Legenda Incurtzaduras | Legenda Sìmbulos

incannài, incannàre, incannàri , vrb Definitzione pònnere sa canna (es. a is tamatas po istare artas de terra, o a orrugos acapiaos a s'arremu segau de un'animale); fàere s'incannitzada; fàere cannedhos, imbodhigare (su filu o cosas deasi) in su cannedhu de s'ispola; incamminare, cumenciare? Sinònimos e contràrios arraigare / incannedhae / incannitare Frases ma ita nanca at a fai cudhu béciu, ca boit incannau po abarrai istrantaxu?!… 2. po incannari sa crobitura de sa domu agiudaus totus 5. ant a incannare su messonzu cun d-una messadolza Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu ramer, couvrir de chaume, entourer de chaume Ingresu to stake Ispagnolu encañar, encanillar Italianu incannucciare Tedescu mit Rohr umzäunen.

incarramacinài , vrb Definitzione betare a s'afaiu trastos bècios o arrimaos, impreare su logu cun carramatzinas Sinònimos e contràrios imbarratzare Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu encombrer de fanfreluches Ingresu to hamper with trifles Ispagnolu llenar un lugar de baratijas Italianu ingombrare di cianfrusàglie Tedescu mit Krams überfüllen.

incaussài , vrb Definitzione nau de cosa chi s'ingurtit, àere dificurtade a passare in su gúturu; asciutare sa buca (nau de cosa chi si papat po s'efetu chi faet a sa buca, ca essit arrasposa) Sinònimos e contràrios aèschere, arrèschere, incaussire Frases a Sarbadori, comenti at biu sa pobidha, dh'incaussat su binu! 2. tengu sa buca totu incaussada de cussu cachi chi apu papau Tradutziones Frantzesu de travers Ingresu which goes the wrong way (said of food) Ispagnolu atragantar Italianu andare di travèrso (détto di cibo) Tedescu in die falsche Kehle kommen.

incoduàu , nm Definitzione logu in terra o pomentu fatu a pedra (códua) Sinònimos e contràrios cogorau, impedradu, incocodau, incodau Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu pavé de cailloux Ingresu cobbled paving Ispagnolu empedrado Italianu acciottolato Tedescu Steinpflaster.

inconsideràu , agt: iscunsideradu, iscussideradu Definitzione chi no giughet cunsideru, chi faet is cosas a sa maconatza, chentza dhas pentzare bene e chentza régula Sinònimos e contràrios disatinau, sbentiau | ctr. atinadu Frases fiza mia, ses tropu prepotente chi non ti abbizas iscussiderada: babbu tuo a s'anzena zorronada, mortu de gana e chene pantalone, tue chin brusa noa e fardeta pressada! (S.Soro)◊ cane mandrone, macu iscussideradu! ◊ su disonestu e iscunsideradu cheret su sou e s'anzenu puru! Tradutziones Frantzesu inconsideré, qui n'a pas de jugement Ingresu thoughtless Ispagnolu desconsiderado Italianu sconsiderato, scriteriato Tedescu unbesonnen, unvernünftig.

incorràda , nf Definitzione bultzone de boe, cropu o iscaviada chi is boes giaent cun is corros, mescamente movendho sa conca a corpu Sinònimos e contràrios incorradura, sigorrada / cdh. incurrata, ttrs. iscurrada Frases candho muschinzas in su tirighinu timent totu s'incorrada frusca (G.A.Cossu)◊ a s'incorrada su boe ndhe at betadu s'antarile ◊ sos boes ant leadu su cane a incorradas ◊ baidindi candu passant is bois, no nd'ingollas calincuna incorrada! Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu coup de cornes Ingresu goring, header Ispagnolu cornada Italianu cornata, cozzata Tedescu Hörnerstoß.

incuculàre , vrb: incugulare Definitzione su si pesare o pònnere nues in s'aera; nau in cobertantza de unu, fàere in cara trista, séria, pentzamentosa Sinònimos e contràrios abbudhonare, annuai 1, cuculare, incumbuxae | ctr. isclarire, ispalaciae Frases isperemas chi no incúculet (G.M.Cabras)◊ gelu, bidhia e chelu incuguladu no tent esístere nemmancu in s'ammentu (S.Casu) Ètimu itl. incocollarsi Tradutziones Frantzesu se couvrir de nuages, s'assombrir Ingresu to cloud over Ispagnolu nublarse Italianu rannuvolarsi Tedescu sich bewölken.

indisichíre, indisighíre , vrb: intisichire Definitzione bènnere a malu puntu de is dispraxeres, de s'afrigimentu, agiummai coment'e consumare o ispaciare de sa tisichesa Sinònimos e contràrios decaire, derrúere, disigare, ilmarrire, indisicare Frases si est indisighidu pro sa ruina de sa famíllia Ètimu itl. intisichire Tradutziones Frantzesu se consumer de chagrin, dépérir Ingresu to pine away Ispagnolu consumirse Italianu consumarsi dal dolóre, deperire Tedescu sich verzehren.

