziones de cudhos malintrannados
3.
cussa est cosa chi naraus a is piciochedhus po ndi dhus iscrei de bolli benni a Castedhu!
Ètimu
srd.
Tradutziones
Frantzesu
ne plus attendre après avoir vainement attendu
Ingresu
to give up weating vainly (after a long time)
Ispagnolu
descreer
Italianu
sméttere di aspettare dópo aver attéso invano
Tedescu
nach einer langen Wartezeit,
das Warten ablassen.
iscreulàre , vrb Definitzione
su prànghere de su pipiedhu
Sinònimos e contràrios
nitzulare
Ètimu
srd.
Tradutziones
Frantzesu
vagir
Ingresu
to moan
Ispagnolu
dar vagidos
Italianu
vagire
Tedescu
wimmern.
iscrí , vrb: iscríara,
iscríbere,
iscríere,
iscriri,
iscrívere,
scriri Definitzione
manigiare, impreare o fàere sinnos cunforma a calecunu sistema po rapresentare is sonos de sa boghe naendho in foedhos, e deosi rapresentare ideas, novas, datos de calesiògiat argumentu: si narat fintzes in su sensu de iscríere meda, coment'e trebballu o apentu (artículos, líbberos)/ ind. pres. 2ˆ p. sing. iscrís, 3ˆ p. sing. iscrít, 3ˆ p. pl. iscrínt; ind. imp. 3ˆ p. sing. iscridiat; ger.: iscridindhe, iscrindhe, iscriendhe
Maneras de nàrrere
csn:
imparare, ischire a i.; i. a ccn. = fàghere una lítera, mandhàreli carchi cosa iscrita
Frases
una lítera iscrio, mi la baso e che l'imbio… ◊ iscridindhe issuba de su zuighe oristanesu lamentaiat chi nissunu esset cumpréndhiu meda política (G.Sanna)◊ Milliedhu fortzis at a iscriri oi etotu ◊ at imparau a lèghere e a iscrívere in ziminàriu ◊ difítzile… no est mancu s'arte de iscríere, no! ◊ ti sigu a iscríara a sa moda lacunesa (P.Corongiu)◊ dhu tenit iscritu in d-unu líbburu grussu ◊ iscrivo sas cosas chi sont capitatas sas dies ◊ su dutore mi at iscritu una meighina de leare donzi die
Ètimu
ltn.
scribere
Tradutziones
Frantzesu
écrire
Ingresu
to write
Ispagnolu
escribir
Italianu
scrívere
Tedescu
schreiben.
iscritzíre , vrb Definitzione
istesiare de calecuna cosa o logu / i. sos corpos = iscabbúllere de is cropos trantzindhosi po no dhos ingòllere
Sinònimos e contràrios
iscrostiare,
issuzire,
istirire,
istregire*,
tòlchere,
transiri 1
Tradutziones
Frantzesu
s'éloigner,
s'écarter
Ingresu
to stand aside (move),
to avoid
Ispagnolu
alejar,
apartar,
eludir
Italianu
scostarsi,
scansare
Tedescu
sich entfernen,
wegrücken.
iscrobài, iscrobàre, iscrobàri , vrb: iscrobiai,
iscropare,
scrobai Definitzione
istesiare s'unu de s'àteru duos o duas cosas chi funt o andhant sèmpere impare, a loba, o fintzes chi si funt gherradhosi; essire fora de pare po disacórdiu, iscórriu
Sinònimos e contràrios
igiúgnere,
illobare,
irmedhae,
scongiuntai,
sparigai,
stagiai
| ctr.
acrobai,
agiobare,
allobae
Frases
nche ghiraiat su zuvu a s'istalla, l'iscropaiat e l'aproennaiat
2.
iscrobare duos gherrendhe, iscrobare duos canes ◊ mi donat unu ciafarotu, ndi dhi torru set'otu e mancu mali si ant iscrobau! ◊ bidet chi cudhu cumpanzu che lu cónchinat a fàghere male, ma no b'iscrobat, no! ◊ cussus duus fiant cravendusí ma dhus ant iscrobiaus
3.
fint a cumone ma no si l'intendhiant e ant iscrobadu ◊ custos duos aiant passatu sa pitzinnia paris e mai iscropaiat s'unu de s'àteru
Ètimu
srd.
Tradutziones
Frantzesu
dépareiller,
séparer
Ingresu
to separate
Ispagnolu
desparejar,
separar
Italianu
spaiare,
separare,
disgiùngere
Tedescu
vereinzeln,
trennen,
sondern.
iscrocài , vrb: iscrocare,
iscucare 1 Definitzione
papare e bufare de s'angenu chentza dhu trebballare; furare
Frases
che iscucades s’istipéndhiu chena fàghere nudha, bois àteros!
Ètimu
itl.
