sudhàre , vrb Definizione
pònnere sudhu, ancu, pentzare in su malu, pentzare chi…, abbaidare a totue timendho calecuna cosa / si ndh'io sudhau!… = si bi aio pessadu, si mi dh'ia pentzada chi…
Sinonimi e contrari
assumbrire,
busudhare,
malissare
Frasi
sa giustíscia aiat sudhadu calchi cosa e l'istaiat ifatu che cane a polcrabu ◊ mi dh'apo sudhada chi fuit gasi ◊ mi l'apo sudhada chi no bastaiat cust'istentina pro totu cussa peta a sartitza! ◊ su chi mi sudhai risulteit dae sa vísita de su dutore ◊ duos ómines acugudhaos, orietandhe e sudhandhe, afarrancant su cunedhu de su dinari e fuint
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
subodorer
Inglese
to get wind of
Spagnolo
adivinar,
olfatear
Italiano
subodorare
Tedesco
ahnen.
sudhídu , pps, agt: assudhidu Definizione
de sudhire; nau de ccn., chi istat in pentzamentu, cun pistighíngiu in conca
Sinonimi e contrari
afaltadu,
ilfartadu,
insudhidu,
penciamentosu
2.
delitu as fatu, sudhidu vives ◊ ischis pro cale motivu est sudhidu cun megus ◊ chie ndh'ischit chi una die, sudhida dai sa cuscéntzia, no mi torret su chi mi che at furadu? ◊ s'ischideit a túncios, atriciatrícia de suore, sudhida pro unu sónniu feu
Traduzioni
Francese
pensif
Inglese
thoughtful
Spagnolo
pensativo
Italiano
pensieróso
Tedesco
nachdenklich.
súdhidu , nm Definizione
su sudhire, su sudhare, su pentzare in su malu
Sinonimi e contrari
bendha,
sudha 2,
suspetu
Frasi
cussu cunfundhet sos fatos beros cun sos súdhidos suos
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
suspect
Inglese
suspicion
Spagnolo
sospecha
Italiano
sospètto
Tedesco
Verdacht.
sudhíre , vrb: assudhire Definizione
su si acatare de ccs., pruschetotu nau in su sensu de abbarrare dispràxios, tènnere sudhu po su male fatu, istare impentzamentaos, timendho; fintzes pentzare, intzertare coment'e po cossígiu, agiudu de ccn. / sudhíresi de una cosa = interessaisí, tenni pentzamentu po calincuna cosa, coment'e timendi
Sinonimi e contrari
arrepentire,
impudare,
penètere
/
consigiai,
indetare
Frasi
sudhi sudhi e a s'abboja abboja apo, prima ch'inserrent sas aeras, su torradorzu bostru assebertadu (G.Marras)◊ tiu Raga si la sudhiat de àere annada mala ◊ mi sudho in s'ànima coment'e chi no ape mancu comintzadu
2.
mancu male no apo curadu in binza, deris, paret chi mi l'at sudhidu calicunu chi oe deviat pròere!
Traduzioni
Francese
se troubler,
avoir des remords
Inglese
to get upset,
to feel remorse
Spagnolo
turbarse,
tener remordimientos
Italiano
turbarsi,
impensierirsi,
aver rimòrso
Tedesco
sich beunruhigen,
Gewissensbisse haben.
sudhitúra , nf Definizione cosa chi in calecuna manera paret de si pòdere ischire po calecunu singiale Sinonimi e contrari àrviu, idea, pessamentu, súdhidu, sudha 2 Frasi teneis sudhitura de su ci ist sucédiu notesta?
sudhítzigu , agt Definizione
chi tenet sudhu, pidinu, chi est timendho po calecuna cosa chi dhi podet capitare
Sinonimi e contrari
cautelosu,
sudhidu
Frasi
brinchitendhe sudhítzigu e ciulendhe arriveit su puzone a su nidu
Traduzioni
Francese
circonspect
Inglese
wary
Spagnolo
circunspecto
Italiano
circospètto
Tedesco
umsichtig.
sudhósu , agt, nm Definizione chi o chie tenet súdhidos, sudhos Sinonimi e contrari arreselosu, discunfiantzosu, malesosu, scunfiantzosu Etimo srd.
