iscommítere , vrb: iscummítere,
iscummítiri,
scummiti Definitzione
pònnere una posta unu pagu a marrania, pònnere iscommissa; fàere un'ipótesi, supònnere calecuna cosa
Frases
cantu iscummitis chi est comente naro deo?! ◊ cantu b'iscommitis chi custu addésciu ti lu torro che novu?
2.
iscummito chi li as dadu a bíere! ◊ iscommito chi ses impresse! ◊ iscommitu ca che incerto ite bi at in suta! ◊ iscommito chi oe proet: paret in chirca de annuare!
Tradutziones
Frantzesu
parier
Ingresu
to bet
Ispagnolu
apostar
Italianu
scomméttere
Tedescu
wetten.
iscomodài, iscomodàre , vrb: iscodumare Definitzione
giare ifadu, istrobbu, mòvere po calecuna cosa, lassare de istare cómodu
Sinònimos e contràrios
discomodai
Frases
sunt cosas chi nos podent iscodumare, ma no chi no podimos fàghere!
Tradutziones
Frantzesu
déranger
Ingresu
to incommode
Ispagnolu
incomodar
Italianu
incomodare
Tedescu
stören.
isconcài, isconcàre , vrb: sconcai Definitzione
su ndhe segare sa conca, nau fintzes de is laores chi perdent s'ispiga; fèrrere, pistare sa conca de calecuna cosa
Sinònimos e contràrios
degogliai,
iciugare,
isconchedhai,
istrugare
Frases
a Giuanni Batista s'innotzente ant isconcadu ◊ candho su trigu de messare est àrridu est suzetu a s'isconcare
2.
mi apo isconcadu unu pódhighe a martedhu ◊ una e duas bortas mi los ap'a àere isconcados sos pódhighes caminendhe iscurtzu!…◊ su luminu si est isconcadu comente l'apo frigadu a l'atzèndhere
Ètimu
srd.
Tradutziones
Frantzesu
décapiter
Ingresu
to behead
Ispagnolu
decapitar,
descabezarse,
descalabrar
Italianu
decapitare
Tedescu
köpfen.
isconchinàre , vrb: sconchiai Definitzione
mòvere sa conca po nàrrere chi una cosa no est deasi, chi unu no est de acórdiu, giare cropos cun sa conca
Sinònimos e contràrios
isconchidare,
isconculare,
scorrociai,
tzilibbecare,
tzurumbecare
Frases
sas betzighedhas si sunt cheghentanne, isconchinanne e a tremuledha
Ètimu
srd.
Tradutziones
Frantzesu
secouer la tête
Ingresu
to shake one's head
Ispagnolu
mover la cabeza
Italianu
scrollare il capo
Tedescu
den Kopf schütteln.
iscónchinu , nm: iscónchiu Definitzione
móvia de sa conca a cropu, mescamente candho unu no est de acórdiu cun su chi est intendhendho
Sinònimos e contràrios
conchinada,
isconchinada,
isconchizada,
isconchizu,
sconchiada
Frases
cudhu andai pistabista, feriveri, arrósciu oi de custus, cras de cudhus, a iscónchius, a murrúngius ◊ candho dhi narant cosa istat a iscónchios de conca ma no arrespondhet
Ètimu
srd.
Tradutziones
Frantzesu
désapprobation d'un signe de tête
Ingresu
headshake to dissent
Ispagnolu
negación con la cabeza
Italianu
mòssa del capo per dissènso
Tedescu
mit dem Kopf ablehnen.
isconciài, isconciàre , vrb: iscontzare,
sconciai Definitzione
isciusciare, bogare de pare una cosa giai fata; nau de su tempus, cambiare, iscuncordare, fàere tempus légiu; nau de fémina príngia, pèrdere su fedu; nau de sa natura de s’ómine, passare sa teteresa / pps. iscontzadu, iscontzu
Sinònimos e contràrios
destrui,
idarrocai,
irfàghere,
isciasciai,
isciuchiare,
isciusciai,
iscunsertare,
sculai
/
istrumare
| ctr.
aconciai,
adaretzai,
agiustai,
arragnare,
fàchere
Maneras de nàrrere
csn:
iscontzare su coju = istorraisí; isconciàresi de… = leàresi disturbu pro…
Frases
si li betat pódhighes l'iscontzat dae cristianu! ◊ su die chi si ndhe at a isconciare custu giuramentu nos at a calare tronos e lampos! ◊ custa est cosa chi non si podet isconciare ◊ in cussa calada imbrunconu e m'iscònciu su brutzu!
2.
su tempus si fit iscontzu e no aiant pótiu garrigare su nabiu ◊ za mi paret chi su tempus torrat a iscontzare!
3.
sa fémina fit príngia ma si est iscontza
5.
bellu frade, no si est mancu isconciau de andhare a saludare sa sorre!
