A | B | C | D | E | F | G | H | I | J | L | M | N | O | P | R | S | T | TZ | U | V | X | Z
Abbreviations Legenda | Symbols Legend

iltimassiòne , nf: istimascione, istimassione, istimatzione, stimatzioni Definition sentidu de amore chi si tenet a unu o a una Synonyms e antonyms amore, istima | ctr. menisprésiu, ódia Sentences de istimatzione su coro mi as pienu dae candho ti apo bidu! ◊ in segretu mi nara s'istimascione chi mi as! ◊ sos chi cheres tue a cojuvare no ti tenent istimatzione ◊ nemos li negat s'istimatzione, a isse ◊ no zelo de preguntare, bella mea, si ses sana… s'istimassione nostra imbidiada nos l'ant! Etymon srd. Translations French estime, affection English esteem, love Spanish afecto (m), cariño (m), estimación Italian stima, affètto, affezióne German Wertschätzung, Liebe, Zuneigung.

iltinchídhu , agt Definition nau de ccn., chi portat is cambas parent isprupadas, de su langiore, chi paret unu carasu, làngiu làngiu Sentences tenia unu pitzinnu de sos primos de bidha: mi ndh'at segadu sinnu sa morte iltinchidha.

iltíu , nm: istiu, estiu Definition unu de is bàtoro tempos de s’annu, candho (in s’emisferu nord) faet dies prus mannas e sole prus forte cunforma a comente si ponet sa Terra cun su Sole / i. forte = de calura meda; ne calat s’istiu = intrat s’istiu, est benindhe su tempus de istiu Synonyms e antonyms istade | ctr. iberru Sentences est intradu s'istiu ◊ ocannu at fatu istiu forte ◊ no at fatu istiu ◊ semus in istiu ◊ no che colat istiu chentza carchi fogu! Etymon spn. estío Translations French été English summer Spanish verano Italian estate German Sommer.

iltóigu , agt, nm: istódiu, istóicu, istóigu, istúdigu, istúigu, istúnigu, stúdigu Definition nau de un’animale o fintzes de fémina, chi no podet fàere fedu, chi no impróssimat, e fintzes sa parte de su bestiàmene chi no est giaendho frutu; nau de fémina e de ómine, chi funt chentza cojuaos o fintzes, nau solu de fémina, chi no est príngia; nau de gente bastat chi siat, chi no tenet impreu, no tenet cosas de fàere Synonyms e antonyms éstigu, istóbbilu / ambularzu, bagadiu, lachinza / illibertu, irgaitzu, líchidu 1 | ctr. impitzadu / cojadu Sentences sa muzere est una fémina istóiga, tres annos cojuada e fizos nudha 2. menzus istóigu, pro èssere male cojadu 3. como chi so istóigu za ti la poto dare una manu de azudu ◊ sos boes zughent su carru istóigu ◊ sa muzere fit ràida ma istaiat faghindhe che candho fit istóiga Etymon srd. Translations French libre, célibataire English free, bachelor Spanish estéril, soltero, libre Italian vacante, lìbero, scàpolo, cèlibe German frei, unbesetzt, ledig.

iltória , nf: istória, stória Definition totugantu su chi at fatu, faet o est faendho s'umanidade, nau fintzes in su sensu de istúdiu mescamente po connòschere e cumprèndhere s'umanu passau / paràrendhe un’istória (de unu fatu)= fàgherendhe un’istória, unu contu, nendhe fintzas cosas a pessamentu Synonyms e antonyms contu Sentences bona zente, una cosa est a iscríere s'istória, àtera cosa est a fàghere istória: s'istória la faghet sa zente (F.Masala)◊ in is poesias chi Nanni Barra si lassat cantat s'istória de sa vida in su tempus passadu ◊ chi Deus donit saluri a ajaju Pinúciu, chi sigat a contai, ligi, arregistrai fatus de vira chi faint istória ◊ mai in s’istória de sa bidha si aiat intesu de unu puzone chi faedhat Translations French histoire English history Spanish historia Italian stòria German Geschichte.

