A | B | C | D | E | F | G | H | I | J | L | M | N | O | P | R | S | T | TZ | U | V | X | Z
Legenda Incurtzaduras | Legenda Sìmbulos

iltzému , agt Definitzione chi o chie pecat meda de inteligéntzia, pagu o nudha abbistu Sinònimos e contràrios locu, scimprotu.

iltzudhàre , vrb: istudhare Definitzione bogare o tirare is tzudhas; pèrdere o tirare is pilos Sinònimos e contràrios ispilire Ètimu srd.

iltzufiàre , vrb: istzufare, istzufiare Definitzione coment’e isconciare o iscrabionare su tzufu o chirrione, is pilos, tirare is pilos o matzos de cosa lassandhodhos peri su logu Sinònimos e contràrios ispilultiare, ispilusare, scrabionai Frases cheria èssere su bentu chi t'iltzúfiat sos pilos ◊ a murru a murru, un'ebba e un'anniju iltzúfiant su fenu ◊ no bi at nisciunu ch'iltzúfiat pubusas de lana Ètimu srd.

ilvacàre irbacàre

ilvadrigulàdu , agt Definitzione nau de cosa o de persona, chi est giogulagiógula, no istat firmu, a su move move, pagu seguru Sinònimos e contràrios tzanchitzanchi Frases sas cadreas fint totu a bículos, sas antinas de su móbbile totu ilvadriguladas dae sos punzos (S.Saba) Tradutziones Frantzesu instable Ingresu changeable Ispagnolu inestable Italianu instàbile Tedescu unbeständig.

ilvalaxàre , vrb: isvalagiare Definitzione orrúere a terra, calare a terra de s’immarritzone o chentza fortzas Sinònimos e contràrios allacare 1 Frases piús che falare, ilvalaxeit subra de una fàscia de linna e resteit mesu atambainadu (M.Bua).

ilvaledràdu , agt: isvaledradu Sinònimos e contràrios isvalendhadu, malacónciu Frases ndh'est faladu cudhu muru totu isvaledradu de sa domo betza ◊ cudhos iscalponedhos ilvaledrados si abbambigheint catighendhe s'abba.

ilvaliàre , vrb Definitzione istraviare, pentzare in àteru Sinònimos e contràrios ilbiliare, istrabiare 1, isviliare Frases pro bínchere o addulchire su dolore, candho fit a dolore de conca mamma si prendhiat unu mucarolu e sighiat a fàghere, pro si ilvaliare o no si rèndhere.

ilvanessíre , vrb: isvanessire, isvanessiri Definitzione iscumpàrrere in su nudha, de no si agatare e ne bíere prus Sinònimos e contràrios desvanèssiri*, irvalorire, isvanèssere Frases ilvanessit pianu pianu, coment'e dogni fiore galanu casi pomposu in su ratu si morit (P.Sulis) Tradutziones Frantzesu disparaître Ingresu to vanish Ispagnolu desaparecer Italianu svanire Tedescu verschwinden.

ilvariàdu , pps, agt: irbariadu, irvaliatu, irvariadu, irvariatu, isvariadu, isvariatu Definitzione de irbariare; chi at pérdiu su tinu, chi no est giustu de conca, chi est macu deunudotu; conca maca, chi faet o est faendho cosas a machine; chi ndhe andhat macu po calecuna cosa Sinònimos e contràrios ammachiau, afoglietadu, desessidu, dischissiau, disvariadu, fariadu, ilgiradu, issentidu, macu | ctr. atinadu 2. irbariadu macu, a ue cheres andhare?! ◊ pariant fiotu de isvariados fuidos dae manicómiu ◊ cussos fiados sunt che irvariados rasighendhe sa terra a sa sicura! ◊ cudhos irvaliatos credent fintzas sas fàulas 3. est ilvariadu fatu pro sa bòcia ◊ s'imbreacu zuchet sas ancas a tratzu, sa tremuledha, sos chervedhos irvaliatos Terminologia iscientìfica ntl Tradutziones Frantzesu fou, passionné Ingresu gone mad, crazy, keen, out of one's mind Ispagnolu loco, alocado, apasionado Italianu impazzito, pazzo, fòlle, scalmanato, appassionato Tedescu verrückt, wahnsinnig, begeistert.

ilvàriu , nm: irbàriu, irvàliu, irvàriu, isvàriu Definitzione su essire de sa normalidade, su no èssere normale, fàere machines, su no ammentare, su cambiare a machine, àere istrobbu Sinònimos e contràrios ammàchiu, avarioni, badalocu, disvàriu, ibbarione, iscàsciu, istentériu, isvarionzu, vadiore / irballu, irbortu, isdrobbu | ctr. sabiesa Maneras de nàrrere csn: àere i., pònnere in i. = irbariare, ammachiaisí, fai ammachiai; i. de amore = pèrdiri sa conca, ammachiaisí po ccn. o calicuna; si no apo i. = si no arregordu mali, si no tengu istrobbu; fàchere caminu irvàriu = fai moris fadhitus (e fintzas su matessi caminu a su contràriu) Frases ognunu in tantu isvàriu chircat e no agatat un'iscampu ◊ s'ispesa tropu manna lis at fatu a irbàriu ◊ cuss'irvàliu mannu chi est s'amore ◊ ello cust'irvàliu candho ti est bénniu a conca? 2. no naro, no conto isvàriu: est beridade connota! ◊ a donzi passu fatat un'isvàriu e s'iscollet in cantos passos ponet! 3. si no apo ilvàriu, cras depo partire Ètimu itl. disvario Tradutziones Frantzesu bêtise, radotage Ingresu frenzy, crazyness, being beside oneself Ispagnolu desvarío Italianu delìrio, insensatézza, l'essere fuòri di sé, sviaménto Tedescu Fieberwahn, Unbesonnenheit, Verirrung.