Ètimu
itl.
sconciare
Tradutziones
Frantzesu
défaire
Ingresu
to undo
Ispagnolu
deshacer
Italianu
disfare,
demolire
Tedescu
zerstören.
iscòndhere , vrb: iscúndhere Definitzione
pònnere o apartare a un'ala, essire e lassare unu logu, lassare in abbandhonu; si narat fintzes in su sensu de difèndhere, fàere sa parte a ccn./ pps. iscóndhiu
Sinònimos e contràrios
lassai,
irbandhonare
/
defèndhere,
frànghere,
iscabbúllere,
iscundhire
Frases
iscòndheti da èsseres mischinu! ◊ no mi poto iscòndhere de fàchere su dovere ◊ cantu bi apo gherradu pro m'iscúndhere dae tupas de prunatza e de tiria! (M.Tedde)◊ iscúndheti!
2.
fipo acuzonatu coment'e un'istratzu e solu Petenedha pariat chi naraiat: Corazu, za t'iscundho zeo! ◊ donzunu de cussos mortos depet àere iscúndhiu una bandhera
Ètimu
ltn.
abscondere
Tradutziones
Frantzesu
se dispenser,
esquiver,
fuir
Ingresu
to avoid,
to shift
Ispagnolu
eximirse,
esquivar
Italianu
esìmersi,
scansare
Tedescu
sich entziehen,
ausweichen.
isconsiminzàre, isconsimizàre , vrb: iscosciomingiai,
iscossiminzare,
iscossimizare,
iscossomingiai,
iscussimintzare,
iscussiminzare,
scoscimingiai Definitzione
bogare de pare, iscosciare, illascare, guastare male una cosa, nau mescamente de is peis o cambas de unu trastu; fàere dannu
Sinònimos e contràrios
destrui,
dissantarare,
ildeossare,
irgangalistae,
isbabbarrare,
iscadapiare,
iscunsertare,
istracassare,
istraessare,
scannugai,
scosciai
| ctr.
conziminare,
ingrauciare
Frases
si che la fúrrias gai, cussa cradea l'iscossiminzas, totu!
2.
donzi note l'iscrujuraiat s'àitu e chin sa robba l'iscussimintzaiat su semenatu
Ètimu
srd.
Tradutziones
Frantzesu
dégonder,
disjoindre
Ingresu
to unhinge,
to break up
Ispagnolu
romper,
destrozar
Italianu
sgangherare,
sconnèttere
Tedescu
aus den Angeln heben,
aus den Fugen bringen.
iscontài, iscontàre , vrb: isciontare Definitzione
pigare e bogare de unu contu, minimare sa suma de unu contu, de unu prétziu, de una cundenna, de unu dépidu
Sinònimos e contràrios
chitire,
scomputai
/
immarigai
| ctr.
annànghere
Frases
nàrali a ti dare s'ozu a iscontare de su chi nos depet! ◊ comporaiant in sa butega de sos meres a iscontare dae sa paga
2.
dh'iant lassada sola sola po dhi fai iscontai su pecau ◊ is ànimas malas furint a giru po iscontare peniténtzias ◊ su macu no isciontat pena ◊ iscontant in sa terra su prugadóriu issoro
Ètimu
itl.
Tradutziones
Frantzesu
décompter,
expier
Ingresu
to subtract,
to expiate
Ispagnolu
descontar,
expiar
Italianu
scontare,
espiare
Tedescu
abrechnen,
büßen.
iscontriài, iscontriàre , vrb: iscrontiare,
scontriai Definitzione
atumbare de duas cosas andhandho a sa bandha contrària (o fintzes de una chi si movet a cara a un'àtera); nàrrere cosa contras a unu mescamente si tenet pretesas o si est faendho cosas chi andhant male (e fintzes giagarare); su si guastare de calecunu mecanísimu coment'e chi apat pigau cropu, àere dannu; bogare calecunu arremu de s'incàsciu
Sinònimos e contràrios
atapai 1
/
certai,
chelcire,
scontrariai
/
iscadredhare,
iscussertare
2.
no mi cumintzist a iscontriai, deghinou nci fúlliu totu! ◊ no cherimus a nos iscontriare bois, bastante cantu bos amus iscurtadu! ◊ cuntipitzatos chi su babbu fit essinne de su contu, l'ant iscontriatu pro no víere ◊ pastores e canes iscróntiant sa chedha ◊ sa mama at iscontriadu sos pisedhos ca fint currindhe de un‘ala a s’àtera ◊ su truvadore iscróntiat sos sirvones pro los fàchere colare in sa posta
3.
una die su rellozu de campanile s'iscontrieit e comintzeit a caminare o tropu abbellu o tropu impresse
4.
est prus fàtzile chi dae s'oriente essat su sole chene caentare o chi sa Terra iscróntiet su zirare, chi no a che lavare su machine
Ètimu
srd.
