cabexèta , nf: cabixeta,
calaxerta,
calixerta,
calixértula,
calixeta,
caluxerta,
caluxértula,
caluxétula,
carixeta,
cauxeta Definizione
genia de animaledhu o arresia, de diferentes colores e mannària (unu mesu prammu), chi camminat trisinandho in pitzu de sa bentre, ma portat bàtoro cambighedhas puru, una coa longa: che a s'àtera arresia, naschit a oos chi lassat a frochire asuta de terra; assimbígiat unu pagu de bisura a su lassinavenu / làngiu che una c. = istrízile, finigosu
Sinonimi e contrari
agilestru,
alighelta,
angiuleta,
atalighelte,
caixedha,
cargileta,
colovredha,
coxueta,
gilestra,
lucesti,
saligherta,
satzagula,
talaerta,
tilicherta,
tzorompis
Frasi
sa caluxértula essit po assorinai ◊ in s'ortu apu biu tres calixertedhas ◊ tziu Gavinu est làngiu cument'e una cabixeta
Terminologia scientifica
anar, podarcis sicula cettii, p. tiliguerta tiliguerta, p. t.ranzii, archaeolacerta bedriagae sardoa, a.b.paessleri, a.b.ferrerae, algyroides fitzingeri
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
lézard
Inglese
lizard
Spagnolo
lagartija
Italiano
lucèrtola
Tedesco
Eidechse.
càbi , nm, nf: cai,
càliu,
càlui,
càrui,
càui,
càula,
càule,
càuli,
càulu Definizione
genia de ebrúgiu prantau meda chi faet a conca, tundhu unu pagu a bòcia, de is calidades prus connotas, una est totu fògia a fògias mannas largas e istrintas, is de mesu, un'àtera faet coment'e una conca de frore cracu cun pagas fògias lascas / calidades de càule: acupau o de botza, arrufau, birdi, a conca, c. a frori, c. a truncu, líscia
Sinonimi e contrari
/
cdh. fodha
Frasi
su cradhaxu est cungimminau cun cai, allu, píbiri e sai ◊ dh'at lassada che fundu de cai iscarésciu in s'ortu ◊ at comporau unu fundu de càliu de flori ◊ sa càula a fiore est incurtida in cagarantu ◊ in sas ortalíscias si piantat sa latuca, sa càule, sas pumatas
Cognomi e Proverbi
smb:
Càoli, Caula, Cauli
Terminologia scientifica
rbzc, Brassica oleracea
Etimo
ltn.
caule(m)
Traduzioni
Francese
chou
Inglese
cabbage
Spagnolo
col
Italiano
càvolo
Tedesco
Kohl.
cabícia , nf: cabissa,
cabitza 1 Definizione
sa conca de su trigu, e de àteru chi dhi assimbígiat, fintzes sa conca de su cristianu; in is pitariolos a súlidu (es. launedhas) est su bicu o punta chi s'intrat in lavras
Sinonimi e contrari
ispiga
Frasi
benniat avatu incrua incrua ispighendi cabitza ◊ su messaju bisat cabitzas de òru ◊ in beranu su soli at a cumpriri cabitzas barracocas ◊ s'intendit unu frúscinu de seda de is cabitzas ◊ su sèmene nasset, bogat su cammitedhu, posca sa cabícia e in custa su trigu
Cognomi e Proverbi
smb:
Cabitza, Cabizza
Terminologia scientifica
rbr
Etimo
ltn.
capitia
Traduzioni
Francese
épi
Inglese
ear
Spagnolo
espiga
Italiano
spiga
Tedesco
Ähre.
cabiciàle , nm: cabitzale 1, capitzale 1 Sinonimi e contrari cabidabi, coscinu Frasi cudhu billetedhu dh'ia cuau aintru de su cabitzale e dónnia note primu de mi crocare dhu ligia.
cabiciàna , nf: cabitzana,
cabitana Definizione
in su letu, sa parte ue si ponet su cabitzale, sa conca; genia de tedile mannu; genia de sachitu prenu de cosa modhe chi si ponet asuta de sa conca po crocare / min. cabitedha = conchedha
Sinonimi e contrari
cabetzera,
cabitzalera
/
cabidabi
2.
si ch'est intanadu in duas molas de modhitza, bene acrobadu e cun cabitzana de titione e bidighinzu
Traduzioni
Francese
tête du lit
Inglese
head of a bed
Spagnolo
cabecera
Italiano
capolètto,
capezzale
Tedesco
Kopfende,
Keilkissen.
cabíciu , nm Definizione
genia de crau chi si faet intrare in s'istampu fatu a berrina, in sa linna intrada apare
Sinonimi e contrari
assaedhu,
rocu
Terminologia scientifica
fst
Etimo
itl.
Traduzioni
Francese
cheville
Inglese
wooden pin
Spagnolo
travesaño (scala),
clavija,
tarugo (falegn.)