iltradéri , nm Definition sordau armau chi andhaiat a punta de ananti de un’esércitu; ómine forte meda, coragiosu Sentences mai subra su re podes andhare, mancari chi ti contes iltraderi (A.M.Scanu).

iltradizòna , nf: istradizona Definition segure pitica Synonyms e antonyms istrazone, seguredha, segurisca Scientific Terminology ans.

iltrému , agt, nm: istremu, estremu, stremu Definition chi est istrintu, reduiu meda, a s'úrtimu puntu; chi est própriu s’úrtimu, su prus grave, nau prus che àteru de sa manera de istare, de comente unu si agatat; puntu de morte e fintzes su sacramentu o ogiusantu chi si giaet a is malàidos; ingestu feu fatu prus che àteru cun sa buca po dolore a sa carena, po ofèndhere o fàere arrennegare a unu Synonyms e antonyms astrintu / últimu 2. semus a s'úrtimu istremu de su bisonzu! 3. as a morri fendu ingestus e istremus ◊ mancai chistionit a istremus pigat surra! Etymon srd.

iltría , nf: istria, istriga, stria Definition pigione chi essit a denote, no tanti bene bistu ca nanca candho e ue cantat dhue capitat dannu Synonyms e antonyms cucufiu, lúgula, nannicucu Sentences istanote cantadu mi at s'istria ◊ s'istria est essida a s'afainu e sas mamas s'insoro creatura cun timore s'istringhent a su sinu (P.Sulis)◊ no fit, no fit debbadas custas notes passadas de s'istria su càntigu orrorosu! (P.Mossa)◊ fritas atitadoras lampant a su chelu tichírrios de istrias (F.Sechi)◊ e ite li times a s'istriga?! Scientific Terminology pzn, tyto alba ernesti Etymon ltn. striga Translations French effraie English barn owl Spanish lechuza común Italian barbagianni German Schleiereule.

iltrinàre , vrb: istrinai, istrinare, strinai, ustrinare Definition fàere o giare istrinas; pònnere, apèrrere, manigiare o impreare sa primu borta, nau de bestimentu, de domo, de fràigu Synonyms e antonyms arregalai, donai / incignare Sentences s'istiga chi ant lassadu sos artistas mannos depet èssere istrinada finas a chie no los at bidos ◊ su chi no podes comporare lu podes tènnere istrinadu ◊ is nonnos de su pipiu istrinant fintzes sa mammai e àteros pipios de sa famíllia Etymon ctl., spn. estrenar.

iltrízile , agt: istrígile, istrígili, istrígiulu, istrízile, istrízulu, strígili Definition nau de sa carena de su cristianu, chi est finòngia, cannàile, unu pagu coment’e làngia Synonyms e antonyms brintzilitu, dílicu, drízile, finigosu, ispídine, istincu, levecu, minchitu, schirriolu, singru 1, stinghiritzu / cdh. trígili | ctr. russatzu, trunconàciu Sentences portabat sas manos istríziles dae su patire ◊ est istrízile che canna, che colovra ◊ fit piciocone istrízile ◊ est fémina istrízile e iscarrida ◊ fut istrígiula e fini che unu fusu ◊ fit grasciosa, de bona petza e istrízile ◊ nos cuntentamos de màndhigos lanzos e abbarramos istrízulos Scientific Terminology zcrn Etymon itl. strigile Translations French mince English slim Spanish delgado, esbelto Italian snèllo German schlank.

iltrudhàdu , agt: istrudhadu, isturudhadu Definition chi est fatu a sa grussera, pagu fine, pagu delicau de maneras de fàere, chi est pagu de imprastu, bonu a nudha, chentza cabu Synonyms e antonyms ildeoltu, ilgrabbuladu, intrudhadu, istoladu, istraoltu, istrònscia, mabigrabbau Sentences no t'ifilas mancu s'agu de cantu ses istrudhada! Etymon srd.

