arràsta , nf, nm: arràstiu,
arrastru,
arrastu,
rasta Definitzione
sa capacidade de ndhe bodhire is fragos cun su nasu; fragu, ma fintzes singiale, òpera o cosa chi abbarrat de comente si passat o s'istat in su logu, in sa vida; fintzes singiale de is cropos chi abbarrat in sa carre, de postas de pei o àteru deasi
Sinònimos e contràrios
abbentada,
fiacu 1,
frusa
/
arrancu
/
addromu,
arrestallu,
frata,
ilmina,
peada,
trata
/
iscringada
Maneras de nàrrere
csn:
essiri de s'arrastu, foras de s'arrastu = essíreche fora de su chistionu, de s'argumentu; s'arrastu de sa pedhe = pedhutu, arroghedhu de petza chi abarrat atacau a sa pedhi comenti si ndi tirat iscroxendi un'animali
Frases
no at lassau mancu arrasta ◊ fatzais arrastu de marxani! ◊ s'arrastu de sa peta arrustindhe ch'essit atesu ◊ margiani portat càrigas finis po s'arrastu ◊ si nci ant fatu mangiucu, dhu connòsciu de s'arrastu
2.
ancu fatat un'abba chi sa capra lesset s'arrastu in sa pranedha! ◊ me is bias dhoi fiant is arrastus de is lamonis de carru ◊ a pè cun sas iscarpas bullitadas, bi fit s'arrastu in donzi caminera (A.Liori)◊ passendi no lassat arrastu mancu in s'arena
3.
s'ómini si depit istreletzai de is àterus, deghinò no lassat arrastu de sa vida sua ◊ no lassat arrasta, che a su bentu passanne subra de su màrmaru ◊ ant agatau grutonis cun arrastus de genti bívia in simanas antigas ◊ sunt andaus avatu de s'arrastu ma no ant agatau su tallu
4.
aciotendidhu, dónnia corpu lassàt un'arrastu arrúbiu ◊ in s'arena dhoi at arrastu de peis ispollincus
5.
at cummentzau bèni a chistionai, ma apustis nc'est essiu de s'arrastu ◊ guai a dhi narri s'annomíngiu ca nci essiat luegu foras de arrastu
Tradutziones
Frantzesu
flair,
trace
Ingresu
track,
scent
Ispagnolu
olfato,
husmo,
rastro
Italianu
odorato,
fiuto,
órma,
imprónta,
tràccia
Tedescu
Geruchssinn,
Witterung,
Spur.
atratàre , vrb Definitzione
pigare sa trata, s'ormina, s’arrastu de animales o àteru chi at passau
Sinònimos e contràrios
arrastai,
atrataritzare,
orminare,
ormizare,
trateare
Ètimu
srd.
Tradutziones
Frantzesu
suivre à la trace
Ingresu
to follow in s.o.'s tracks
Ispagnolu
rastrear
Italianu
cercare seguendo le tràcce
Tedescu
jds. Spur verfolgen.
ilmína , nf: immina 1,
irmina,
olmina*,
urmina Definitzione
s’arrastu chi abbarrat in terra coment’e singiale chi at passau gente o animales, o fintzes cosa chi orruet a terra comente si andhat o si passat
Sinònimos e contràrios
addromu,
apeicu,
arrasta,
arrestallu,
frata,
frusa,
iltiga,
peada,
peita,
peuta,
trata
Frases
s'immina frisca de sos pes umanos giughes ancora crara, o Luna
Tradutziones
Frantzesu
trace
Ingresu
footprint,
track
Ispagnolu
huella
Italianu
órma,
tràccia
Tedescu
Spur.
iltíga , nf: istiga Definitzione
su singiale chi abbarrat (pruschetotu in terra) de comente at passau ccn. o ccn. cosa; totu su chi abbarrat de su chi at fatu sa gente in is tempos passaos
Sinònimos e contràrios
apeicu,
ilmina,
sémida
Frases
as lassadu sas istigas in su caminu ◊ sos carros ant lassadu istigas de paza ◊ at sighidu s'istiga de s'ebba ◊ as caminadu subra de s'abba ma su pè tuo no bi at lassadu istiga
2.
sunt chirchendhe sas istigas de sos nuraghes ◊ tripiadu mi as pro chimbant'annos ponzendhe fatu a s'istiga de sos mannos! (M.Dore)◊ sighi s'istiga de s'arte! ◊ ue passas tue lassas istigas de amore ◊ inue est passadu, Pedru at lassadu istiga luminosa de sas préigas suas ◊ si no coitat, de a nois no ndhe agatat ne umbra e ne istiga!
Ètimu
crsn.
vistiga
Tradutziones
Frantzesu
trace,
empreinte,
vestiges
Ingresu
footmark,
vestige
Ispagnolu
huella,
vestigio
Italianu
tràccia,
órma,
vestígia
Tedescu
Spur.
màcru , nm: malcu,
marcu Definitzione
tretu de diferente colore, fintzes su singiale, genia de cosidura chi abbarrat de una segada, de una freadura in sa carre
Sinònimos e contràrios
frincu,
leidora,
libidore,
lidigori,
pistadura,
sambellutau
Frases
acantu arribbant, cussus peis lassant sempri unu bellu marcu biaitu ◊ chin sos ocros at sichitu sos macros biancos de sas erveches in turvontzu ◊ su sole de martu ponet marcu
Sambenados e Provèrbios
smb:
Marcu, Marcus
Ètimu
srd.