Italiano
cavìcchio,
pèrno
Tedesco
Holzpflock,
Zapfen.
càbida , nf: càbuda Definizione
sa capacidade de fàere càbere, istare, pigare cosa de un'istrégiu, unu logu, o àteru
Sinonimi e contrari
cabéntzia
Frasi
cust'isterzu at tres litros de càbida ◊ apo comporadu unu cunzadu de sete caltos de càbida
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
contenance
Inglese
capacity
Spagnolo
cabida
Italiano
capiènza,
stazza
Tedesco
Fassungsvermögen.
càbida 1 , nf Definizione una c. (de bestiàmene) = unu fiadu, unu pegus; leare c. = andhare addainanti Etimo ltn. capita.
cabidàbi, cabidài, cabidàle , nm: cabidali,
cobidale,
cubidai Definizione
cabitzale, genia de sachitu prenu de cosa modhe (lana, crinu, àteru) e ladu de pònnere asuta de sa conca crocaos (e postu aintru de un'àteru sachitu o cabidalera de cambiare dónnia tanti)/ min. cabidaledhu, cavidaledhu
Sinonimi e contrari
cabetzera,
cabiciale,
cabidoni,
cabita,
coscinu,
pumma
/
cdh. capitali
Frasi
no ndi podiu artziai sa conca de su cabidai ◊ Sardigna, ses corcada in su letu fatu de ispina e de perda a cabidabi (D.Maccioni)◊ pro li muntènnere sa conca unu pagu altziada s'at postu unu cabidale suta ◊ in campu, si est imboladu in s'erba e si at postu una pedra lada a cabidale
Etimo
ltn.
capitalis
Traduzioni
Francese
oreiller
Inglese
pillow
Spagnolo
almohada
Italiano
guanciale
Tedesco
Kissen.
cabidalèra , nf Definizione
genia de beste de su cabitzale po no imbrutare custu; si narat a su cabitzale puru
Sinonimi e contrari
coscinera
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
taie (d'oreiller)
Inglese
pillowcase
Spagnolo
funda
Italiano
fèdera del guanciale
Tedesco
Kissenbezug.
cabidàli cabidàbi
cabidànne, cabidànni , nm: cabuannu,
cabudanni,
caburanni,
capidanne,
capidanni,
capitanni,
capudanni Definizione
su de noe meses de s'annu, nau deosi ca in s'antigóriu fut su cuménciu (su cabu) de s'annu; cabuannu est fintzes Annunou, sa prima die de s'annu
Sinonimi e contrari
cdh. capidannu
Frasi
cabidanni est su mese de sa binnenna ◊ is sitzigorrus essint a is primus àcuas de caburanni ◊ in cabidanni fintzas su corvu pàstinat binza! ◊ sa gente no s'incurada de su sole de su cuménciu de cabudanni e abbarrada totu a inghíriu alleghetandho e bufandho ◊ su lunis, su tréighi de su mentovau mese de cabudanni, partesint dae su logu inue fuint
Terminologia scientifica
tpc
Etimo
ltn.
caput anni
Traduzioni
Francese
septembre
Inglese
September
Spagnolo
septiembre
Italiano
settèmbre
Tedesco
September.
cabidannítu, cabidannítzu , agt Definizione
chi est de cabudanni, chi benit o lompet in cabudanni / pira cabidannita
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
de septembre
Inglese
september
Spagnolo
septembrino
Italiano
settembrino
Tedesco
September.
cabidànnu cabidànne
cabidàre , vrb: acabidai* Definizione arregòllere, pigare e pònnere in istrégiu, buscare Sinonimi e contrari acoglire, acollocare, arragolli, arremonire, assantai, assetiai, bòdhere, bodhire, preulire, tòdhere, umprire | ctr. frundhire Frasi andho a cabidare olia: dae su sodhu de s'iscampullitu carchi cosa apo a fàghere ◊ a benis a cabidare nie? 2. est rundhendhe che majore in bidatone pro cabidare calchi congiuntura.
cabidhàda , nf: capidhada Definizione
cosa o trastos postos subràbare; cantidade manna, unu muntone, meda (nau fintzes de cosas de una matessi genia ma de mannàrias diferentes), fintzes sa pira de su pane carasau cotu
Sinonimi e contrari
assorte,
assortimentu
/
impillada,
pira 1
Frasi
apu comperau una cabidhada de pingiadas
2.
una cabidhada de birbantis ◊ sa cabidhada de s'abbardente chi faghent la bendhent in àteras bidhas ◊ prides maghiarjos e antzedhaos vi ndh'at àpiu a capidhadas (G.Chironi)◊ at preparau una cabidhada de linna po su fogu ◊ portat una bella cabidhada de pilus
3.
sa fresa si assétiat a cabidhadas in su cherrigu po dha torrare a su furru a dh'arridare (Frau-Puddu)
Etimo
spn.
capillada
Traduzioni
Francese
batterie
Inglese
battery,
set
Spagnolo
batería
Italiano
batterìa
Tedesco
Batterie.
cabidhúdu , agt Definizione nau de un'erba, chi portat coment'e pilos, s'areste = ispiga múrina (Dasypirum villosum).
cabidiàna , nf: cabudiana,
capidiana,
caburiana Definizione
de duas pudas de sa bide, sa prus in artu, sa primu pértiga de su sermentu, sa chi portat s'ogu de frutu e chi si lassat prus longa (e fintzes sa pértiga noa chi faet)
Sinonimi e contrari
barriadorza,
carriadòrgia
| ctr.
codiana
Frasi
su bentu mi ndi at isciusciau totu sa caburiana, in bíngia
Terminologia scientifica
bng
Traduzioni
Francese
sarment fructifère
Inglese
vine-shoot
Spagnolo
sarmiento fructífero
Italiano
tràlcio di vite fruttìfero
Tedesco
Rebling.