iltzému , agt Definition chi o chie pecat meda de inteligéntzia, pagu o nudha abbistu Synonyms e antonyms locu, scimprotu.
iltzudhàre , vrb: istudhare Definition bogare o tirare is tzudhas; pèrdere o tirare is pilos Synonyms e antonyms ispilire Etymon srd.
iltzufiàre , vrb: istzufare, istzufiare Definition coment’e isconciare o iscrabionare su tzufu o chirrione, is pilos, tirare is pilos o matzos de cosa lassandhodhos peri su logu Synonyms e antonyms ispilultiare, ispilusare, scrabionai Sentences cheria èssere su bentu chi t'iltzúfiat sos pilos ◊ a murru a murru, un'ebba e un'anniju iltzúfiant su fenu ◊ no bi at nisciunu ch'iltzúfiat pubusas de lana Etymon srd.
ilvacàre irbacàre
ilvadrigulàdu , agt Definition
nau de cosa o de persona, chi est giogulagiógula, no istat firmu, a su move move, pagu seguru
Synonyms e antonyms
tzanchitzanchi
Sentences
sas cadreas fint totu a bículos, sas antinas de su móbbile totu ilvadriguladas dae sos punzos (S.Saba)
Translations
French
instable
English
changeable
Spanish
inestable
Italian
instàbile
German
unbeständig.
ilvalaxàre , vrb: isvalagiare Definition orrúere a terra, calare a terra de s’immarritzone o chentza fortzas Synonyms e antonyms allacare 1 Sentences piús che falare, ilvalaxeit subra de una fàscia de linna e resteit mesu atambainadu (M.Bua).
ilvaledràdu , agt: isvaledradu Synonyms e antonyms isvalendhadu, malacónciu Sentences ndh'est faladu cudhu muru totu isvaledradu de sa domo betza ◊ cudhos iscalponedhos ilvaledrados si abbambigheint catighendhe s'abba.
ilvaliàre , vrb Definition istraviare, pentzare in àteru Synonyms e antonyms ilbiliare, istrabiare 1, isviliare Sentences pro bínchere o addulchire su dolore, candho fit a dolore de conca mamma si prendhiat unu mucarolu e sighiat a fàghere, pro si ilvaliare o no si rèndhere.
ilvanessíre , vrb: isvanessire,
isvanessiri Definition
iscumpàrrere in su nudha, de no si agatare e ne bíere prus
Synonyms e antonyms
desvanèssiri*,
irvalorire,
isvanèssere
Sentences
ilvanessit pianu pianu, coment'e dogni fiore galanu casi pomposu in su ratu si morit (P.Sulis)
Translations
French
disparaître
English
to vanish
Spanish
desaparecer
Italian
svanire
German
verschwinden.
ilvariàdu , pps, agt: irbariadu,
irvaliatu,
irvariadu,
irvariatu,
isvariadu,
isvariatu Definition
de irbariare; chi at pérdiu su tinu, chi no est giustu de conca, chi est macu deunudotu; conca maca, chi faet o est faendho cosas a machine; chi ndhe andhat macu po calecuna cosa
Synonyms e antonyms
ammachiau,
afoglietadu,
desessidu,
dischissiau,
disvariadu,
fariadu,
ilgiradu,
issentidu,
macu
| ctr.
atinadu
2.
irbariadu macu, a ue cheres andhare?! ◊ pariant fiotu de isvariados fuidos dae manicómiu ◊ cussos fiados sunt che irvariados rasighendhe sa terra a sa sicura! ◊ cudhos irvaliatos credent fintzas sas fàulas
3.
est ilvariadu fatu pro sa bòcia ◊ s'imbreacu zuchet sas ancas a tratzu, sa tremuledha, sos chervedhos irvaliatos
Scientific Terminology
ntl
Translations
French
fou,
passionné
English
gone mad,
crazy,
keen,
out of one's mind
Spanish
loco,
alocado,
apasionado
Italian
impazzito,
pazzo,
fòlle,
scalmanato,
appassionato
German
verrückt,
wahnsinnig,
begeistert.
ilvàriu , nm: irbàriu,
irvàliu,
irvàriu,
isvàriu Definition
su essire de sa normalidade, su no èssere normale, fàere machines, su no ammentare, su cambiare a machine, àere istrobbu
Synonyms e antonyms
ammàchiu,
avarioni,
badalocu,
disvàriu,
ibbarione,
iscàsciu,
istentériu,
isvarionzu,
vadiore
/
irballu,
irbortu,
isdrobbu
| ctr.
sabiesa
Idioms
csn:
àere i., pònnere in i. = irbariare, ammachiaisí, fai ammachiai; i. de amore = pèrdiri sa conca, ammachiaisí po ccn. o calicuna; si no apo i. = si no arregordu mali, si no tengu istrobbu; fàchere caminu irvàriu = fai moris fadhitus (e fintzas su matessi caminu a su contràriu)
Sentences
ognunu in tantu isvàriu chircat e no agatat un'iscampu ◊ s'ispesa tropu manna lis at fatu a irbàriu ◊ cuss'irvàliu mannu chi est s'amore ◊ ello cust'irvàliu candho ti est bénniu a conca?
2.
no naro, no conto isvàriu: est beridade connota! ◊ a donzi passu fatat un'isvàriu e s'iscollet in cantos passos ponet!
