A | B | C | D | E | F | G | H | I | J | L | M | N | O | P | R | S | T | TZ | U | V | X | Z
Legenda Incurtzaduras | Legenda Sìmbulos

allainàdu , pps, agt: allainau Definitzione de allainare Sinònimos e contràrios brutu, iscurrentau, iscussuradu 2. paris una brabei allainada! ◊ citiridha ca no at a èssi malaria màua: est coment'e is brebeis candu funt allainaras! 3. dh'acabbàt a matzucu, a su babbu, po no dhu biri cun su marmedhu assicorrau taraxiendu ferosu e allainau, sèmpiri agoa, a passu carrapau.

allainadúra , nf Definitzione iscurrentziadura chi patit su bestiàmene segundhu ite est papandho Sinònimos e contràrios iscussuradura.

allainàre , vrb: alloinare, alluignare, alluinare, lainare Definitzione èssere a loina, tènnere laíngiu, fàere a laíngiu, ladamíngiu modhe modhe Sinònimos e contràrios atilimai, illabinare, iscacaredhare, iscacarinare, iscagantzinare, iscussurare 1, tirchinare Ètimu srd.

allàinu , nm, nf: allàuna, allàunu Definitzione metallu a pígiu fine / allàuna de múlliri = istrégiu, murghiola Sinònimos e contràrios liànua*, lama Frases cun bòtolos de allàunu si faiant giogus ◊ at fatu una cascita cun tauledhas e incones de allàunu ◊ portat duos botixedhos de allàinu Ètimu srd.

allajólu , nm Definitzione cosighedha de pagu contu Sinònimos e contràrios catzavusalla, frusulia, imbaratzu Frases bollu sa mesa bèni cuncodrada, sa pratza sgombrada de is allajolus! (D.Erriu)◊ candu est chi mi nci bogas cussus allajous?!

allalgàre , vrb: allargae, allargai, allargare, allarghiare, largai Definitzione fàere largu, prus largu; rfl. istesiare, andhare prus atesu; pigare cunfidàntzia Sinònimos e contràrios astesiai, illalgare, sciamplai, stratallai | ctr. acoltziare, afíere, astrínghere Maneras de nàrrere csn: allargai s'ocasioni = frànghere sas cunzunturas, a manera de no ndhe àere; allargai is parrochianus = catzàresi sos comporadores; allargaisí cun ccn. = leàresi tropu ballassa Frases si est allargadu faedhendhe ◊ allarghiàtebbos, sinono non b'istamos! 2. issu a dommo no intrat mai, su rimitanu: bae chi ti lu allargo deo! ◊ s'istupa allàrgala dae su fogu! 3. cussu si est allargau cun filla mia: parit ca tenit idea de dha cojai ◊ in domu mia no ti allarghis meda, no! Ètimu srd. alargar Tradutziones Frantzesu élargir Ingresu to enlarge Ispagnolu ensanchar, alejarse Italianu allargare Tedescu verbreitern.

allàlgu aillàdru

allàma , nf Definitzione lama*, istrégiu de làuna fintzes po múrghere Sinònimos e contràrios illama.

allamài , vrb: lamai Definitzione lamentare, tzerriare cun boghe o sonu lamentosu, nau prus che àteru de is campanas chi sonant a mortu a is interràrgios Sinònimos e contràrios ciamare* Frases s'ànima a arrogus… ohi natzioni acabbada… allamat su logu ma no acabbat su bisu ◊ ant allamau po s'interru.

allamaméntu , nm Definitzione su allamai, tocu lamentosu de campana po interràrgiu, po gente morta Ètimu srd.

allamàtu , agt Definitzione its Frases prus famitu chi no allamatu, nche at bistu innedha acurtzu a su rivu un'ortu de latuca e deretu s'est ghetatu che alarpe.

allambrídu , agt: lambridu* Definitzione chi si papat o bufat totu, chi no ndhe lassat a is àteros Sinònimos e contràrios aframicosau, agganidu, famidu, irfamigadu / allimbridu, allimidu, allupidu, bentranu, inguglione, ingultonàrgiu, pasteri, sassagoni, sgalluponi Terminologia iscientìfica ntl Tradutziones Frantzesu gourmand, goulu, vorace Ingresu greedy Ispagnolu glotón, voraz Italianu ghiótto, ingórdo, vorace, divoratóre Tedescu genäschig, gierig, gefräßig.

allambrigàre , vrb Definitzione fàere a làmbriga Sinònimos e contràrios lacrimare Frases su bentu sonat e múliat, intrat in sa carena, allàmbrigat sos ogros (G.Chessa).

allàmia , nf: lama Sinònimos e contràrios allama, bote, bidone, lamedha.

allamiàdu , agt Sinònimos e contràrios agurtiu, bíciu Frases devatu a sete ispigas de trigu bellas ingranidas si ndh'at presentadu àteras sete, allamiadas e sentza ranu (A.Loy).

allamídhu , iscl Sinònimos e contràrios allodhu.

allamiédhu , nm Definitzione istrégiu piticu a un'asa a forma de cilindru, de pòdere tupare, po dhue pònnere cosa de papare (es. late) Sinònimos e contràrios sidellu Terminologia iscientìfica stz.

allamièra , nf: lamiera Sinònimos e contràrios liàuna, lama

allampàda , nf: allampata, allampiada, lampada Definitzione su lampare, nau de una lughe, de is ogos, su bíere una cosa un'apenas, su tanti de si ndhe acatare: fintzes abbaidada lestra Sinònimos e contràrios allampigiada / abbaidada, slampiada 2. at biu s'allampiada de un'animali intanendusí 3. sos ómines zant un’allampiada a su caminu e apubant unu pitzocu brincandhe su muru Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu éclair, regard vif Ingresu gaze, winking Ispagnolu relampagueo, parpadeo Italianu lampeggiaménto, sguardo vivace Tedescu Funkeln.

allampàdu , agt: allampau Definitzione nau de ccn., chi est coment'e intzurpau a lampu, chi no cumprendhet, coment'e atontau, tontu Sinònimos e contràrios abbadharinadu, alluinadu, atambainadu / alembru, baodru, pertocau Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu ébloui, halluciné, balourd Ingresu dazzled, deafened, senseless Ispagnolu deslumbrar, alucinado Italianu abbagliato, allucinato, intronato Tedescu geblendet, benommen.