infollitài , vrb Definitzione bogare fògia, isparare, nau de is matas Sinònimos e contràrios follitai, fozire, ifogire, infollai | ctr. irfozire Frases sa matixedha chi apu prantau est infollitendi: isperaus chi apat pigau bèni! Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu se garnir de feuilles Ingresu to leaf Ispagnolu hojecer Italianu méttere fòglie, fogliare Tedescu sich belauben.

infumàda , nf Definitzione nue de fumu e fintzes de pruine chi pesant animales o màchinas currendho; in cobertantza, fama chi essit de ccn. Sinònimos e contràrios fumera / lumenada, nomena, sonedhu Tradutziones Frantzesu nuage de poussière Ingresu dust cloud Ispagnolu polvareda Italianu polveróne Tedescu Staubwolke.

ingàlu , nm Definitzione su s'ingalare; sa betada o intrada de su sole Sinònimos e contràrios barrusole, interinada, intríchinu | ctr. abbréschida, albore, arborinu Frases o tempus, de s'andhera tua ses lassendhe solu muforadas bijones de mizas de pudhiles e ingalos (F.Murtinu) Terminologia iscientìfica sdi Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu coucher de soleil Ingresu sunset Ispagnolu ocaso, puesta (de sol) Italianu tramónto Tedescu Sonnenuntergang.

ingeniài , vrb: ingeniare, ingignai, inginnai, inginniai, inzeniare Definitzione andhare a géniu, èssere a gustu, pràghere; fàere sa cosa faendho a médiu fintzes si no est fàcile, pentzandhodhas totu, imbentandho calecuna cosa noa, diferente (mescamente in forma rfl.), fintzes cuncordare calecuna cosa; fàere s'inginna, s'incàsciu in is doas de is carradas po dhis pònnere is fundhos / i. a unu (nadu mescamente de fizos) = betàresi, tènnere su betu, s'assemizu de sos parentes; èssiri inginnau a… = èssere a zisa de…, fatu a…; inginnai trassas = trassai, ordiminzare carchi cosa a trassa Sinònimos e contràrios geniare / abbirtiai, arragnare, imbentai, indeletare, inteltiare / cuncodrai / abbaradhare, abbelare, imbelare, indeosare Frases a mimi no m'ingéniat: tropu arrústicu est! (A.Garau) 2. at biu s'ómini fracóngiu? at ingeniau a su babbu! ◊ sa fémina mala fait s'ómini trasseri e aici su pobidhu est custrintu a inginnai trassas po pòdiri papai ◊ su chi no tenit cosa de fai nd'inginnat de cosas!… 3. mi so ingeniadu a chircare ◊ cussu s'inzéniat a fàghere de totu, ma chentza fàghere no abbarrat ◊ pro bois m'inzénio a totu su chi poto ◊ cun carilloni e follas de iscraria inginnant una pipia de serbussu (G.Moi)◊ don Masedhu non iat mai ingeniau nudha: su bèni e su mali dh'iat fatu su fradi (I.Lecca)◊ mi depu ingeniai po unu tzichedhu de binu 4. tui ses inginnau a tiàulu! (G.Mura) Sambenados e Provèrbios prb: chie no s'inzéniat no campat Ètimu itl. Tradutziones Frantzesu plaire, faire un peu de tout, s'arranger Ingresu to try hard, to go down well Ispagnolu caer bien, ingeniárse Italianu andare a gènio, ingegnarsi, industriarsi Tedescu gefallen, sich bemühen.

inghíriu , nm, avb, prep: ingíliu, ingíriu Definitzione tretu chi si faet passandho totu a fúrriu a dónnia parte de una cosa o de unu logu, su fàere unu giru in totu unu logu, o fintzes incropada o lobu de cosa coment'e po acapiare; faina de pagu contu (fintzes coment'e iscusa po pèrdere tempus o perdendho tempus); chistionu tropu longu, pigau a sa larga meda, chi istentat a bènnere a concruos, a su chi prus importat de nàrrere; a logos, fintzes crufessone Sinònimos e contràrios arrolliada, giriotu, ródia, gíriu / ingroedhu Maneras de nàrrere csn: fàghere s'i. = colare de sa parte contrària po assuprire a unu matessi logu; leàresi sos inghírios = pèrdere su tempus in cosighedhas, chentza fàghere cosas de zudu; a inghíriu de… = totu a ziru; a i. meu, tou, sou, e gai = totu a ingíriu de mimi, de tui, de issu, e totu aici Frases at fatu un'inghíriu mannu pro torrare a domo ◊ mi ch'est coladu su manzanu faghindhe inghírios ◊ no ti les sos inghírios: bae a su cumandhu! ◊ sos de s'àrdia faghent tres bortas s'inghíriu de sa crésia ◊ li cheret un'inghíriu de fune o de filiverru pro lu prèndhere bene ◊ apo fatu s'inghíriu de totu su cunzadu ma su poledhu no in logu: si che depet èssere essidu! 2. a su pitzinnu totus li cantant a inghíriu sa cantone ◊ is piciochedhus si dhi pinnigant a ingíriu ◊ sa genti si càstiat a ingíriu ◊ issa est sa lughe e sa música a inghíriu meu 3. totu a inghíriu de sa binza bi cheret sa cresura ◊ si fiat agatau in mesu de una pratza a ingíriu a ingíriu de una grandu parada ◊ a inghíriu issoro bi aiat duos boes e unu poledhu 4. e chie ti los iscurtat custos inghírios tuos?!…◊ a ndhe chircas, totu, de inghírios, irmasionadu! 5. Elias no si che leaiat sa berrita de conca mancu chi iat atopau un'inghíriu Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu tour, autour de, autour Ingresu round, around Ispagnolu giro, ambages Italianu giro, attórno, intórno, lungàggine Tedescu Runde, um, herum.