Tradutziones
Frantzesu
escroquer
Ingresu
to cadge
Ispagnolu
gorronear
Italianu
scroccare
Tedescu
abschmarotzen.
iscrocàre 1 , vrb: iscrogare,
scrogai Definitzione
bogare de sa croga; segare, fortzare a tropu sa crughe de is crogas, segare s'ischina, fàere isfortzu tropu, istampare su corgiolu de s'ou (nau de is pudhighinos naschindho); nau cun tzacu, fàere impresse, cúrrere a fàere ccn. cosa
Sinònimos e contràrios
iderrigari,
illumbai,
illumbedhare,
irrenare,
isarrigai,
iscrodocare,
isderenare
/
illutonare
/
bisestrare,
iscollare
Frases
dae minore soe iscrocada e no apo pótiu arritzare prus! ◊ arratza da balentia… za no si est mancu iscrocau!
2.
sos puzonedhos ant iscrocau duas dies a oze ◊ sos ch'istóigas mentes si forrogant, sas lodes no isetes chi t'intreghent ca chin inzenzos su coro t'iscrogant! (P.Giudice Marras)
3.
no pesses chi s'est iscrocau pro azudare a tibe!
4.
custa fémina caminat topitopi, totu iscrogada!
Ètimu
srd.
Tradutziones
Frantzesu
éreinter
Ingresu
to exaust
Ispagnolu
derrengar,
deslomarse
Italianu
slombare
Tedescu
kreuzlahm machen.
iscroniài, iscronniàre , vrb: isgroniare,
isgruniare Definitzione
segare a matzigadura cun is serros (fórtighes); fàere a befa, fàere abbarrare male, fàere iscrónniu, figura metzana; fintzes pònnere istrúpiu faendho faina, fàere male sa faina, fàere dannu o guastu a sa bisura; pistare su sede de su laore, s'ispiga, a manera de ndh'essire su granu
Sinònimos e contràrios
scumpàrriri
/
bisestrare,
immelmare,
iscariolare,
iscrentiare,
sbisuriai
/
iscravigai
2.
ita làstima de piciocu: no dhu fatzas iscroniai!
3.
ti podet digollare iscronniàndheti su tratu bellu de sa carena (A.Mura)◊ pòvera gama, a su puntu chi l'ant iscronniada, tundhendhe temperaos a binu!
4.
in sa triulera, in s'arzola si fragassat s'ispiga e s'isgróniat su ranu ◊ su ranu chi no est bene isgruniadu si narat cuguzadu
Ètimu
itl.
scornare
Tradutziones
Frantzesu
défigurer
Ingresu
to disfigure
Ispagnolu
hacer quedar mal,
desfigurar
Italianu
sfigurare
Tedescu
verunstalten.
iscruài, iscruàre , vrb: iscrudare,
scroai Definitzione
bogare su cruo, su chi si podet cunsiderare coment'e cosa crua, no tanti bona: foedhandho de filu, de tela, de cosa téssia, pònnere in lessia a dha fàere prus bianca; foedhandho de unu, abbituare a fàere bene is cosas, avesare a su trebballu, educare; foedhandho de imbriagos, pèrdere s'efetu de s'àrculu, isturdire s'imbriaghera; foedhandho de fémina, tastare ómine sa primu borta
Sinònimos e contràrios
ibentiare,
ifegare,
iscoturare,
scexiai
/
irberzinare
2.
su lentore friscu de su sero iscruat sa crea ◊ in s'àtera iscola nos ant iscruadu dae minores, nos ant abbituadu a triballare ◊ su zòvanu cantaiat a sa sola pro s'iscrudare sa boghe ◊ su domadore iscruat su pudhecu areste ◊ ite faghet s'ómine mandrone si no est iscruadu a tribagliare? (Tucone)
3.
Pascale est iscrudandhe sa cochera de eris note ◊ si no est in tinu po s'imbriachera, zai s'iscruat!
Ètimu
ctl.
escruar
Tradutziones
Frantzesu
dégrossir
Ingresu
to refine
Ispagnolu
desbastar
Italianu
levare il crudo,
dirozzare
Tedescu
den rohen Teil entfernen,
vorarbeiten,
verfeinern.
iscrucuzonàre , vrb: iscucuzonare,
iscurcuzonare Definitzione
cricare in is cugigones, cricare de mala manera pigandho e lassandho sa cosa chentza órdine
Sinònimos e contràrios
corrovai,
fodichinare,
frustigai,
iforrogare,
isculcuzare,
isculuzonare,
scorrovonai
Frases
iscucuzono in sa bértula in chirca de calchi farfaruza ◊ in sa pupujonada càscia manna iscurcuzono che in cosa istranza… toh, sa murroculedha de castanza chi che aia furadu a Pepe Sanna! ◊ bastu chi no iscurcuzones, intra puru in s'aposentu e pómpia
Ètimu
srd.
Tradutziones
Frantzesu
farfouiller
Ingresu
to rummage
Ispagnolu
hurgar
Italianu
frugolare
Tedescu
kramen.