iltrúgu ildrúgu

iltrunéllu , nm: istrunedhu, istrunellu Definition genia de pigione niedhu, no tanti mannu, chi faet abbitu in Sardigna totu s’annu Synonyms e antonyms istrúlliu 1, strudhu Sentences s'iltrunellu a mandhigare punnat a gialdinu! Scientific Terminology pzn, sturnus unicolor Etymon itl. stornello.

iltrutinàda , nf: istrutinada, istultinada Synonyms e antonyms ghighinada, imbudada, istrempiada, ispinta, sachedhada Sentences lis at dadu pagas iltrutinadas ◊ l'at leada peri su bratzu e li dat un'istultinada, a sa muzere! Etymon srd.

iltrutinàre , vrb: istortinare, istrutinare Definition pigare o mòvere a ispintas, a iscutuladas Synonyms e antonyms assachitai, irghinitare, iscotzinare, sachedhare, saidare Sentences frito sa cara a terra e m'istrútino suta su dolore ◊ s'istrútinant sas àrbures, ma fintzas su coro!

iltudàre , vrb: istudai, istudare, istutare, studai Definition fàere mòrrere o bènnere mancu su fogu, una lughe, ccn. cosa alluta (es. s’aràdiu, su motore); iscarragiare ccn. cosa tudada o carragiada Synonyms e antonyms ammoltighinare, ammortiare, irmòrrere / iscarragiare | ctr. allúere, allumae, atzèndhere / tudai Sentences s'istudat che fatija a fogu lenu ◊ soe acurtzu a unu focu chi no poto istutare ◊ no istutazas cussu focu! ◊ su fogu de comare est galu andhandhe, in bonora l'aviant allummau: candho boche pariat istutau fut intro de sos montes brusiandhe! ◊ is disígius antigus fuant fuliaus in terra che alluminus istudaus (B.Lobina)◊ sunt sétzios in sos banghitos acanta de su foghile istudau 2. ndhe at istutau sa braja dae suta de sa chisina pro fàchere su focu Etymon ltn. *extutare Translations French éteindre English to estinguish, to turn off Spanish apagar Italian spègnere German löschen.

iltúpa , nf: istupa, stupa Definition su linu de filare, ma mescamente is filos prus curtzos de su linu, sa parte prus metzana / pònnere su fogu afaca a s’istupa = in cobertantza, pònnere acurtzu cosas perigulosas, cosa chi leat fogu deretu, pessone chi aprofitat de calicunu o de carchi cosa Synonyms e antonyms raigatzu Sentences bàtimi s'istupa e sa ruca, chi mi ponzo a filare! ◊ nendhe nendhe filàt sa betzighedha pubadas mannas de istupa ◊ sunt passanne su linu in puas po ndhe bogare s'istupa 2. a fidare a fizu meu solu cun fiza tua est a pònnere su fogu afaca a s'istupa! Etymon ltn. stuppa Translations French étoupe English tow Spanish estopa Italian stóppa German Werg.

iltúzu , nm: istozu, istúgiu, istuzu 1, stúgiu Definition prus che àteru, istrégiu pitichedhu po chistire cosas piticas, ma a logos dhu narant fintzes de istrégiu mannu, carcida, umpuale, e de logu po chistire cosa, armadiedhu Synonyms e antonyms búsciulu 1 Sentences unas cantas dies apustis Ànghelu nche aiat pérdidu s'istuzu de sos colores Etymon ctl. estoig Translations French étui English case Spanish estuche Italian astùccio, custòdia German Futteral.

iltzelembràdu , agt Definition chi tenet dolore a tzelembros, chi est a dolore de conca Synonyms e antonyms inchilciadu Etymon srd.