A | B | C | D | E | F | G | H | I | J | L | M | N | O | P | R | S | T | TZ | U | V | X | Z
Legenda Incurtzaduras | Legenda Sìmbulos

sudhàre , vrb Definitzione pònnere sudhu, ancu, pentzare in su malu, pentzare chi…, abbaidare a totue timendho calecuna cosa / si ndh'io sudhau!… = si bi aio pessadu, si mi dh'ia pentzada chi… Sinònimos e contràrios assumbrire, busudhare, malissare Frases sa giustíscia aiat sudhadu calchi cosa e l'istaiat ifatu che cane a polcrabu ◊ mi dh'apo sudhada chi fuit gasi ◊ mi l'apo sudhada chi no bastaiat cust'istentina pro totu cussa peta a sartitza! ◊ su chi mi sudhai risulteit dae sa vísita de su dutore ◊ duos ómines acugudhaos, orietandhe e sudhandhe, afarrancant su cunedhu de su dinari e fuint Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu subodorer Ingresu to get wind of Ispagnolu adivinar, olfatear Italianu subodorare Tedescu ahnen.

sudhídu , pps, agt: assudhidu Definitzione de sudhire; nau de ccn., chi istat in pentzamentu, cun pistighíngiu in conca Sinònimos e contràrios afaltadu, ilfartadu, insudhidu, penciamentosu 2. delitu as fatu, sudhidu vives ◊ ischis pro cale motivu est sudhidu cun megus ◊ chie ndh'ischit chi una die, sudhida dai sa cuscéntzia, no mi torret su chi mi che at furadu? ◊ s'ischideit a túncios, atriciatrícia de suore, sudhida pro unu sónniu feu Tradutziones Frantzesu pensif Ingresu thoughtful Ispagnolu pensativo Italianu pensieróso Tedescu nachdenklich.

súdhidu , nm Definitzione su sudhire, su sudhare, su pentzare in su malu Sinònimos e contràrios bendha, sudha 2, suspetu Frases cussu cunfundhet sos fatos beros cun sos súdhidos suos Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu suspect Ingresu suspicion Ispagnolu sospecha Italianu sospètto Tedescu Verdacht.

sudhíre , vrb: assudhire Definitzione su si acatare de ccs., pruschetotu nau in su sensu de abbarrare dispràxios, tènnere sudhu po su male fatu, istare impentzamentaos, timendho; fintzes pentzare, intzertare coment'e po cossígiu, agiudu de ccn. / sudhíresi de una cosa = interessaisí, tenni pentzamentu po calincuna cosa, coment'e timendi Sinònimos e contràrios arrepentire, impudare, penètere / consigiai, indetare Frases sudhi sudhi e a s'abboja abboja apo, prima ch'inserrent sas aeras, su torradorzu bostru assebertadu (G.Marras)◊ tiu Raga si la sudhiat de àere annada mala ◊ mi sudho in s'ànima coment'e chi no ape mancu comintzadu 2. mancu male no apo curadu in binza, deris, paret chi mi l'at sudhidu calicunu chi oe deviat pròere! Tradutziones Frantzesu se troubler, avoir des remords Ingresu to get upset, to feel remorse Ispagnolu turbarse, tener remordimientos Italianu turbarsi, impensierirsi, aver rimòrso Tedescu sich beunruhigen, Gewissensbisse haben.

sudhitúra , nf Definitzione cosa chi in calecuna manera paret de si pòdere ischire po calecunu singiale Sinònimos e contràrios àrviu, idea, pessamentu, súdhidu, sudha 2 Frases teneis sudhitura de su ci ist sucédiu notesta?

sudhítzigu , agt Definitzione chi tenet sudhu, pidinu, chi est timendho po calecuna cosa chi dhi podet capitare Sinònimos e contràrios cautelosu, sudhidu Frases brinchitendhe sudhítzigu e ciulendhe arriveit su puzone a su nidu Tradutziones Frantzesu circonspect Ingresu wary Ispagnolu circunspecto Italianu circospètto Tedescu umsichtig.