Tradutziones
Frantzesu
marque,
signe,
trace,
plaque,
tache
Ingresu
stain,
mark
Ispagnolu
marca,
mancha
Italianu
màrchio,
ségno,
imprónta,
chiazza
Tedescu
Zeichen,
Marke,
Spur,
Fleck,
Mal,
Striemen.
olmína, olmínu , nf, nm: ilmina,
olminu,
ormina,
urmina Definitzione
s'arrastu chi abbarrat in terra coment'e singiale chi at passau gente o animales, o fintzes cosa chi orruet a terra comente si andhat o si passat; s'arrancu chi lassat su lèpere comente passat / andhare a ormina = andendi e lassendi arrestallus, andendi e perdendi sa cosa chi si portat
Sinònimos e contràrios
addromu,
apeicu,
arrasta,
arrestallu,
frata,
iltiga,
peada,
peita,
peuta,
trata
Frases
s'abe e sa mariposa ant sighidu onzuna s'olminu sou ◊ l'ant connotu a s'ormina chie fit su chi est intradu a furare
Ètimu
srd.
Tradutziones
Frantzesu
trace
Ingresu
track,
trail,
footprint
Ispagnolu
huella
Italianu
órma
Tedescu
Spur.
orminàre , vrb: urminare Definitzione
andhare aifatu de is peadas, cricare s'arrastu de bestiàmene, de gente, o fintzes cricare àteru; istare a su passa passa lassandho s'arrastu, catzigandho o imbrutandho su logu, andhare a giru fintzes chentza un'iscopu precisu, tanti po girare
Sinònimos e contràrios
addromare,
arrestallai,
atratare,
ormizare,
trassigiai,
trateare
/
chilcare,
girai
Frases
e ite bi sunt orminendhe, cussos, in su cunzadu nostru?
2.
no istes orminendhe ca apo samunadu in terra comogomo! ◊ apo àpidu totu s'ortu orminadu de bestiàmine ◊ finas in sa Luna che ant orminadu ◊ proite no ti assélias, cantu chi istas orminendhe chentza cabu?
Ètimu
srd.
Tradutziones
Frantzesu
traquer,
laisser la trace
Ingresu
to leave marks
Ispagnolu
rastrear,
dejar huellas
Italianu
ormare,
lasciare le órme
Tedescu
der Fährte folgen,
verfolgen,
Spuren hinterlassen.
sémida , nf: sémita Definitzione
passadórgiu, genia de camminu; singiale lassau o abbarrau de calecuna cosa, fintzes sa spétzia o mota de comente unu si sentit in s'ànimu
Sinònimos e contràrios
àndara,
andhamenta,
caminu,
guturinu,
mòri
/
apeicu,
ilmina,
iltiga,
indíscia,
ségiu,
signale,
sinzolu
Frases
agato sémidas de tràvigu ◊ sa frommija andhendhe e torrendhe a su frommijalzu faghet sas sémidas ◊ atraessamus sa sémida olvidada ◊ medas intrant traitos in cussas sémidas chi giughent a sa ruina ◊ siazis veneitos e fatatos sichinne sa sémita de sos mannos!
2.
oras oras li pompiabat sa cara in s'isperàntzia de li bíere sémidas de bida ◊ l'ant buscadu in dogni logu, ma de su marroculone no ndh'esistiat sémida ◊ sas sémidas de su fumu si che andhant cun su bentu
Ètimu
ltn.
semita
Tradutziones
Frantzesu
sentier,
trace
Ingresu
path,
trace
Ispagnolu
senda,
camino,
huella
Italianu
sentièro,
tràccia
Tedescu
Pfad,
Spur.
tràssa 1 , nf Definitzione
disegnu, forma, figura chi si faet a pinna o cun àtera aina de iscríere
Sinònimos e contràrios
síngia
Maneras de nàrrere
csn:
donai bella t. a una cosa, pònnere una cosa in t. = adderetare, fàgherela galana, de piàghere, bella fintzas a bídere, de pòdere andhare bene; torrai, torrare in t. o a t. una cosa = acontzàrela, arranzàrela, torràrela a comente fit, de si pòdere impreare torra (nadu de su cumportamentu, de su pessare), chircare de cumprèndhere, torrare in bonas, istare a su piaghere de s'àteru; (nadu de unu pro su istonzu) torrare de si sentire menzus, sanare; a sa trassa…= a su chi paret…; a trassa de… = a zisa de…
2.
candho fipo pitzinnu mi bastabat un'ammiada de babbu pro mi pònnere in trassa ◊ bastat un'annada bona pro nos torrare in trassa
3.
at agatau su lambicu, dh'at ispruinau e torrau a trassa ◊ si cheries chi custa fémina torret in trassa zuchíela a sos bagnos de Benetuti ◊ li at ghetau a bufare duos tzichetes de "filiferru" pro lu torrare in trassa ◊ no ndi depit torrai in trassa de s'atzíchidu chi dhu fatzu pigai! ◊ si che fit ammustérchidu ma est torradu in trassa ◊ e chissai sos zòvanos no torrent in trassa e bivant mezus de nois!
4.
a sa trassa, no dhi at fatu iscí nudha ◊ aundi passat issu lassat s’arrastu, a trassa de sirboni in monti!◊ in bidha ant fatu una piscina a trassa de corropu, est unu perígulu a dhoi acostai!
Ètimu
spn.
Tradutziones
Frantzesu
plan,
tracé
Ingresu
trace
Ispagnolu
traza
Italianu
tràccia
Tedescu
Entwurf.