Ditzionàriu in línia
de sa limba e de sa cultura sarda

tòrra , avb Definition un'àtera borta, àteras bortas Sentences beni torra in bratzos mios! ◊ Gesús si arritirat torra a pregai ◊ torra pianghendhe ses?! ◊ bae a bídere, torra, si est bénnidu babbu! ◊ Gesuinu fiat perdendi torra sa gana de papai ◊ torra inoghe ses?! Etymon srd. Translations French nouvellement, de nouveau English again Spanish de nuevo, otra vez Italian nuovaménte, daccapo German wieder.

torrabbòxi , nm Definition sonu chi torrat agoa Synonyms e antonyms abbóvidu, arreddúinu, arrembumbu, arretumbu, insonnita, intúmbida, intumbu, tumbu 1 Sentences apu inténdiu ischíulu portau de su torrabboxi Translations French écho English echo Spanish eco Italian èco German Echo.

torracóntu , nm Definition cosa chi torrat a contu, cabbale, badàngiu, frutu, cosa de bonu chi si ndhe tenet fintzes in su sensu de andhare méngius, de èssere prus cumbeniosu Synonyms e antonyms badagnu, gadagnu, gagnu, gualanzu, lucru, profetu / cumbénia | ctr. pérdua Sentences sa zente crobaiat prus torracontu a si leare cartzamenta fata Translations French avantage, profit English profit Spanish interés, provecho Italian tornacónto German Nutzen.

torràda , nf Definition su torrare; torradorju de is gosos, de una cantzone, sa de duas partes de unu mutu; su chi si narat arrespondhendho a una pregonta, o fintzes cosa chi si torrat a nàrrere Synonyms e antonyms ghirada, recuia / cdh. turrata, ttrs. turrada / cobertantza, copertura / risposta | ctr. andada, tucada / istérria Sentences deo puru acheradu in su balcone isetaia sa torrada tua 2. su nasu de Pinóchiu, apenas fatu, iat cumentzau a crèsciri e, cresci cresci, si fiat fatu tantu longu chi no teniat torrada ◊ sa torrada de una cantone narat sempre sa matessi cosa 3. pianghes a sa muda in soledade e torrada no tenent sas preguntas ◊ amus arresionadu una bona iscuta, ma sa torrada fit sempre cudha: So cuntenta! Surnames and Proverbs prb: is cuadhus bonus si bint a sa torrada! Etymon srd. Translations French retour, refrain English refrain Spanish vuelta, estribillo Italian ritórno, ritornèllo German Rückkehr, Kehrreim.

torradítu , nm Definition caentada chi si giaet a su pane cruo candho no est ancora bene pesau aghedu innanti de dhu còere Etymon srd.

torradórgiu, torradórju , nm: torradorzu, torradroxu Definition logu a ue si torrat, mescamente sa domo ue s'istat e si bivet; in sa tenta o tula, trebballandho, sa torrada de su furriadórgiu; s'argumentu principale de unu chistionu, su chi si podet cunsiderare sa sustàntzia de su nàrrere e fintzes sa torrada de una cantzone, de is gosos o àteru, fintzes cosa chi si torrat a nàrrere, chi si arrepitit a tantas bortas ca cussa est sa chi dolet, sa chi si pentzat prus importante / no àere torradorzu = (nau de ccn.) abarrai a giru iscarescendisí fintzas de tènniri domu Synonyms e antonyms ghiradorju / torrada, torradura Sentences sudhi sudhi e a s'abboja abboja apo, prima ch'inserrent sas aeras, su torradorzu bostru assebertadu (G.Marras)◊ current a die e a note che isperdissiados fatu a sas festas chen'àere torradorzu perunu! ◊ su bestiàmini fut giai in su torradroxu acanta a sa barraca 2. a cada torradorzu sas arbadas creschent in lugore 3. faedhat, faedhat, ma est unu nàrrere chentza torradorzu, su sou ◊ ti che la zirat de tantas maneras, ca za no si li trobeit sa limba faedhendhe, ma su torradorzu est semper cudhu! ◊ su torradorju de sa biuda fit: Bertumeu de su coro… bonu bonu! Etymon srd. Translations French leitmotiv English leit motiv Spanish leitmotiv Italian leit-motiv German Leitmotiv.

