ilmarruncàre , vrb: ismarruncare Definizione bogare o pèrdere is dentes (nau fintzes de ferramentas), pèrdere is casciales Sinonimi e contrari irdentae / ildentighedhare 2. tenzo su serracu totu ilmarruncadu 3. sa conca de su mortu zughiat sas barras a serra, totu ismarruncadas Etimo srd.
ilmaschiàre , vrb: ismaschiare Definizione
arrasigare su pedhutu de is pedhes conciadas; ispertare o iscrarire sa boghe, giare unu cropu sicu, un’arrasigadura, in su gúturu, coment’e de tussi, un’iscrémiu, ma chentza ispudu (coment’e po ndhe bogare ispurgadura), fintzes po singiale a un’àtera persona chentza foedhare: medas bortas est unu singiale de disprétziu o de befa, de avertimentu / ferru de ismaschiare = ferru addatu pro ndhe rasigare su pedhutu de sas pedhes
Sinonimi e contrari
burruscinai,
iscarrusciai,
iscremiare,
sdorrosciai
2.
fit ilmaschianne e tussianne po si fàghere a intènnere de sos àteros (A.Cossu)◊ apo ilmaschiadu ma no mi at cumpresu ca si depiat calliare
3.
cussu cheret ilmaschiadu ca est nanne cosas chi no annant bene!
Traduzioni
Francese
graillonner
Inglese
to clear one's throat
Spagnolo
carraspear
Italiano
liberare la góla dal catarro
Tedesco
sich räuspern.
ilmàschiu , nm Definizione
cropu sicu, a arrasigadura, in su gúturu, coment’e de tussi ma chentza ispudu, po singiale a un’àtera persona chentza foedhare: medas bortas est unu singiale de disprétziu o de befa
Sinonimi e contrari
burrúscinu,
iscadrúsciu,
iscrémiu,
rózita,
sdorrósciu
2.
cuss'ómine a s'ilmàschiu si arrennegat
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
toussotement
Inglese
clearing one's throat
Spagnolo
carraspera
Italiano
ràschio
Tedesco
Räuspern.
ilmatadúra , nf: ismatadura Definizione trebballu chi si faet segandhondhe su matedu illimpiandho unu terrenu po dh’arare Sinonimi e contrari ispatonzu, matadura Etimo srd.
ilmeltzàdu , nm: immertzadu Definizione s’istentina prus grussa o larga de un’animale (porcu, brebè) furriada e prena de orrughedhos de petza de còere a orrostu Sinonimi e contrari boltadu, longus Terminologia scientifica mng.
ilmenàre , vrb Definizione menguare, miminare una cosa, nau fintzes in su sensu de digirire Frasi si pesant'e istògomo mi abbizo, pro ilmenare su cichete impreo (Mortello).
ilmentigàdu , pps, agt: immentrigadu Definizione
de ilmentigare; chi dh’ant immentigau; nau de ccn., chi imméntigat is cosas, nau mescamente de persona antziana
Sinonimi e contrari
iscaéssiu,
olvidadu
/
cdh. isminticatu
/
conchischeréscidu,
olvidosu
2.
Bàrbara, chi as in chelu sa cadrea, ismentigadu no ndhe lessas unu! (Sozu)◊ Deus no at fizos ismentigados
3.
sa zente manna, ca est tzimiada, est immentrigada puru
Traduzioni
Francese
oublié,
oublieux
Inglese
forgetful,
forgot
Spagnolo
olvidado,
olvidadizo
Italiano
dimenticato,
diméntico
Tedesco
vergessen,
uneingedenk.
ilmentigàre, ilmentigràre , vrb: ilmentrigare,
imentrigare,
immenticare,
immentigai,
immentigare,
immentrigare,
irmenticare,
irmentigare,
ismenticare,
ismentigare Definizione
essire o pèrdere una cosa de mente; cricare de no arregodare, una cosa, fàere finta de nudha, a manera de no ndhe fàere prus contu
Sinonimi e contrari
iscadèssere,
obbriviri,
olvidai,
variai
| ctr.
ammentare,
arragodai,
subènnere
Modi di dire
csn:
bufare abba de imméntiga mundhos = iscarèsciri totu, èssiri conca ischeréscia, no si arregordai prus de su chi si depit fai; immentrigàresi che mortu = iscarescirisí deunudotu de una cosa; lassare a s'immentrigada = cricare de immentigare, lassare chi s'imméntighet
Frasi
si liu namus nois si nche irménticat ◊ ilmentigràndhemi de s'averténtzia, mi so postu in caminu ◊ essendhe allegros, calchi bolta nos immentigamus de s'avilimentu ◊ mi ndhe so irmentigadu de su chi depia fàghere ◊ mi che l'apo totu irmentigadu su chi mi aias nadu
2.
fiat pasteri e sétziu in sa mesa pariat chi aiat bufau abba de imméntiga mundhos ◊ naemidhi un’iscuta: dogni borta chi essis paret ca ti giànt s’abba imméntiga mundhos!
Cognomi e Proverbi
prb:
su perdonare est de sàbios, s'irmentigare de macos
Etimo
itl.
