A | B | C | D | E | F | G | H | I | J | L | M | N | O | P | R | S | T | TZ | U | V | X | Z
Legenda Incurtzaduras | Legenda Sìmbulos

ilmarruncàre , vrb: ismarruncare Definitzione bogare o pèrdere is dentes (nau fintzes de ferramentas), pèrdere is casciales Sinònimos e contràrios irdentae / ildentighedhare 2. tenzo su serracu totu ilmarruncadu 3. sa conca de su mortu zughiat sas barras a serra, totu ismarruncadas Ètimu srd.

ilmaschiàre , vrb: ismaschiare Definitzione arrasigare su pedhutu de is pedhes conciadas; ispertare o iscrarire sa boghe, giare unu cropu sicu, un’arrasigadura, in su gúturu, coment’e de tussi, un’iscrémiu, ma chentza ispudu (coment’e po ndhe bogare ispurgadura), fintzes po singiale a un’àtera persona chentza foedhare: medas bortas est unu singiale de disprétziu o de befa, de avertimentu / ferru de ismaschiare = ferru addatu pro ndhe rasigare su pedhutu de sas pedhes Sinònimos e contràrios burruscinai, iscarrusciai, iscremiare, sdorrosciai 2. fit ilmaschianne e tussianne po si fàghere a intènnere de sos àteros (A.Cossu)◊ apo ilmaschiadu ma no mi at cumpresu ca si depiat calliare 3. cussu cheret ilmaschiadu ca est nanne cosas chi no annant bene! Tradutziones Frantzesu graillonner Ingresu to clear one's throat Ispagnolu carraspear Italianu liberare la góla dal catarro Tedescu sich räuspern.

ilmàschiu , nm Definitzione cropu sicu, a arrasigadura, in su gúturu, coment’e de tussi ma chentza ispudu, po singiale a un’àtera persona chentza foedhare: medas bortas est unu singiale de disprétziu o de befa Sinònimos e contràrios burrúscinu, iscadrúsciu, iscrémiu, rózita, sdorrósciu 2. cuss'ómine a s'ilmàschiu si arrennegat Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu toussotement Ingresu clearing one's throat Ispagnolu carraspera Italianu ràschio Tedescu Räuspern.

ilmatadúra , nf: ismatadura Definitzione trebballu chi si faet segandhondhe su matedu illimpiandho unu terrenu po dh’arare Sinònimos e contràrios ispatonzu, matadura Ètimu srd.

ilmeltzàdu , nm: immertzadu Definitzione s’istentina prus grussa o larga de un’animale (porcu, brebè) furriada e prena de orrughedhos de petza de còere a orrostu Sinònimos e contràrios boltadu, longus Terminologia iscientìfica mng.

ilmenàre , vrb Definitzione menguare, miminare una cosa, nau fintzes in su sensu de digirire Frases si pesant'e istògomo mi abbizo, pro ilmenare su cichete impreo (Mortello).

ilmentigàdu , pps, agt: immentrigadu Definitzione de ilmentigare; chi dh’ant immentigau; nau de ccn., chi imméntigat is cosas, nau mescamente de persona antziana Sinònimos e contràrios iscaéssiu, olvidadu / cdh. isminticatu / conchischeréscidu, olvidosu 2. Bàrbara, chi as in chelu sa cadrea, ismentigadu no ndhe lessas unu! (Sozu)◊ Deus no at fizos ismentigados 3. sa zente manna, ca est tzimiada, est immentrigada puru Tradutziones Frantzesu oublié, oublieux Ingresu forgetful, forgot Ispagnolu olvidado, olvidadizo Italianu dimenticato, diméntico Tedescu vergessen, uneingedenk.

ilmentigàre, ilmentigràre , vrb: ilmentrigare, imentrigare, immenticare, immentigai, immentigare, immentrigare, irmenticare, irmentigare, ismenticare, ismentigare Definitzione essire o pèrdere una cosa de mente; cricare de no arregodare, una cosa, fàere finta de nudha, a manera de no ndhe fàere prus contu Sinònimos e contràrios iscadèssere, obbriviri, olvidai, variai | ctr. ammentare, arragodai, subènnere Maneras de nàrrere csn: bufare abba de imméntiga mundhos = iscarèsciri totu, èssiri conca ischeréscia, no si arregordai prus de su chi si depit fai; immentrigàresi che mortu = iscarescirisí deunudotu de una cosa; lassare a s'immentrigada = cricare de immentigare, lassare chi s'imméntighet Frases si liu namus nois si nche irménticat ◊ ilmentigràndhemi de s'averténtzia, mi so postu in caminu ◊ essendhe allegros, calchi bolta nos immentigamus de s'avilimentu ◊ mi ndhe so irmentigadu de su chi depia fàghere ◊ mi che l'apo totu irmentigadu su chi mi aias nadu 2. fiat pasteri e sétziu in sa mesa pariat chi aiat bufau abba de imméntiga mundhos ◊ naemidhi un’iscuta: dogni borta chi essis paret ca ti giànt s’abba imméntiga mundhos! Sambenados e Provèrbios prb: su perdonare est de sàbios, s'irmentigare de macos Ètimu itl. Tradutziones Frantzesu oublier Ingresu to forget Ispagnolu olvidar Italianu dimenticare Tedescu vergessen.