Tradutziones
Frantzesu
différer,
contredire
Ingresu
to run into,
to collide,
to clash with
Ispagnolu
chocar,
tropezar,
contradecir
Italianu
scontrare,
contraddire
Tedescu
stoßen auf,
widersprechen,
iscopercàre , vrb: iscoperciare,
iscrobecai,
iscrobecare,
iscrobecari,
iscropecare,
iscruecai,
iscuprecare Definitzione
pigare e trantzire su crobecu, furriare ccn. cosa a s'àtera parte; bogare o segare su pane carasau a pígios ponendhodhos ambaduos furriaos a sa matessi parte
Sinònimos e contràrios
furriai,
iscavacare,
iscupertare,
istavacare
/
innudare
/
ispigiare
| ctr.
cavacai
Frases
s'iscopercat su pane carasau ◊ canno s'iscussertat su rellotzu l'iscropecat pro vídere s'iscónniu ◊ sa patedha est iscropecata ◊ at iscuprecadu su conzu ◊ cussu bentu nosi nd'iat iscrobecau sa domu ◊ iscopèrciat sa safata e li ammustrat ite v'aiat
Ètimu
srd.
Tradutziones
Frantzesu
ôter le couvercle
Ingresu
to uncover
Ispagnolu
destapar
Italianu
scoperchiare
Tedescu
abdecken.
iscopíe , vrb: iscopire,
iscupire,
iscupiri,
scopie Definitzione
nau de is matas, isparare, bogare cambos noos (nau de su frore, apèrrere) o, nau de una fortza, essire, tènnere isfogu; fuliare salia, ispudare, fàere essire (es. de una bartza, de un'istrégiu tirandhondhe su tupone)/ pps. iscopiu
Sinònimos e contràrios
brionire,
brotai,
sciogai
/
gruspiare,
gruspire,
ispudai
/
istupare
Maneras de nàrrere
csn:
iscupiresila cun ccn. = pigaisidha cun ccn.; no iscupit cun su cuadhu e iscupit cun sa sedha! = si la leat cun chie no ndhe tenet curpa; iscupire s'imbreaghera = scexiai, isturdire s'imbriaghera; iscupire a prànghere = atacai a pràngiri
Frases
s'ógiu de sas piantas fit pienu de abbundhàntzia, pronta a iscopire sa vida novella (A.Casula)◊ sa méndhula in sa bassura iscopit prima a fiore ◊ sa linna in beranu in donzi foza iscopit unu frutu ◊ su chelu fut prontu a iscupire in nie e in fridura
2.
si betant a su triballu po che iscupire su chi dhis rósigat a intro de cropus ◊ su benniolu, arrennegadu, si che dh'iscupit cun cudhu chi no ne tenet crupa ◊ cussu si che dh'iscupit cun megus ◊ no ischiat cun chie si che dh'iscupire!◊ at iscupiu s'arrennegu cun cià mullei
3.
bai, no ti chescis, bai e no iscupas a celu, chi in faci no ti torrit sa salia! ◊ a fizu meu nodidu proite mi l'as atzotadu, proite mi l'as iscupidu?!
4.
po abbae s'ortu iscopiaus su putzu
Ètimu
spn.
Tradutziones
Frantzesu
jaillir
Ingresu
to burst forth
Ispagnolu
brotar,
escupir
Italianu
erómpere
Tedescu
ausbrechen.
iscorcorigàre , vrb: iscorcorijare,
iscrocorigai,
iscrucurigare,
iscurcurigare,
scorcorigai Definitzione
foedhandho de istudentes, giare corcovica, votu deasi bàsciu de no passare a is esames; torrare corcovica, giare su Chi nono a s'ómine chi dimandhat fémina a pobidha; orrúere a terra, fàere un'orrutòrgia
Sinònimos e contràrios
bociai 1,
corcovicare,
iscorcovicare
/
istrampare
Frases
ita si at a laureai candu dh'ant iscrocorigau tres bortas!◊ nci ndi fiat chi dhu iscrocorigànt un'annu ei e unu no
Ètimu
srd.
Tradutziones
Frantzesu
recaler,
coller
Ingresu
to fail
Ispagnolu
suspender,
catear
Italianu
bocciare
Tedescu
durchfallen lassen.
iscordolàre , vrb: iscordulare 1 Definitzione
andhare, afilare, su si pònnere e mòvere coment'e a cordone, a filera, foedhandho de bestiàmene meda (o fintzes de gente o àteru) chi si movet
Sinònimos e contràrios
iscúrrere
Frases
trubba sas bacas, za iscordolant!