Traduzioni
Francese
oublier
Inglese
to forget
Spagnolo
olvidar
Italiano
dimenticare
Tedesco
vergessen.
ilméntigu , nm: imméntigu,
imméntrigu,
irménticu,
irméntigu,
isméntigu Definizione
su irmentigare, su essire de una cosa de sa mente
Sinonimi e contrari
imméntiga,
iscaessidura,
obblevione,
olvidu,
scarescimentu
/
cdh. sménticu,
smínticu
| ctr.
ammentu,
arragodu
Frasi
su papàile dat s'imméntrigu, nostru trobeale ◊ est atesu che s'isméntigu ◊ s'allega intrat in su niedhore de s'irménticu
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
oubli,
amnésie
Inglese
forgetfullness,
loss of memory
Spagnolo
olvido,
descuido
Italiano
dimenticanza,
amnesìa
Tedesco
Vergessen,
Amnesie.
ilmentrigàre ilmentigàre
ilménu , nm Definizione su ilmenare, méngua, illébiu Frasi tocat chi lu fates po ilmenu de su pecadu!
ilmeràre , vrb: ismerare,
smerai Definizione
su si fàere in bàtoro po ccn., fàere de totu pommore de unu, po dh’agiudare; fintzes bogare sa cosa de un’istrégiu tropu prenu; a logos dhu narant in su sensu de s’incantare, de si meravigliare, ispantasiare
Sinonimi e contrari
aurzire,
desintragnai,
irfrissurare
/
iscolomare
Frasi
Deus ismerat onnipoténtzia, amore e sabidoria ◊ sucurre sos chi s'ismerant pro bènnere a ti visitare!
3.
a minore ti ndhe ismeravas vadiandhe sa campagna
Etimo
spn.
esmerarse
Traduzioni
Francese
prodiguer,
se prodiguer
Inglese
to lavish,
to do all one can
Spagnolo
esmerarse
Italiano
prodigare,
prodigarsi
Tedesco
verschwenden,
sich ergehen.
ilmeravizàre , vrb Definizione fàere o fàere provare meravíglia, ispantu Sinonimi e contrari abbajare, ammaraizare, isbaudire, ispantai, mirificai Frasi su chi piús l'ilmeravizeit fint sas alas (M.Bua).
ilmesisciàre , vrb Definizione bogare o menguare sa cosa torrandhodha a sa metade Sinonimi e contrari irmesare Frasi sos annos sa fortza de su tribàgliu in Sardigna s'ilmesisceit ca emigreint a trumas mannas (P.Fogarizzu) 2. a candho a agabbare s'annu sa classe resteit ilmesisciada Etimo srd.
ilmiaulàre , vrb: ismiaulare Definizione nau de is gatos, fàere sa boghe Sinonimi e contrari maulai Etimo srd.
ilmiàulu , nm: ismiàulu Definizione
sa boghe de is gatos
Sinonimi e contrari
miaulonzu,
màulu
Frasi
s'intendhent tzeltos ismiàulos intro de domo ◊ su gatu in sa gianna est a ràfios e a ilmiàulos
Terminologia scientifica
bga
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
miaulement
Inglese
miaowing
Spagnolo
maullido
Italiano
miagolìo
Tedesco
Miauen.
ilmína , nf: immina 1,
irmina,
olmina*,
urmina Definizione
s’arrastu chi abbarrat in terra coment’e singiale chi at passau gente o animales, o fintzes cosa chi orruet a terra comente si andhat o si passat
Sinonimi e contrari
addromu,
apeicu,
arrasta,
arrestallu,
frata,
frusa,
iltiga,
peada,
peita,
peuta,
trata
Frasi
s'immina frisca de sos pes umanos giughes ancora crara, o Luna
Traduzioni
Francese
trace
Inglese
footprint,
track
Spagnolo
huella
Italiano
órma,
tràccia
Tedesco
Spur.
ilminorigàre , vrb: imminoricare,
imminorigare,
irminoriare,
irminoricare,
irminorigare,
isminorigare Definizione
fàere una cosa prus pitica, prus minore
Sinonimi e contrari
amenguai,
apiciulinai,
impicochire,
impiticai,
ispiticare,
miminare,
mindigai,
minorai,
scimai,
torrae
| ctr.
ammanniae,
crèschere,
immannitare
Frasi
die cun die s'imminórigat su tempus ◊ sos chírcios de su furredhu de ghisa faghent andhendhe e ilminorighèndhesi in mesu
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
rapetisser
Inglese
to decrease
Spagnolo
achicar
Italiano
rimpicciolire
Tedesco
verkleinern.
ilmisòne , nm Definizione frammentu de farra de órgiu; genia de pane mannu, grussu, de farra de órgiu Sinonimi e contrari bermisone*, chimisone, erminzone, misone Frasi si solvet chin abba tébia su ilmisone pro ammadrigare sa farina ◊ su ilmisone s'impitat solu po s'olzatu 2. li ant dadu colzu de ilmisone e calchi cocorroi.
ilmodídu , agt: immodidu,
irmodidu,
irmodiu,
smodiu Definizione
chi in su fàere est chentza misura, chentza régula, chentza crabbu, mescamente in su sensu de tropu; chi est a tropu
Sinonimi e contrari
illacadu,
malammodidu,
scumpudiu,
sfogonau
/
irgrabbau
Frasi
mi tia èssere vetadu a m'infriscare, tantu bi aiat aldore ilmodidu ◊ siscurigada chi sias: già ses pagu immodida!…(G.Raga)
Terminologia scientifica
ntl
Traduzioni
Francese
démesuré,
excessif
Inglese
immoderate
Spagnolo
excesivo
Italiano
smodato
Tedesco
maßlos.