ilméntigu , nm: imméntigu, imméntrigu, irménticu, irméntigu, isméntigu Definitzione su irmentigare, su essire de una cosa de sa mente Sinònimos e contràrios imméntiga, iscaessidura, obblevione, olvidu, scarescimentu / cdh. sménticu, smínticu | ctr. ammentu, arragodu Frases su papàile dat s'imméntrigu, nostru trobeale ◊ est atesu che s'isméntigu ◊ s'allega intrat in su niedhore de s'irménticu Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu oubli, amnésie Ingresu forgetfullness, loss of memory Ispagnolu olvido, descuido Italianu dimenticanza, amnesìa Tedescu Vergessen, Amnesie.

ilmentrigàre ilmentigàre

ilménu , nm Definitzione su ilmenare, méngua, illébiu Frases tocat chi lu fates po ilmenu de su pecadu!

ilmeràre , vrb: ismerare, smerai Definitzione su si fàere in bàtoro po ccn., fàere de totu pommore de unu, po dh’agiudare; fintzes bogare sa cosa de un’istrégiu tropu prenu; a logos dhu narant in su sensu de s’incantare, de si meravigliare, ispantasiare Sinònimos e contràrios aurzire, desintragnai, irfrissurare / iscolomare Frases Deus ismerat onnipoténtzia, amore e sabidoria ◊ sucurre sos chi s'ismerant pro bènnere a ti visitare! 3. a minore ti ndhe ismeravas vadiandhe sa campagna Ètimu spn. esmerarse Tradutziones Frantzesu prodiguer, se prodiguer Ingresu to lavish, to do all one can Ispagnolu esmerarse Italianu prodigare, prodigarsi Tedescu verschwenden, sich ergehen.

ilmeravizàre , vrb Definitzione fàere o fàere provare meravíglia, ispantu Sinònimos e contràrios abbajare, ammaraizare, isbaudire, ispantai, mirificai Frases su chi piús l'ilmeravizeit fint sas alas (M.Bua).

ilmesisciàre , vrb Definitzione bogare o menguare sa cosa torrandhodha a sa metade Sinònimos e contràrios irmesare Frases sos annos sa fortza de su tribàgliu in Sardigna s'ilmesisceit ca emigreint a trumas mannas (P.Fogarizzu) 2. a candho a agabbare s'annu sa classe resteit ilmesisciada Ètimu srd.

ilmiaulàre , vrb: ismiaulare Definitzione nau de is gatos, fàere sa boghe Sinònimos e contràrios maulai Ètimu srd.

ilmiàulu , nm: ismiàulu Definitzione sa boghe de is gatos Sinònimos e contràrios miaulonzu, màulu Frases s'intendhent tzeltos ismiàulos intro de domo ◊ su gatu in sa gianna est a ràfios e a ilmiàulos Terminologia iscientìfica bga Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu miaulement Ingresu miaowing Ispagnolu maullido Italianu miagolìo Tedescu Miauen.

ilmína , nf: immina 1, irmina, olmina*, urmina Definitzione s’arrastu chi abbarrat in terra coment’e singiale chi at passau gente o animales, o fintzes cosa chi orruet a terra comente si andhat o si passat Sinònimos e contràrios addromu, apeicu, arrasta, arrestallu, frata, frusa, iltiga, peada, peita, peuta, trata Frases s'immina frisca de sos pes umanos giughes ancora crara, o Luna Tradutziones Frantzesu trace Ingresu footprint, track Ispagnolu huella Italianu órma, tràccia Tedescu Spur.

ilminorigàre , vrb: imminoricare, imminorigare, irminoriare, irminoricare, irminorigare, isminorigare Definitzione fàere una cosa prus pitica, prus minore Sinònimos e contràrios amenguai, apiciulinai, impicochire, impiticai, ispiticare, miminare, mindigai, minorai, scimai, torrae | ctr. ammanniae, crèschere, immannitare Frases die cun die s'imminórigat su tempus ◊ sos chírcios de su furredhu de ghisa faghent andhendhe e ilminorighèndhesi in mesu Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu rapetisser Ingresu to decrease Ispagnolu achicar Italianu rimpicciolire Tedescu verkleinern.

ilmisòne , nm Definitzione frammentu de farra de órgiu; genia de pane mannu, grussu, de farra de órgiu Sinònimos e contràrios bermisone*, chimisone, erminzone, misone Frases si solvet chin abba tébia su ilmisone pro ammadrigare sa farina ◊ su ilmisone s'impitat solu po s'olzatu 2. li ant dadu colzu de ilmisone e calchi cocorroi.

ilmodídu , agt: immodidu, irmodidu, irmodiu, smodiu Definitzione chi in su fàere est chentza misura, chentza régula, chentza crabbu, mescamente in su sensu de tropu; chi est a tropu Sinònimos e contràrios illacadu, malammodidu, scumpudiu, sfogonau / irgrabbau Frases mi tia èssere vetadu a m'infriscare, tantu bi aiat aldore ilmodidu ◊ siscurigada chi sias: già ses pagu immodida!…(G.Raga) Terminologia iscientìfica ntl Tradutziones Frantzesu démesuré, excessif Ingresu immoderate Ispagnolu excesivo Italianu smodato Tedescu maßlos.