súdhu súdha 2
sudisfatziòne saltifasciòne
sudoràre suderàre
sudoràu , pps, agt: sueradu Definizione
de sudorare; chi portat suore / sueradu pilu pilu = inciustu de sudori
Sinonimi e contrari
sudau,
insorau
2.
incravatau, in bestes de cusinu, non zuches su cherbedhu sudorau ◊ su pane sudorau est semper su prus vonu ◊ est torradu istracu, sueradu a mortóriu sena mancu una trama assuta
Traduzioni
Francese
en sueur
Inglese
sweaty
Spagnolo
sudado
Italiano
sudato
Tedesco
schweissig.
sudòre sòri
sudorèa , nf Definizione erva pútita, erba de batos, de arresfrius (su fragu faet a istúrridos) Sinonimi e contrari allupaguadhu 1, brunedha, erbiatus, isculabadedhas, issopo, mantedhada 1, mummuleu, murguleu 2 Terminologia scientifica rbc, Teucrium marum.
sudòri sòri
sudràtzu , agt: surdatzu Definizione nau de ccn., chi pecat a origas, unu pagu surdu Sinonimi e contrari surdànciu, surdíghinu Frasi ita no as a èssiri sudratzu? annoberu o mi fadhu? Etimo srd.
súdre , nm Sinonimi e contrari
brutore,
cadhossímini,
cadràngia,
lorra,
muga,
sodri
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
saleté
Inglese
filth
Spagnolo
suciedad,
mugre
Italiano
sudiciume
Tedesco
Schmutz.
sudronàre , vrb Definizione fàere sonu o tzàcurru forte meda Frasi su tronu sudronendhe paret corpu de cannone acurtzu (G.Masala).
súdru , agt, nm: suldu,
surdu Definizione
chi o chie no intendhet, o pecat a origas, intendet male, chi at pérdiu sa capacidade de intèndhere; fintzes chi si intendhet pagu, chi no faet a zúmiu, nau de sonu
Sinonimi e contrari
issurdau
Modi di dire
csn:
suldu pedrale, suldu corrale (chi li cheret su corpu pro intèndhere) = surdu ’eretu, che perda, che cotzina, che picu, che pica, che campana, che preca; betàresi a s., paràresi s. = fai finta de èssiri surdu; fai che su surdu a pirai = sighire chentza si abbizare de nudha; lima s. = unu fartzu, chi faghet fintas; sonu surdu = genia de sonu chi no faet a zúmiu, ne a boghe, ma coment'e a iscúsiu e bàsciu: de is sonos de cunsonante chi si faent a buca si podent nàrrere 'surdos' o 'mudos' is duos sonos chi si arrapresentant cun sa /c/ (che in cosa, pacu, béciu, cena), cun sa /f/ (che in fogu, difetu), sa /p/ (che in pane, tupare), sa /s/ candho est posta a dópiu o si narat coment'e chi siat a dópiu (che in sanu, passu, pussu), cun su digramma /sc/ (che in bàsciu, pisci), cun sa /t/ (che in fatu, totu) e cun su digramma /tz/ (che in putzu, tzapare)
Frasi
proite ti paras surda? ◊ a peràulas macas origras surdas! ◊ fait intendi a is surdus e torrat su fuedhu a is mudus
2.
arriu surdu, tragadori! ◊ is catzolas faiant unu sonu sudru comente pigànt in s'incodau
Etimo
ltn.
surdus
Traduzioni
Francese
sourd
Inglese
deaf (person)
Spagnolo
sordo
Italiano
sórdo
Tedesco
taub,
Taube.
súe súbe
suègiri , vrb: ciuèxere*, suèxere, suexi, suèxiri Definizione trebballare sa farra impastada fintzes a candho su cumossu essit de totunu andhare, chentza chi dhue abbarret orrughedhos e ne farra / pps. suetu Sinonimi e contrari cariare, soíghere Frasi si suexu sa pasta mi fatzu unu cocòi ◊ sa pasta si suexit cun su carcàngiu de sa manu, ca fait fortza.