sudhósu , agt, nm Definitzione chi o chie tenet súdhidos, sudhos Sinònimos e contràrios arreselosu, discunfiantzosu, malesosu, scunfiantzosu Ètimu srd.

súdhu súdha 2

sudisfatziòne saltifasciòne

sudoràre suderàre

sudoràu , pps, agt: sueradu Definitzione de sudorare; chi portat suore / sueradu pilu pilu = inciustu de sudori Sinònimos e contràrios sudau, insorau 2. incravatau, in bestes de cusinu, non zuches su cherbedhu sudorau ◊ su pane sudorau est semper su prus vonu ◊ est torradu istracu, sueradu a mortóriu sena mancu una trama assuta Tradutziones Frantzesu en sueur Ingresu sweaty Ispagnolu sudado Italianu sudato Tedescu schweissig.

sudòre sòri

sudorèa , nf Definitzione erva pútita, erba de batos, de arresfrius (su fragu faet a istúrridos) Sinònimos e contràrios allupaguadhu 1, brunedha, erbiatus, isculabadedhas, issopo, mantedhada 1, mummuleu, murguleu 2 Terminologia iscientìfica rbc, Teucrium marum.

sudòri sòri

sudràtzu , agt: surdatzu Definitzione nau de ccn., chi pecat a origas, unu pagu surdu Sinònimos e contràrios surdànciu, surdíghinu Frases ita no as a èssiri sudratzu? annoberu o mi fadhu? Ètimu srd.

súdre , nm Sinònimos e contràrios brutore, cadhossímini, cadràngia, lorra, muga, sodri Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu saleté Ingresu filth Ispagnolu suciedad, mugre Italianu sudiciume Tedescu Schmutz.

sudronàre , vrb Definitzione fàere sonu o tzàcurru forte meda Frases su tronu sudronendhe paret corpu de cannone acurtzu (G.Masala).

súdru , agt, nm: suldu, surdu Definitzione chi o chie no intendhet, o pecat a origas, intendet male, chi at pérdiu sa capacidade de intèndhere; fintzes chi si intendhet pagu, chi no faet a zúmiu, nau de sonu Sinònimos e contràrios issurdau Maneras de nàrrere csn: suldu pedrale, suldu corrale (chi li cheret su corpu pro intèndhere) = surdu ’eretu, che perda, che cotzina, che picu, che pica, che campana, che preca; betàresi a s., paràresi s. = fai finta de èssiri surdu; fai che su surdu a pirai = sighire chentza si abbizare de nudha; lima s. = unu fartzu, chi faghet fintas; sonu surdu = genia de sonu chi no faet a zúmiu, ne a boghe, ma coment'e a iscúsiu e bàsciu: de is sonos de cunsonante chi si faent a buca si podent nàrrere 'surdos' o 'mudos' is duos sonos chi si arrapresentant cun sa /c/ (che in cosa, pacu, béciu, cena), cun sa /f/ (che in fogu, difetu), sa /p/ (che in pane, tupare), sa /s/ candho est posta a dópiu o si narat coment'e chi siat a dópiu (che in sanu, passu, pussu), cun su digramma /sc/ (che in bàsciu, pisci), cun sa /t/ (che in fatu, totu) e cun su digramma /tz/ (che in putzu, tzapare) Frases proite ti paras surda? ◊ a peràulas macas origras surdas! ◊ fait intendi a is surdus e torrat su fuedhu a is mudus 2. arriu surdu, tragadori! ◊ is catzolas faiant unu sonu sudru comente pigànt in s'incodau Ètimu ltn. surdus Tradutziones Frantzesu sourd Ingresu deaf (person) Ispagnolu sordo Italianu sórdo Tedescu taub, Taube.

súe súbe

suègiri , vrb: ciuèxere*, suèxere, suexi, suèxiri Definitzione trebballare sa farra impastada fintzes a candho su cumossu essit de totunu andhare, chentza chi dhue abbarret orrughedhos e ne farra / pps. suetu Sinònimos e contràrios cariare, soíghere Frases si suexu sa pasta mi fatzu unu cocòi ◊ sa pasta si suexit cun su carcàngiu de sa manu, ca fait fortza.