torradòrza , nf Definition s'arrestu de unu tanti, su chi abbarrat ancora de sighire a pigare, nau prus che àteru po surra, dannu Sentences fit prima unu bellu banzu dae mamma, poi bi fit sa torradorza Etymon srd.

torradórzu torradórgiu

torradróxu torradórgiu

torràdu , pps, agt: torrau, turradu Definition de torrare; fatu a torradura / su passu torradu = genia de ballu Synonyms e antonyms miminadu, imminoricau | ctr. andau, tucadu / leadu, picau 2. bai e no ti abarris perilí perilà: in dexi minutus ti bollu torrau! (U.Dessí) Translations French rendu English returned Spanish vuelto, devuelto Italian ritornato, restituito German zurückgegeben.

torradúra , nf Definition su torrare, su giare cosa in càmbiu, mescamente cosa chi si giaet coment'e po un'óbbrigu, unu dovere / a t., a t. agoa = andhendhe e torrendhe issegus: nadu de sa catza, sa chi si faghet su manzanu chito ispetendhe a sirbone candho est torrendhe Synonyms e antonyms torrada, torradorju Sentences candho si est isposada issa, sos socros ant mortu una baca pro fàchere sa torradura ◊ a sos isposos lis regalamus unu sedhalitu pro sa torradura: fachimus andhare su bancalaju e liu fachimus partire a chilos pro chie lis zuchet regalos ◊ s'isperdíssiu no at torradura: fint illussendhe tropu e si ant dépidu bèndhere sos benes 2. lómpiu a sa conca de sa birada, seu faendu sa tenta a torradura ◊ fut essiu de s'inferru sempri a torradura agoa, a pabas a foras Etymon srd. Translations French restitution English restitution Spanish restitución Italian restituzióne German Rückgabe.