3.
si no apo ilvàriu, cras depo partire
Etymon
itl.
disvario
Translations
French
bêtise,
radotage
English
frenzy,
crazyness,
being beside oneself
Spanish
desvarío
Italian
delìrio,
insensatézza,
l'essere fuòri di sé,
sviaménto
German
Fieberwahn,
Unbesonnenheit,
Verirrung.
ilvarriàda ilbarriàda
ilvasàre , vrb Definition andhare male, arresurtare fora de logu suo de si pàrrere meda chi no est ue bolet Sentences cudha aràdio l'allughiant a oràriu, pro no s'ilvasare, a bortas, o pèrdere carchi istatzione (S.Saba).
ilveliàre , vrb Definition nau de cosas de papare, iscagiare Synonyms e antonyms sòlbere.
ilventàre , vrb: irventare,
isventare Definition
bogare imbentos, aparícios, màchinas noas, cosas chi no si agataiant, pentzare calecuna cosa noa, bogare ispedientes
Synonyms e antonyms
imbentai,
ispedientare
Sentences
dai candho ant ilventadu sa moneda!…◊ mi ant bogadu fogu: sunt unu grupu chi si ant ilventadu totu! ◊ isse irventat fintzas carchi poesia ◊ bidha tua est che a mamma tua: no ti ndhe podes irventare un'àtera! (GB.Fressura)◊ bi apo pensadu e un'iscusa mi apo a irventare!
Translations
French
inventer
English
to invent
Spanish
inventar
Italian
inventare
German
erfinden.
ilventiàre ibentiàre
ilvéntu , nm: irventu Definition
cosa noa (mescamente aparíciu, màchina, aina) chi no si agataiat innanti, pentzada o fata sa prima borta, ma fintzes ispediente, unu fàere nou, diferente / inventare irventos = bogare ispedientes
Synonyms e antonyms
imbentu
Sentences
cale ilventu bogamus pro no fàghere cussu passu? ◊ est in debbadas onzi ilventu: tantu ista atentu ca so a ojos abbertos! ◊ màchinas noas, ilventos, atretzos, nàralos puru cun faedhu nou!
Translations
French
invention,
trouvaille
English
invention,
idea
Spanish
invento
Italian
invenzióne,
trovata
German
Erfindung,
Einfall.
ilviàre , vrb: irbiare,
irviare,
isviare,
iviare Definition
pèrdere o fàere pèrdere tempus, tènnere o giare istrobbu; fintzes cambiare camminu, orruga, fàere a mancu, evitare, fintzes firmare unu fàere po unu pagu, cessare unu tanti de tempus
Synonyms e antonyms
isdrobbare
/
cassiare,
disviare
/
tasire
Sentences
no m'irbies, no mi perdas tempus ca tenzo presse! ◊ amus irbiadu ca fimus tratesos faghindhe àteru ◊ che at bénnidu zente e mi at irbiadu, sinono a como aio àpidu finidu ◊ bi cheret pagu a fàghere cussu, ma depo tasire sa faina mia e irbio etotu!◊ pro fàghere su cumandhu a tie apo irbiadu sa faina mia
2.
pro andhare a Tàtari sunt isviendhe zoronadas ◊ sos pastores pigaiant a bidha su manzanu de sa festa pro no isviare sa die innanti ◊ no bi at tempus de isviare, cun totu custu tribàgliu!
3.
innanti de isviare, sos messajos onzi sero sedaiant su laore messadu ◊ bisonzavat a non colare in sos lutrarjos pro irviare de s'afungare sas rotas
Translations
French
perdre ou faire perdre son temps
English
to waste one's time
Spanish
perder el tiempo
Italian
pèrdere o far pèrdere tèmpo
German
Zeit verlieren.
ilvilgonzàre , vrb: irbirgonzare,
irvirgonzare,
isbirgonzare,
isvirgonzare Definition
bogare in bregúngia, brigare, fàere una bregúngia a unu
Synonyms e antonyms
abbefiare,
abbilgonzare,
abbirgonzire,
afachilare,
ibregungire
2.
pischi mi ponza in vestaglina de terità e fatendhe a bídere bratzos e ancas, ilvilgonzadas?!
Etymon
itl.
Translations
French
couvrir de honte
English
to shame
Spanish
avergonzar
Italian
svergognare
German
beschämen.
ilvilíre , vrb: irvilire,
isvilire,
ivilire Definition
fàere a gana lègia, orròschere, fàere naschire arrefudu
Synonyms e antonyms
abbolotai,
aconare,
afastiai,
agrungiai,
ascamare,
colloviare,
dirgustare,
isbolotiare,
iserare,
istomacare,
spreai,
tolocare
/
ifadare,
istufare
Sentences
daghi si est atatu e isvilidu ti at bogadu sa fune a t'isbrocare (A.D.Migheli)◊ candho m'irvilo de istare fora mi recuo ◊ istat intro intanadu che colora e no s'irvilit de su tantu sere ◊ nara impresse, chi cun sa ciarra tua ti apo irvilidu!
2.
ch'est intro de s'ostera bufendhe dai oltaedie, solu, nemos lu càlculat e finas sa butighinaja ndh'est isvilida de li nàrrere a si moderare ◊ nde so isvilidu de fàghere semper su púpulu
3.
custa fit una purga solu a l'intèndhere, ca ilviliat a chie sisiat!
Surnames and Proverbs
prb:
màndhigu continu, màndhigu isvilidu
Etymon
itl.
svilire
Translations
French
dégoûter,
fatiguer,
se lasser
English
to make sick,
to bore,
to be bored
Spanish
repugnar,
aburrirse
Italian
nauseare,
stuccare,
annoiarsi
German
anekeln,
sich langweilen,
belästigen.