ilvarriàda ilbarriàda

ilvasàre , vrb Definitzione andhare male, arresurtare fora de logu suo de si pàrrere meda chi no est ue bolet Frases cudha aràdio l'allughiant a oràriu, pro no s'ilvasare, a bortas, o pèrdere carchi istatzione (S.Saba).

ilveliàre , vrb Definitzione nau de cosas de papare, iscagiare Sinònimos e contràrios sòlbere.

ilventàre , vrb: irventare, isventare Definitzione bogare imbentos, aparícios, màchinas noas, cosas chi no si agataiant, pentzare calecuna cosa noa, bogare ispedientes Sinònimos e contràrios imbentai, ispedientare Frases dai candho ant ilventadu sa moneda!…◊ mi ant bogadu fogu: sunt unu grupu chi si ant ilventadu totu! ◊ isse irventat fintzas carchi poesia ◊ bidha tua est che a mamma tua: no ti ndhe podes irventare un'àtera! (GB.Fressura)◊ bi apo pensadu e un'iscusa mi apo a irventare! Tradutziones Frantzesu inventer Ingresu to invent Ispagnolu inventar Italianu inventare Tedescu erfinden.

ilventiàre ibentiàre

ilvéntu , nm: irventu Definitzione cosa noa (mescamente aparíciu, màchina, aina) chi no si agataiat innanti, pentzada o fata sa prima borta, ma fintzes ispediente, unu fàere nou, diferente / inventare irventos = bogare ispedientes Sinònimos e contràrios imbentu Frases cale ilventu bogamus pro no fàghere cussu passu? ◊ est in debbadas onzi ilventu: tantu ista atentu ca so a ojos abbertos! ◊ màchinas noas, ilventos, atretzos, nàralos puru cun faedhu nou! Tradutziones Frantzesu invention, trouvaille Ingresu invention, idea Ispagnolu invento Italianu invenzióne, trovata Tedescu Erfindung, Einfall.

ilviàre , vrb: irbiare, irviare, isviare, iviare Definitzione pèrdere o fàere pèrdere tempus, tènnere o giare istrobbu; fintzes cambiare camminu, orruga, fàere a mancu, evitare, fintzes firmare unu fàere po unu pagu, cessare unu tanti de tempus Sinònimos e contràrios isdrobbare / cassiare, disviare / tasire Frases no m'irbies, no mi perdas tempus ca tenzo presse! ◊ amus irbiadu ca fimus tratesos faghindhe àteru ◊ che at bénnidu zente e mi at irbiadu, sinono a como aio àpidu finidu ◊ bi cheret pagu a fàghere cussu, ma depo tasire sa faina mia e irbio etotu!◊ pro fàghere su cumandhu a tie apo irbiadu sa faina mia 2. pro andhare a Tàtari sunt isviendhe zoronadas ◊ sos pastores pigaiant a bidha su manzanu de sa festa pro no isviare sa die innanti ◊ no bi at tempus de isviare, cun totu custu tribàgliu! 3. innanti de isviare, sos messajos onzi sero sedaiant su laore messadu ◊ bisonzavat a non colare in sos lutrarjos pro irviare de s'afungare sas rotas Tradutziones Frantzesu perdre ou faire perdre son temps Ingresu to waste one's time Ispagnolu perder el tiempo Italianu pèrdere o far pèrdere tèmpo Tedescu Zeit verlieren.

ilvilgonzàre , vrb: irbirgonzare, irvirgonzare, isbirgonzare, isvirgonzare Definitzione bogare in bregúngia, brigare, fàere una bregúngia a unu Sinònimos e contràrios abbefiare, abbilgonzare, abbirgonzire, afachilare, ibregungire 2. pischi mi ponza in vestaglina de terità e fatendhe a bídere bratzos e ancas, ilvilgonzadas?! Ètimu itl. Tradutziones Frantzesu couvrir de honte Ingresu to shame Ispagnolu avergonzar Italianu svergognare Tedescu beschämen.

ilvilíre , vrb: irvilire, isvilire, ivilire Definitzione fàere a gana lègia, orròschere, fàere naschire arrefudu Sinònimos e contràrios abbolotai, aconare, afastiai, agrungiai, ascamare, colloviare, dirgustare, isbolotiare, iserare, istomacare, spreai, tolocare / ifadare, istufare Frases daghi si est atatu e isvilidu ti at bogadu sa fune a t'isbrocare (A.D.Migheli)◊ candho m'irvilo de istare fora mi recuo ◊ istat intro intanadu che colora e no s'irvilit de su tantu sere ◊ nara impresse, chi cun sa ciarra tua ti apo irvilidu! 2. ch'est intro de s'ostera bufendhe dai oltaedie, solu, nemos lu càlculat e finas sa butighinaja ndh'est isvilida de li nàrrere a si moderare ◊ nde so isvilidu de fàghere semper su púpulu 3. custa fit una purga solu a l'intèndhere, ca ilviliat a chie sisiat! Sambenados e Provèrbios prb: màndhigu continu, màndhigu isvilidu Ètimu itl. svilire Tradutziones Frantzesu dégoûter, fatiguer, se lasser Ingresu to make sick, to bore, to be bored Ispagnolu repugnar, aburrirse Italianu nauseare, stuccare, annoiarsi Tedescu anekeln, sich langweilen, belästigen.