torràe, torrài , vrb: torrare, torrari Definition andhare o bènnere un'àtera borta, torra, essire comente fut innanti(cun su vrb. aus. èssere), portare (cun su vrb. aus. àere) a su logu de innanti; cun sa prep. a acumpàngiat is verbos in sa forma de s'infiniu po inditare una repitia, s'atzione chi si faet un'àtera borta (cun su vrb. aus. àere, foras sa forma riflessiva); giare, intregare cosa angena a su mere, a chie dha teniat innanti, fintzes su si pagare de unu dannu in su sensu de fàere su matessi dannu (o tanti) a chie tenet sa neghe; essire prus pagu (nau de cosa posta a budhire, a sicare), essire prus piticu, prus istrintu (cun s'aus. àere); nau de versu, fàere rima: imperau cun sa prep. cun, andhare bene, cuncordare; arrespòndhere, nàrrere cosa arrespondhendho; si narat fintzes de unu dimajau, de unu mortu (o chi deasi paret) chi cumènciat a giare torra singiale de vida, atuare torra, e fintzes de gente a primma chi faet sa paghe (torrare in bonas) Synonyms e antonyms abasciai, amenguai, miminare / rfl. currèzere / dimandhare, rispòndhere | ctr. andai, leai / crèschere, ilfodhonare Idioms csn: torrai, torrare a + vrb. inf. = itl. riprèndere a + vrb. inf., verbus cun prefissu ri-, re-; torrendhe a… (su contu, nm. de ccn.) = torrendhe a chistionare de…, pro torrare a chistionare de…; no bi torro piús! = no lu torro a fàghere su pecadu, su dannu, sa mancàssia chi apo fatu; torrai in sèi de unu dimaju = atuare torra, passare su dimaju; torràresi a pessare = istorraisí, pentzai torra a ccn. cosa o chistioni e pigai àtera decisioni; torrai in palas, incuadas = andhare issegus; torrare a nudha = miminare meda; torrai de letu a istoja = de ricu a póveru, andhare de bene in male; torraisí sidi, disígiu = catzàresi su sidi, su disizu; torrai súlidu, àlidu = respirare, bogare àlidu; torraindi a su babbu, a sa mama = pesare a su babbu, a sa mama, pònnere su númene de su babbu, de sa mama, a una criadura; torrai paris (nadu de una cosa posta a cufrontu cun carchi àtera) = cuncordare, andhare zusta; torrare o torrai a ccn. (nadu de unu malàidu, morindhe o irbaléndhidu chentza fortzas) = abbiatzare, torràrelu in bidóriu; torrai mabi (nau de unu grassu)= irromasire, islangiri; est torradu a fàghere cosa = est torrau po fai cosa; at torradu a fàghere cosa = at fatu cosa torra, un'àtera borta; torràresi (nau de chini fait farta)= currèzeresi; torrare in trassas = acontzare, arranzare; torrare a intrare a una faina, unu triballu = torrai a cummentzai, sighiri a trabballai; torraresiche a fatu sou = torràrendhe su pérdidu, su chi unu fit perdindhe; torràrendhe su mànigu = torrare issegus sa cosa de manigare chi unu si at leadu ifatu a carchi logu, (nadu de chie at manigadu) bombitare, revessare Sentences est torrara s'àcua, mancai a tzichedhus ◊ candu fia emigrau tenia unu speru isceti: de mi ndi torrai ◊ babbu tou est torradu de campu ◊ andhadu si che fit, ma za est torradu si at chérfidu cosa! ◊ as a intèndhere piaghere e gustu de torrare a bidha tua ◊ si che sunt torraos dae caminu ◊ est un'afrenta chi si fait torrai incuadas de séculus ◊ iant certau ma immoi funt torraus in paxi ◊ de ricu chi fit est torradu a póveru ◊ maridu e muzere fint fora de pare, ma como sunt torrados ◊ si torru cun mulleri mia no torru a innòi ◊ de unu paghedhu de tempus ti biu totu annugiada… ses fintzas torrendi mali! ◊ ti ses torrau a un'ispéigu! 2. e mascada l'as torrada cussa craba? ◊ torrandedha a innòi sa cosa chi ndi as pigau! ◊ istimmei chi sa franella no mi la torro, tantu est faghindhe calura ◊ comente fit a gana mala ndhe at torradu totu su chi aiat manigadu 3. torradhu a domandai! ◊ no dhui torru a passai in sa pratzita insoru! ◊ fit torratu a m'intzugliare "cane molaju" ◊ su Consillu Regionali at torrau a aprovai sa lei ◊ sa criadura est torrendhe a prànghere! ◊ e torras, tue, a mi nàrrere si fato sa faina, ischindhe chi no ndhe poto! ◊ perdonu, mamma, no bi torro piús!◊ cussa cosa l'apo torrada a fàghere ◊ de sa die no iat torrau a nàrrere prus nudha de cussas modas ◊ issu si fut torrau a pònnere ananti ◊ sa castàngia at torrau a infrorí 4. sa fémina li at torradu sos donos a s'ómine, comente si sunt irbortados cojendhe ◊ chie nos torrat sos benes distrutos e bàtoro annos pérdidos de vida? (M.Calia)◊ mi calit un'arraju ca sa mossiada si dh'ia torrada! ◊ a bos lu torrare in cosas de bonu! ◊ sa lughe de sa pampa de sa linna est torrandhosi sos rajos de su Sole chi sas fozas aiant ingoltu in sa vida de s'àrvure (P.G.Mura) 5. friaxu… dónnia pilloni torrat a iscraxu ◊ su gorfo de lana at torradu meda a sa samunada ◊ fit rassu, ma como at torradu ◊ cussa bestimenta no t'istat prus ca at torradu ◊ su binu postu a budhire torrendhe si faghet a saba ◊ cussa pitzinna bianca e ruja como est torrata chi no si connoschet ◊ s'umanidadi parit in progressu ma biu sa fidi in Deus sèmpiri torrendi 6. donamí su dinai po pagai su craboni e acabbadha sa chistioni, ca dhi peri torrat! ◊ is peis de sa torrada de is mutetus depint torrai cun is peis de s'isterrina 7. dhus iat domandaus po isciri ita fuant narendu ma issus no torrànt nudha ◊ no torras nudha a is acusas chi ti faint? ◊ mi ant torrau chi no ti cherent ca si sunt cojuvaos cun àtere ◊ "Bellu tréulu mi as fatu!", torrat cudda (M.Bua)◊ e torras, tue: bae chi no est gai! ◊ "Nono! - torrat su babbu - Mandhigade e lassàdelos drommidos, sos pitzinnos!" 8. mi fit bendhindhe sa domo, ma si est torradu a pessare e béndhida no mi l'at ◊ chi nascit maschixedhu ndi torraus a babbu, chi nascit feminedha ndi torraus a mamma ◊ dhi ant agatau is barras sidhadas de su fàmini: dh'ant torrau a pibiralla de pani ◊ Maria si ndhe dirmajat e rughet a terra: tandho sa zente chircat de la torrare ◊ si est abbistu chi fit irballendhe e s'est torradu (G.Ruju)◊ addaghi irballo mi torro! ◊ a punta de mesudie ant ispostu de messare, ma a sero li sunt torrados a intrare ◊ como tòrrali a intrare, ca no ti bastat su chi as nadu!…◊ fit perdendhe chentu miza francos, ma posca si ch'est torradu a fatu sou (G.Ruju)◊ issara fia perdendhe, zirat su zogu e mi che so torradu a fatu meu 9. si est dimajada e l'ant torrada a tzicos de abba ◊ cussas famíllias ant postu sas paghes e sunt torrados ◊ mamma, mandhabbei una bona pessone a los faedhare, si podimus torrare! (E.Espa)◊ custas dies so a ganamala e su chi mànigo ndhe lu so torrendhe totu! ◊ su pipiu ndhe torraiat su late chi suiat Surnames and Proverbs prb: dogni cadhu torrat a runtzinu ◊ s'ingannu torrat a s'ingannadori ◊ dogna àcua torrat sidi Etymon ltn. tornare Translations French revenir, repasser, rentrer, restituer, rendre, restreindre, réduire, correspondre, joindre but à but English to return, to narrow, to reduce, to contract, to tally Spanish volver, devolver, reducir, encajar Italian ritornare, restituire, rèndere, ridurre, contrarsi, restrìngersi, combaciare German zurückkehren, zurückgeben, kleiner machen, zusammenschrumpfen, zusammenpassen.