innàdu , nm Definitzione cropu de ischina, móvia de sa carena coment'e nadandho / avb.: a innadu = cun unu corpu de ischina, móida a incannadas Sinònimos e contràrios ischinada Tradutziones Frantzesu coup de reins Ingresu blow with one's back Ispagnolu espaldazo Italianu schienata Tedescu Rückenstoß.

innerbiàda , nf: innerviada Definitzione su innerbiare; cropu de nérbiu Sinònimos e contràrios ischirriolada, iscorriada, nerbiada Tradutziones Frantzesu coup de nerf de bœuf Ingresu lash Ispagnolu latigazo Italianu nerbata Tedescu Peitschenhieb.

innerbiàre, innerjàre , vrb: innerviare, irnerbiare, isnerviare Definitzione acropare, iscúdere cun nérbiu; fintzes istirare a tropu, segare unu nérbiu / i. unu boe = isarchilare Sinònimos e contràrios aciotai, aciotarai, afrustai, irbrunchiare, passillai Frases apo innerjadu sa lampizada de sa prepoténtzia a s'iscórria de s'issocadore 2. leendhe sa pedhitza peri sos oros, s'isterret creschendhe su tironzu fintzas a l'isnerviare a manera chi no aviscet a arrodulare Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu battre avec un nerf de bœuf Ingresu to flog Ispagnolu azotar Italianu nerbare Tedescu auspeitschen.

innotoriàdu , agt Definitzione nau de ccn., chi no tenet prus a notu, chi imméntigat totu Sinònimos e contràrios conchilenu, conchischerésciu, immentigosu, immentrigaditzu, irmenteriatu, irmentigajolu, irvagantadu, ismentadu Frases isco de èssere torrada minoredha: so topa, tzega, surda, innotoriada (G.Ruju)◊ nos narant chi semus isturudhados, innotoriados, isambrulidos, solu ca semus vetzos Tradutziones Frantzesu qui n'a pas de mémoire Ingresu forgetful Ispagnolu desmemoriado Italianu smemorato Tedescu vergeßlich.

insaboriài , vrb Definitzione giare o pònnere sabore a sa cosa Sinònimos e contràrios assainetare, issaborire | ctr. isaboriare Tradutziones Frantzesu donner de la saveur Ingresu to flavour Ispagnolu sazonar Italianu insaporire Tedescu schmackhaft machen.

insaliàre , vrb: issaliare, issalibare Definitzione pònnere salia, isciúndhere cun sa salia, fintzes ispudare Sinònimos e contràrios gruspire, imbusinare, ispudai, saliai 2. dogni nemigu l'at insaliada, dogni limba, ridendhe, l'at befada Tradutziones Frantzesu mouiller de salive Ingresu to insalivate Ispagnolu salivar Italianu insalivare Tedescu einspeicheln.

insàmus , prep, cng, avb: antamas, intàmada, intamas, intambus, intamen, intames, intamis, intamu, intemes, intomas, intramus Definitzione coment’e prep. e cng. giaet s'idea de unu càmbiu, de fàere, o pònnere o nàrrere una cosa a su postu de un'àtera; podet giare fintzes s'idea de àteru, cosa in prus Sinònimos e contràrios annotamala, imbecis, tamen* / assora, inciandus / annotamala Frases intamas de sa manu iat artziau su pei ◊ dispraxit a sa genti manna puru, intamis de a is pipius isceti ◊ no si fidaiat mancu de sos ojos suos intrames de sos ojos anzenos ◊ immoi is crabas no dhas faint caminai mancu a dedí insamus de a denoti 2. intamen de ndi dhi bèniri gosu dhi fiat abarrau unu sentidu de isbuidori ◊ si abbaidaiant a ógiu tortu, intames de si faedhare ◊ mancu abba dhi at dadu, intomas de dhi dare dinari!◊ intemes de las iscríere, sas cantones, si las at registradas 3. de custu intamas sos ambassadores no ndhe faedhant (G.Sanna)◊ intamis, una fémina si est acostada a su tziu po dhu preguntai Tradutziones Frantzesu au lieu de, au contraire Ingresu instead of, on the contrary Ispagnolu en vez de, en lugar de Italianu invéce di, anziché Tedescu statt.

«« Torra a chircare