A | B | C | D | E | F | G | H | I | J | L | M | N | O | P | R | S | T | TZ | U | V | X | Z
Legenda Incurtzaduras | Legenda Sìmbulos

centumíla , agt, nm: chentumiza Definitzione chentu bortas milli Tradutziones Frantzesu cent mille Ingresu a hundred thousand Ispagnolu cien mil Italianu centomila Tedescu hunderttausend, Hunderttausend.

centunúus , nf: chentunodos Definitzione erba de chentu nodos o erba istérria: una genia de erba totu nodos; si narat a un'àtera erba puru, chi si assimbígiat Sinònimos e contràrios cuca 1, síntziri Terminologia iscientìfica rba, Polygonum aviculare, Equisetum palustre Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu centinodie Ingresu knot-grass Ispagnolu centinodia Italianu corregiòla Tedescu Vogelknöterich.

centuplicài, centuplicàre , vrb Definitzione pònnere o fàere a chentu bortas tanti Tradutziones Frantzesu centupler, décupler Ingresu to multiply by a hundred Ispagnolu centuplicar Italianu centuplicare Tedescu verhundertfachen.

centúria , nf Definitzione una cumpangia de chentu sordaos Tradutziones Frantzesu centurie Ingresu century Ispagnolu centuria Italianu centùria Tedescu Zenturie.

centuriòne , nm Definitzione cumandhante de una centúria Tradutziones Frantzesu centurion Ingresu centurion Ispagnolu centurión Italianu centurióne Tedescu Zenturio.

cénu , pps, agt Definitzione de cènnere; nau mescamente de un'istrégiu, chi no dhue cabet àteru Sinònimos e contràrios pienu*, prenadu | ctr. bódiu, líchidu 1, sbuidu Frases ndhe ant cenu su ghirile: già si l’ant fata vona sa cassola!…(T.Ziranu)◊ solu sa gatu si at cenu s’iscàrgiu 2. Tónia Tónia, ciócula bódia, ciócula cena ◊ sos malunes sunt cenos de merca ◊ sos sacos sunt cenos de lana ◊ sunt concas macas cenas de ventu ◊ ti ndhe ghiras sas butzacas cenas de trumbitas.

cèo , prn: geo, zeo Definitzione prn. de prima persona sing. (is formas geo e zeo candho si agatant apustis de vocales che fúrriant sa cunsonante de cuménciu a /j/: ma a logos essint 'indipendhentes' e narant Jeo fintzes a solu, ma tocat a regularizare s'iscritura g–, z–) Sinònimos e contràrios dego*, ego Frases a nois Budhusoinos in sa Costera nos narant sos "Ceinos" ca namus "ceo"! Tradutziones Frantzesu je, moi Ingresu I Ispagnolu yo Italianu io Tedescu ich.

cèpa , nf: cepra, gepa Definitzione cocoroni o preta de sàmbene, orrugu de sàmbene cagiau; linna a tauledhas fines / intèndiri arrancu de cepa = sapíresi in perígulu Sinònimos e contràrios drúlluru 2. sa cepa pigosa de s'anima si tiat solovrare 3. su baulu de su mortu fut fatu a tàula cepa Ètimu chd. gjeppa Tradutziones Frantzesu caillot de sang Ingresu blood clot Ispagnolu coágulo, grumo de sangre Italianu coàgulo, grumo di sàngue Tedescu Blutgerinnsel.

cepài , vrb: ciapai 1 Definitzione segare linnàmene a serra bogandhodhu a tàulas fines Sinònimos e contràrios serrai 1 Ètimu ctl. xapar Tradutziones Frantzesu scier Ingresu to saw Ispagnolu serrar Italianu segare Tedescu sägen.

cèpra cèpa

cèra , nf: chera Definitzione sa sustàntzia chi s'abe ponet po fàere is panes de su mele; genia de istiàrica longa chi alluent in crésia; in is paragones, cosa bella dereta e lisa, fata bene Sinònimos e contràrios candela Maneras de nàrrere csn: pannu de cera = follu de chera comente si ponet in sos casidhos modernos; fai cera = fàgheresi in cara chei sa chera, bianca, de sa timoria; bèndiri sa cera a bajoca = cagàresi de sa timoria; múrghere a unu che chera de abbatu = irfrutuàrelu a meda, bogarendheli totu su chi si podet; èssere che candhela de chera = lecu lecu, làngiu, mortu de fàmini; torrai sa c. a crésia = torrare su chi si depet; portai s'ogu chi parit de cera (nadu de pische) = èssere piscadu de meda, no èssere pische friscu Frases candho mancat sa lughe, a denote, allughimus carchi chera 2. de chintzu est bèni fata, cussa picioca: parit una candeba de cera ◊ candu bit cosa aici si fait grogu che sa cera 3. "Mamma mia!" - iat tzerriau su buratinu, faendu cera ◊ essendu ca iat fatu cera, iat provau a si pòniri a cantai po si fai coràgiu ◊ faiat finta de èssiri allirgu, ma fiat faendu cera poita cummentzàt a dhi mancai sa fortza Sambenados e Provèrbios smb: Cera, Chera / prb: chera a fogu benit Terminologia iscientìfica sbs Ètimu ltn. cera Tradutziones Frantzesu cire Ingresu wax Ispagnolu cera Italianu céra Tedescu Wachs.

ceràcu , nm: seracu, teracu, tzaracu* Definitzione (f. -a) ómine chi est pagau po serbire a contu de unu mere Sinònimos e contràrios selvidore Frases mandamindi sa ceraca ca mi serbit!

ceràsia , nf: ceraxa Sinònimos e contràrios carésia Frases un'ossu de ceràsia, o de pruna, fait a nci dh'ingúrtiri, ma un'arrasoa!…

cerasiàre , vrb Definitzione bodhire, arregòllere cheréssia Sinònimos e contràrios cariasare.

ceràssu, ceràtzu , agt: cheratu, cheratzu Definitzione chi est coment'e in colore de chera, in colore de màngara, nau de su pilu de animales, mescamente de craba / trigu (o àteru frutu) ceratzu o chi portat su tzugu c.)= lómpidu e azummai de messare Sinònimos e contràrios grogànciu, múgiu Sambenados e Provèrbios smb: Cheratzu, (Gherazzu) Terminologia iscientìfica clr Ètimu srd.

ceravàlliu, ceravàllu , nm: ciaraballu, ciaravallu, cioraballu, ciraballu, tzaravallu Definitzione su carravàulas o cerda de fàulas, libbru chi si dhue podent lígere is cosas chi depent bènnere Sinònimos e contràrios tzerafàvulas Frases su ceravallu poniat mortalla ◊ de custa cosa su ceravallu no ndi fuedhat Ètimu itl. Chiaravalle Tradutziones Frantzesu almanach Ingresu almanac Ispagnolu almanaque Italianu almanacco Tedescu Almanach.

ceravàulas , nm: tzerafàvulas* Sinònimos e contràrios ceravàlliu, giuravàulas.

ceràxa ceràsia

ceraxínu , agt Definitzione chi est de cariasa; chi est de sa bidha de Ceraxus Ètimu srd.

cerbài , vrb Definitzione crebare, istrecare una fruschedha Sinònimos e contràrios cherpai*, ischerfiare, sciopai Frases su sànguini cerbat de sa ferida ◊ su guroni assodhit sa matéria fintzas a cerbai.