torraméntu , nm Definition su torrare, mescamente nau in su sensu de menguare, essire prus pagu, prus cagiau Synonyms e antonyms mímina, torrada, torradura | ctr. acreschimónia, créschida Etymon srd.

torranèra , nf Definition acanta a is errios, mescamente mannos, su logu, is terrenos a ue ch'essit s'abba de su letu candho s'erriu est calandho a meda, e apustis torrant asciutos candho s'abba si abbàsciat arretirandhosi Sentences custos terrinos sunt in sa torranera ◊ tenzo unu petzu de torranera e sa terra est bona meda (G.Chessa)◊ cussa torranera irbàndhida est prena de saucu, toas, sàlighes, tamarighes e neulaghes Scientific Terminology slg.

torràre, torràri torràe

torràu torràdu

tórrina , nf Definition in su foedhóngiu de o cun is pipios, sa natura de s'ómine Synonyms e antonyms bobborota, lelledha, marracoi, pichiriola, pilledha, pisciuledha, puzonedha, tuturedhu 1 Etymon srd.

torrinadúra , nf Synonyms e antonyms filetadura, tronígliu.

torrinàre torinàre

tórrine , nm Definition genia de fusu curtzitu po dhue imbodhigare filu a bèndhere Synonyms e antonyms arrochetu, carrúciu 2, loderedhu, rodinedhu, lòtoro Etymon srd.