Tradutziones
Frantzesu
se diriger,
sortir
Ingresu
to pour out
Ispagnolu
fluir
Italianu
defluire
Tedescu
abfließen.
iscorfionàre , vrb: iscrofinare,
iscrofionare Definitzione
fàere iscrofiones, iscarrafatonis, fàere improdhos a pinna, passadas de pinna chentza órdine, iscríere
Sinònimos e contràrios
abburrugonare,
scarrafatai
Frases
apenas finidu de iscrofinare subra de una cartella, su zuighe li at dimandhadu a bídere si isse bi fit
Ètimu
srd.
Tradutziones
Frantzesu
gribouiller
Ingresu
to scrawl
Ispagnolu
emborronar,
garabatear
Italianu
scarabocchiare
Tedescu
bekritzeln.
iscorgiolàre , vrb: iscorjolare,
iscorzolare,
scroxolai Definitzione
bogare o segare su corgiolu, su pigiolu
Sinònimos e contràrios
arroscai,
innetare,
iscroxuai,
scociolare,
scorgiai,
scrociolai,
spilloncai
| ctr.
incroxolai
Frases
iscorzolare sa patata, sa linna
Ètimu
srd.
Tradutziones
Frantzesu
éplucher
Ingresu
to peel
Ispagnolu
pelar
Italianu
sbucciare
Tedescu
schälen.
iscorigài, iscorigàre , vrb: iscuriai,
iscuriare,
iscuricare,
iscurigai,
iscurigare,
scurigai Definitzione
essire o fàere iscuru, nau de sa die, apustis chi si ch’est intrau su sole
Sinònimos e contràrios
imbugiare,
indenotire,
iscurèssere,
murinai
| ctr.
abbrèschere,
illuchèschere
Maneras de nàrrere
csn:
avb.: iscúriga no iscúriga = cumentzendi a iscurigai; iscurighendhe = s'ora chi est faghíndhesi iscuru, itl. all'imbrunire
Frases
mi parit chi s'iscorighit sa luxi e no nci siat àturu che prantu (B.Lobina)◊ inue si l'iscúrigat si corcat ◊ parentes istimados e amigos, cudhos chi lughiant che isprigos, mi ant cussos su logu iscuriadu! (B.Sulis)◊ de sos tres annos chi si est atzegadu, pro issu su logu si est iscuriadu ◊ toca, càstia cummente istat nonna tua e torra a innoje prima de iscorigare!◊ abarra cun nosu, ca est iscurighendu, aspeta ca cenaus!
2.
candu at cumpréndiu ca su distinu de custu fillu fut malu si dhi est iscorigau su coru
3.
in foras fiat giai iscorigau mortu
4.
semus assupridos a bidha iscurighendhe
Terminologia iscientìfica
sdi
Ètimu
srd.
Tradutziones
Frantzesu
faire nuit
Ingresu
to darken
Ispagnolu
anochecer
Italianu
farsi nòtte,
annottare
Tedescu
Nacht werden.
iscorporài, iscorporàre , vrb rfl Definitzione
tzatzare a meda, papare fintzes sa parte de s'àteru
Sinònimos e contràrios
ingolopire,
intrudhiri
Frases
est liandudendhe totu s'arregorta a domu sua po s'iscorporai cussu!
Ètimu
srd.
Tradutziones
Frantzesu
gaver
Ingresu
to gobble
Ispagnolu
atracar
Italianu
ingozzare
Tedescu
sich überfressen.
iscorrài , vrb: iscorrare,
scorrai Definitzione
segare is corros (fintzes unu solu); segare un'orrugu, una parte, de calecuna cosa; bènnere mancu a un'acórdiu, brigare
Sinònimos e contràrios
iscorrojare
/
menguai,
scorriai
Frases
mi ant iscorradu unu boe, una craba
3.
cussu est ómine chi at iscorradu! ◊ lassa chi s'iscorrent paribari! ◊ a s'incomintzu funt totus de acordu, e como a chie iscorrat a destra a chie a manca! (Z.Porcu)
Ètimu
srd.
Tradutziones
Frantzesu
écorner
Ingresu
to dishorn
Ispagnolu
descornar
Italianu
scornare
Tedescu
die Hörner abbrechen.
iscorriài , vrb: scorriai,
iscorriare 1 Definitzione
bogare o fàere unu trastu a corrias, fàere una segada a iscórriu, segare a orrugos faendho a tiradura
Sinònimos e contràrios
ischirriolai,
istratziolare
Frases
at iscorriau is mantas
2.
su fedighedhu furit giogandho a cofedhu in foras, a pantalones iscorriaos e a… macarrone in campu!
Ètimu
srd.
Tradutziones
Frantzesu
déchirer
Ingresu
to tear,
to lacerate
Ispagnolu
desgarrar,
rasgar
Italianu
squarciare,
lacerare
Tedescu
zerreißen.